Tüp bebekte doğru bilinen yanlışlar

Tüp bebek tedavi yöntemlerinin başarısı gün geçtikçe artış gösterse de, hala yanlış değerlendirilmelere maruz kalmaktadır. Özellikle normal yollardan çocuk sahibi olamayan çiftlere bu imkânı sağlarken, bu tür değerlendirmeler yüzünden tedaviyi erteleyen çiftlere de neden olmaktadır.

“Her yaşta tüp bebek yapılabilir mi? Tüp bebek tedavisiyle çoğunlukla ikiz, üçüz bebek sahibi mi olunuyor? Peki, hiç spermi olmayan erkek baba olamaz mı? Tüp bebek tedavi yöntemleri çok zor ve ağrılı bir tedavi midir? Fazla embriyoların dondurulması başarılı olmadığı için gereksiz midir? Tüp bebek tedavisi ile ikiz ya da üçüz gebelikler mi olur?” Şüphesiz çoğu insan bu sorulara “evet” yanıtını verir. Halk arasında doğru olmayan pek çok bilgi tüp bebek tedavisiyle ilgili yanlış algılamalara neden oluyor.

YANLIŞ: Tüp bebek tedavi yöntemleri çok zor ve ağrılı bir tedavidir.

Kesinlikle yanlış bir bilgidir. Tüp bebek tedavisi teknolojik imkânların artması ile birlikte artık çok kolay bir şekilde uygulanmaktadır. Daha önceki yıllarda 45-50 gün süren tedaviler günümüzde 15 günlük bir sürede tamamlanırken, hastalara uygulanan iğne miktarları da oldukça azalmış durumdadır. Bazı hasta gruplarında tüp bebek tedavisinde neredeyse iğne hiç kullanılmamaktadır. Teknolojik imkânların sağlamış olduğu olanaklar ile tüp bebek tedavisi 15 gün içinde tamamlanıyor ve hasta hiçbir olumsuzlukla neredeyse karşılaşmıyor. Tüp bebek tedavisi son yıllarda çok kolaylaşmış, “hasta dostu” bir tedavi haline gelmiştir. Günümüzde tüp bebek, 15 günde tamamlanan ve neredeyse sıfır yan etkisi olan çok kolay bir tedavidir.

YANLIŞ: Her yaşta tüp bebek yapılabilir.

Kadının üreme kapasitesi yaşla birlikte değişir. 30 yaşına kadar en yüksek olan üreme şansı 30-35 yaşları arası azalmaya başlar. 40 yaş üzerinde artık üreme çağının sonlarına gelinir. 30 yaş altı hastalarında başarı şansı %50’ye kadar çıkarken bu oran 40 yaş üzerinde %15 civarındadır. 44 yaşın üzerinde ise başarı %1’in altındadır. Günümüz toplumlarında kadın önce eğitim ve kariyer peşinde koşmakta ondan sonra aile hayatı ve çocuğu düşünmektedir. Çocuk isteyen kadınların 25-34 yaş aralığında en sağlıklı şekilde anne olabileceklerini unutmaması gerekmektedir. Kadınların yaşı ilerledikçe üreme fonksiyonlarında değişim yaşanır. Tüp bebek tedavisi ile 45 ve daha üst yaş sınırlarında olan kadınlarda gebelik şansı yok denecek kadar azdır.

YANLIŞ: Sperm hücresi olmayan erkeklerin baba olması imkânsızdır.

Sperm hücresi bulunamayan erkeklerde teknolojik uygulamalar sayesinde sperm bulma ameliyatları gerçekleştirilmektedir. Bu sayede sperm hücresi bulunamayan erkeler de baba olabilmektedir. Oldukça basit ve acısız olan bu uygulamalar, tüp bebek tedavilerinde en sık uygulanabilen ve başarı sağlayan yöntemlerinden biridir. Günümüz teknolojisi artık mikroskop altında sperm arama ameliyatları ile testlerde hiç spermi çıkmayan erkeklere de baba olma fırsatı veriyor. Mikro TESE operasyonuyla erkeğin yumurtalığında (testis) gelişen ama dışarı atılamayan döl hücreleri bulunup donduruluyor ve kadına yapılan tüp bebek tedavisi ile çiftin çocuk sahibi olması sağlanıyor.

