Ya savaş ya da kaç
Ya savaş ya da kaç
Başlarken...
Stresi, bir "kabus" olmaktan çıkarıp, hayatımızda "belli bir dozda" tutmak, ondan olumsuz etkilenmemek elimizde mi? Kendimizi onun pençesine bırakmak kaderciliğine nasıl son verebiliriz? Onu kendi tarafımıza nasıl çekeriz? Düşman bildiğimiz stresi dost olarak kazanmanın yolları... İşte tüm bu soruların yanıtlarını bu dizimizde bulacaksınız.
Hastalıkların davetiyesi
Uzmanlar stresi, "Organizmanın bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanmasıyla ortaya çıkan bir durum" diye tanımlıyor. Günümüzde stres, sağlık sorunlarının en büyük nedenlerinden. Hem psikolojimizi, hem davranışlarımızı etkileyen stresin kaçınılmaz sonuçlarından biri bedensel hastalıklar...
Stresle birlikte vücuttaki değişiklikler kendini hemen gösterir. Ve eğer stres uzun süreli olursa bu etkiler kronikleşip, vücuda zarar verir hale gelir.
Stres girildiğinde beynin vücuda "Savaş veya kaç" mesajı verdiğini belirten İstanbul Cerrahi Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Dr. Yasemin Bradley, bu mesajın içeriğini de şöyle anlattı: "İnsanoğlunun genlerinde bulunan bir mesaj var; tehlike anında gönderilen 'savaş veya kaç’ mesajı. Strese girdiğinizde beyin, tüm vücuda bu mesajı gönderiyor ve tehlikeden korunmak için vücutta 7 ana değişiklik meydana geliyor. Bunları şöyle sıralayabiliriz...
Kalp, hücrelere enerji üretmeleri için gerekli besinleri göndermek üzere daha çok kan pompalamaya, daha hızlı atmaya başlıyor.
Kana daha çok oksijen sağlamak için solunum hızı artıyor.
Beyne ve kaslara giden kan damarları, daha çok oksijen, glikoz (şeker) ve besin maddesi taşınabilmesi için genişliyor.
Dalak, daha çok kan üretmeye başlıyor. Vücut, "herhangi bir kazayla karşılaşabilirim" endişesiyle kanın pıhtılaşma yeteneğini arttırıyor.
Karaciğer ve iskelet kasları, daha çok enerji sağlanması için kana ekstra glikoz salıyor.
Göz bebekleri daha iyi görebilmek için büyüyor.
Enerjinin sadece kaslar ve beyin tarafından kullanılabilmesi için sindirim yavaşlıyor ve sindirim enzimlerinin salgılanması duruyor.
Kısa vadede
Acil enerji sağlamak için kas ve kemiklerden aminoasitler kana bırakılıyor.
Acil enerji sağlamak için karaciğerde depolanmış olan glikoz (şeker) kana salınıyor.
Kan gerektiğinde tansiyonu yükseltebilmek için tuzu tutmaya başlıyor, böylece besinlerin ve oksijenin kas hücrelerinin içine alınışı kolaylaştırılıyor.
Enfeksiyonlara karşı vücudun direncini arttırmak için 'kortizol’ adlı stres hormonu salgılanıyor.
Vücudun ekstra enerji ihtiyacını karşılamak üzere dokulardan yağ bırakılıyor. Bu kanda kolesterol ve yağların düzeyini arttırıyor.
Uzun vadede
Kas ve kemik dokusunda kayıplar baş gösteriyor.
Kan - şeker dengesi alt üst oluyor. Kortizol, kan şekerini yükseltip insülin salınımına yol açtığından uzun süreli stres sonrasında pankreasa ağır yük binmeye başlıyor ve insülin üreten hücreler harap olabiliyor. Bu da şeker hastalığına yol açıyor.
Yüksek tansiyon kalbi yormaya başlıyor.
Enfeksiyon riski artıyor. Uzun süre yüksek dozda salgılanan kortizol, bağışıklık sistemini harap ediyor.
Kanda yükselen yağ oranı kalp - damar hastalıkları riskini arttırıyor.
Dış etkenler
Aşırı çalışmak.
Sigara ve alkol.
Duygusal sorunlar.
Boşanma, ayrılma.
