Uçak uçurup evleri ısıtıyor! Türkiye'de benzine rakip olur: Yüzde 25'i zeytin çekirdeğinden
Enerji, teknolojinin gelişmesiyle daha çok ihtiyaç duyulan, en değerli madenlere erişmek için bile ihtiyaç duyulan önemli bir malzeme. Isınma, ulaşım, sanayi ve hayatın her alanında olmazsa olmaz olan yakıtlara İspanya bambaşka bir boyut kazandırdı. Yıllık enerji ihtiyacının yüzde 20 ila 25’ini zeytin çekirdeklerinden sağlayan ülkede evlerin ısınması ve uçakların uçması için bile her gün binlercesi çöpe atılan zeytin çekirdekleri kullanılıyor. Üstelik benzinden yüzde 70 daha ekonomik yakıtın, Türkiye’de de kullanılması mümkün! Prof. Dr. İlhan Kocaarslan anlattı.
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – İspanya, dünyanın en büyük zeytin üreticilerinden biri. Yılda 8 milyon 256 bin ton zeytin üreten ülke için bu özel meyvenin büyük önemi var. İspanya'nın her yıl neredeyse 6 milyon ton olan yakıt tüketiminin önemli bir bölümünü zeytinler karşılıyor. Her gün kahvaltıda binlerce zeytin çekirdeği çöpe atılıyor olsa da, İspanyollar için her bir zeytin çekirdeği aslında ekonomiyi destekleyen birer damla yakıt. Zeytin çekirdeği meyvenin ağırlığının yaklaşık yüzde 15'ini oluşturuyor. Bu da her yıl 206 bin ton zeytin çekirdeği anlamına geliyor. İspanya’nın 6 milyon tondan fazla olan yakıt ihtiyacının önemli bir bölümü biyoyakıtlardan karşılanıyor. Biyoyakıtın kaynağı ve en önemli bileşenlerinden biri ise zeytin çekirdekleri! Üstelik İspanya’nın 2022 yılındaki biyoyakıt tüketiminin yaklaşık 1,45 milyon ton petrol eşdeğerine ulaştığı göz önünde bulundurulduğunda bu hiç de azımsanacak bir değer değil. Peki bu sistem yılda 3 milyon tondan fazla zeytin üreten ve bu konuda en önemli ilk 5 ülkeden biri olan Türkiye için de uygulanabilir mi? İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. İlhan Kocaarslan, zeytindeki cevheri Milliyet.com.tr’ye anlattı.
ÇEKİRDEKLERİ UÇAK UÇURUP EVLERİ ISITIYOR
Biyoyakıt üretimi ve tüketimi gün geçtikçe artıyor ve geri dönüşüm, atık değerlendirme alanlarında yenilikler birbirini takip ediyor. Biyoyakıt üretiminin ilginç bir yolunu keşfeden İspanya, dünyada 1’inci sırada yer aldığı zeytin üretiminden 100’de 100’e yakın verim almayı başarıyor. Ekonomisine, yakıt tüketiminin yüzde 25’ini karşılayarak destek olan ülke, fosil yakıtlardan yani petrol ve türevlerinden de tasarruf etmiş oluyor. Böylece hem ekonomisini güçlendiriyor hem de çevreyi korumak adına önemli adımlar atıyor. Bazı yakıtların verimliliğini azaltan soğuk Kuzey Avrupa ikliminde bile fosil yakıtlı muadilleri kadar iyi performans gösteren zeytin çekirdeklerinden üretilen enerji konutların ısınmasında ve jet motorlarının çalışmasında önemli rol oynuyor. 2022’de başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı'yla Avrupa’nın enerji problemi gün yüzüne çıkmıştı. O günlerde diğer Avrupa ülkelerinin aksine İspanya yakıt sorununu azaltacak bir çözüme sahipti. İspanya, 2022’nin sonlarında zeytin çekirdeklerinden yapılan uçak yakıtının piyasaya sürülmesiyle bu alanda lider olmayı başardı. Prof. Dr. İlhan Kocaarslan’a göre, 1 litre biyoyakıt için 7.4 kg ile 12.4 kg arasında değişen değerde zeytin çekirdeği gerekiyor. Aslında biyoyakıt üretilen tek malzeme zeytin çekirdekleri değil. Prof. Dr. Kocaarslan biyoyakıt üretilen malzemeleri, Türkiye’deki örneğine dikkat çekerek şöyle anlattı.
"Zeytin çekirdeği dışında çeşitli organik atıklardan da enerji üretimi sağlanabiliyor. Bu tarz yakıtlar üretilen tesislerin genel adı biyokütle tesisleridir. Örneğin odun talaşı, mısır kozası, pirinç kabuğu, sebze ve meyve atıkları, hayvansal atıklar gibi biyokütle kaynakları enerji üretiminde kullanılıyor. Bu atıklardan biyogaz, biyodizel ve elektrik gibi enerjiler elde edilebiliyor. Genellikle organik katı atıklardan enerji eldesi Türkiye’de daha ön plandadır. Birçok belediye, organik atıkları çöpgazı üretim tesislerinde toplayarak organik atıklardan metan elde ediyor ve bunları yakarak gaz motorları aracılığıyla enerji üretiyor. Türkiye’deki en büyük kapasiteli tesis şu an 90 MW kurulu güç ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ait olan Seymen Çöpgazı tesisidir."