Aile sorunları.
Yas.
Hava kirliliği.
Margarinler.
Güneşte aşırı kalmak.
İç etkenler
Yiyecek alerjileri ve hassasiyetleri.
Yüksek kolesterol.
Kan şekeri dengesizlikleri.
Hormonal dengesizlikler.
Yetersiz beslenme.
Depresyon.
Astım
Alerji
Mide ülseri
Felçler
Beyin kanamaları
Yüksek tansiyon
Kalp - damar hastalıkları
Romatizma
Guatr
Kolit
Sivilceler
Fiziksel
Dinlenmeyle geçmeyen yorgunluk.
Ağız kuruluğu.
Üşüme, titreme.
Vücutta uyuşukluk, karıncalanma hissi.
Sebepsiz çarpıntı.
Yersiz soğukluk, sıcaklık hissi.
Başağrıları, baş dönmeleri.
İdrar sıklığı.
Mide bulantısı, kusma, ishal.
Uyku bozukluğu.
Konuşma güçlükleri.
Uykuda diş gıcırdatma, konuşma.
Gürültüye ve sese karşı duyarlılık.
Sık sık nezle, grip olma.
Kas gerginliği.
Seksüel fonksiyonlarda değişme.
Psikolojik
Saldırganlık veya kayıtsızlık.
Sıkıntı, gerilim hali.
Sinirlilik.
Neşede azalma, durgunlaşma, çökkünlük hali.
Unutkanlık.
Huzursuzluk, korkulu rüyalar.
Karamsarlık, kendini küçük görme, yalnızlık hissi.
Yersiz suçluluk hissetme.
Çabuk kızmak.
Davranışsal
Alkol ve sigarada artış.
Beslenme alışkanlıklarında değişiklikler, iştahta artış veya azalma.
İlaç kullanımında artış.
Görünümüne aldırış etmeme.
Hayatınızı sadeleştirin. Eğer arabanız ve trafik sizin için bir stres kaynağıysa, park, servise götürmek, sigortalamak, korumak vb. sıkıntılara yol açıyorsa ulaşımda yürümeyi, bisikleti ya da toplu taşıma araçlarını tercih edin.
Herşeyi birden yapmaya çabalamaktan vazgeçin. Bunu yaptığınız anda, çabalarınızı bir noktada odaklamayı başarır ve böylelikle stresinizi azaltabilirsiniz.
Boş durmayın. Kendinize meşgul olacak uğraşılar bulun.
Küçük şeylerden zevk alın.
Kendinize güvenin.
Stresle başa çıkmak için alkole başvurmayın. İlk başlarda gevşeme ve günün etkilerinden kurtulma hissi uyandıran alkol, uzun vadede düzenli ve daha fazla tüketime yol açarak yeni bir stres nedeni olur.
Stresli anlarınızda yemeğe saldırmayın. Yemek, aşırı stres için avunma haline gelir ve kısa süre içinde aşırı yemeye dönüşür. Bu da bir süre sonra aşırı kilo problemine dönüşerek yeni bir stres kaynağı olur.
Stresi azaltmak için alışverişe çıkıp aşırı para harcamayın.
Uyuşturucu, endişe, çevreyi suçlamak, sigara, pasif davranmak, intikam duygusu gütmek, saldırgan olmak, çabuk rahatlamayı sağlayan geçici başaçıkma yöntemleridir. Ancak stresten uzun vadede kurtulmanızı sağlamaz.
Değerlendirme:
30 - 60 arası : Stresten zarar görme bir yıl içinde yüzde 10.
61 - 75 arası : Stresten ciddi zarar görme bir yıl içinde yüzde 40.
76’nın üstü : Stresten çok zarar görme bir yıl içinde yüzde 80.
(NOT: Şu anda hayat durumunuzu gösteren sayıyı şiddeti derecesinde belirleyin. Tablodaki 2 ve 4 rakamları ara seçeneklerdir)
YARIN:
Stresinizi nasıl kontrol altına alırsınız? DKBY modeli nedir?
Sinsi stres nedir? Neden kaynaklanır? Sinsi stres testi
Stresten koruyan "savaş beşlisi" besinler. Antistres diyeti...
Yapılması ve yapılmaması gerekenler...