BENZİNDEN YÜZDE 70 DAHA EKONOMİK
Prof. Dr. İlhan Kocaarslan, “Zeytin çekirdeklerinden yakıt üretimi, düşük hammadde maliyeti ve atık yönetimi avantajları sunar. Yerel bir kaynak olması, ithal fosil yakıtlara bağımlılığı azaltırken düşük karbon emisyonlarıyla çevreye fayda sağlar. Ancak toplama ve lojistik maliyetleri, ileri teknoloji gereksinimi ve sınırlı üretim kapasitesi gibi dezavantajları var. Ayrıca İspanya’da yaşanan kuraklık nedeniyle zeytin üretiminin azalması, arz-talep dengesi üzerinde baskı oluşturmuş ve zeytin çekirdeği biyokütle fiyatlarını artırmıştır” sözleriyle zeytin çekirdeğinden enerji üretmenin maliyetlerinin değişebileceğine dikkat çekti. Ancak her şey yolunda gider ve zeytin üretimi beklenen seviyede yapılabilirse İspanya ekonomisi, önemli oranda tasarruf ediyor. Zeytin çekirdeklerinden elde edilen sıvı yakıt, benzin veya dizel yakıta göre yüzde 70'e kadar tasarruf sağlıyor. Peki bunca iyi yanı olan bir girişimin, dezavantajları yok mu? Biyoyakıtlar çevreyi hiç kirletmiyor mu?
Biyoyakıtlar tüketildiğinde tıpkı çevreye zarar verdiği bilinen yakıtlar gibi bir miktar karbondioksit yayar. Ancak bu biyoyakıtların, yaşam süreleri boyunca karbondioksit emen bitkilerden ve diğer organizmalardan üretildiği düşünüldüğünde çevreyi daha az kirlettiği görülebilir. Tüm bu faktörler de emisyon hesaplamalarına dahil edilir. Prof. Dr. İlhan Kocaarslan da bu konuya ilişkin, “Fosil yakıtların çevreye zararlı olmasının nedeni, milyonlarca yıl önce depolanmış karbonun yanma sonucunda atmosfere salınmasıdır. Bu durum, atmosferdeki karbon döngüsüne ek bir yük getirerek karbondioksit yoğunluğunu artırır ve küresel ısınmayı hızlandırır. Zeytin çekirdeği gibi biyokütle kaynakları ise günümüzde üretilmiş bir kaynak olduğu için bunun yakılması sonucunda kısa süre önce bitki tarafından emilen karbonu tekrar tekrar döngüye sokar. Bu da atmosferde net bir artışa neden olmaz. Bu nedenle zeytin çekirdeğinden enerji üretimi, yenilenebilir ve sürdürülebilir bir yöntemdir ve fosil yakıtlara kıyasla çevre üzerindeki etkileri önemli ölçüde daha azdır” diyor.
TÜRKİYE 2024'TE 3 MİLYON 750 BİN TONLA REKOR KIRDI
Petrol şirketi Cepsa, geçen yıl Sevilla Havalimanı'ndan 200 uçuşa güç sağlayan sürdürülebilir bir havacılık yakıtı karışımının temel bileşeni olarak zeytin ve zeytinyağı atıklarını kullanıldı. Eski yemeklik yağlardan yapılan biyoyakıtlar, Çin'de jet yakıtı olarak değerlendirdi. Prof. Dr. İlhan Kocaarslan’a göre, “Zeytin çekirdekleri, içerdiği yağlar ve organik bileşikler sayesinde biyoyakıt üretimi için değerli bir kaynaktır. Zeytin çekirdekleri ve posası, bir miktar yağ içerir. Yağlar, karbon ve hidrojen açısından zengin organik bileşiklerdir ve bu da onları enerji üretimi için ideal bir hammadde yapar. Bu yağlar, işlenerek kimyasal işlemle biyoyakıta, yani biyodizel veya sürdürülebilir havacılık yakıtına dönüştürülebilir.” Peki dünyanın en önemli 4’üncü zeytin üreticisi Türkiye, en çok biyoyakıt üreten ve tüketen ülkeler listesinin 10’uncu basamağındaki İspanya’yı yakalayabilir mi? Prof. Dr. İlhan Kocaarslan bu soruyu da cevaplayarak sözlerini şu şekilde noktalad:
"Zeytin üretiminde 4’üncü ülke konumundaki Türkiye için zeytin çekirdeği, özellikle zeytinyağı üretimi ile ilgili endüstrilerin yoğun olduğu bölgelerde önemli bir yan üründür ve enerji üretimi için kullanılabilir. Bu tür biyokütle enerji üretimi için özel tesislere ihtiyaç duyulur. Ancak bu tesisler, termik santraller gibi büyük ölçekli enerji üretim üniteleri değildir. Zeytin çekirdekleri gibi organik atıklar, biyokütle enerji tesislerinde yakıt olarak kullanılabilir. Bu tesisler piroliz, gazifikasyon veya direkt yakma gibi teknolojilerle biyokütleyi enerjiye dönüştürür. Zeytin üretiminde lider konumda olan İspanya’da ise biyokütle kaynağı olarak zeytin peleti üreten 30’dan fazla firma bulunuyor."