YANLIŞ: Fazla embriyoların dondurulması başarılı olmadığı için gereksizdir.

Embriyo dondurulması uzun yıllardır yapılan ve hastalara ekstra gebelik şansı veren bir uygulamadır. Ancak geçmiş yıllarda dondurulan embriyoların yarısı kadarının sağlıklı olarak geri kazanılması bu tedavinin çok da başarılı olmadığını düşündürmekteydi. Son 5 yıldır uygulanan yeni bir dondurma metodu artık neredeyse tüm dondurulan embriyoların sağlıklı olarak geri kazanıldığını göstermiştir. Bu sayede taze tüp bebek tedavisi ile donmuş tüp bebek tedavisi arasındaki başarı farkı günümüzde kapanmış hatta donmuş embriyo tedavileri daha başarılı sonuçlar vermeye başlamıştır. Embriyo dondurma özellikle Türkiye gibi transfer edilen embriyo sayısı kısıtlı ülkelerde hastalara sunulması gereken çok önemli bir avantajdır.

YANLIŞ: Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar kansere yol açar.

Genel nüfusa kıyasla, hiç çocuğu olmamış kadınlarda, yumurtalık kanseri riski biraz daha fazla (yaklaşık 1.6 kat daha fazla) görünmektedir. Bu kadınların çoğunun aynı zamanda doğurganlık ilaçları da kullandığı düşünülürse, doğurganlık ilaçları ile bu kanser arasında bir bağlantı olabileceği hipotezi ileri sürülmüştür. Bu endişenin ilk ortaya çıktığı 1992’den beri birçok çalışma yapılmıştır. Hiçbiri doğurganlık ilaçları ile yüksek yumurtalık riski veya IVF tedavisi ile yumurtalık kanseri riski arasında bir ilişki bulamamıştır. Devam eden bir araştırmada Ulusal Sağlık Enstitüsü’nden alınan ön sonuçlarda benzer şekilde doğurganlık ilaçları ile yumurtalık, rahim veya göğüs kanseri arasında bir ilişki olmadığını söylenmektedir. Bir diğer deyişle, doğurganlık tedavisinin kullanılmasından değil, bu kadın nüfusunun hiç doğum yapmadığından kaynaklanabilir. Ulusal Sağlık Enstitüleri’nden ve diğer araştırmalardan elde edilen bulgular hamilelik veya doğum öncesi süreçteki bazı bileşenlerin doğrudan doğruya yumurtalık kanserlerine karşı koruma sağlayabileceğini düşündürmektedir.

YANLIŞ: Yumurta toplama aşaması acı vericidir.

Anestezi yumurta alımı için kullanıldığından, hastalar işlem sırasında hiçbir şey hissetmezler. Yumurta alımı küçük, uzun ince bir iğne ile donatılmış bir vajinal ultrason probunun vajinanın duvarından ve her yumurta içine geçtiği küçük bir işlemdir. İğne her yumurta folikülünü delmekte ve yumuşak bir basınç ile yumurtayı nazikçe çıkarmaktadır. Anestezi, yumurta alımı tamamlandıktan sonra hızla azalır. Hastalar yumurtalıklarda uygun ilaçlarla tedavi edilebilen küçük bir kramp hissediyor olabilirler.

YANLIŞ: Tüp bebek tedavisi sonrası uzun süre yatmak gerekir.

Tüp bebek tedavisi bitip transfer yapıldıktan sonra yatmanın gebelik şansını arttırdığına dair hiçbir bilimsel kanıt yoktur. Yerleştirilen embriyo yer çekimiyle düşmeyeceği gibi, yerleşme işlemi de transferden yaklaşık üç gün sonra gerçekleşmektedir. Tüp bebek tedavisi ile oluşan gebelikler normal yolla oluşan gebelikler kadar risklidir. Bu nedenle transferin ardından sürekli yatılması gebelik başarısını artıran bir davranış değildir. Hasta, özellikle transfer sonrası ve ilk 3 ayının ağır işlerden kaçınmak şartı ile normal yaşantısına devam edebilir.

YANLIŞ: Bu tedaviler sonucunda yumurtalık rezervi tükeniyor.

Yumurtalıkların tüp bebek amaçlı uyarılması kesinlikle yumurta rezervi azaltmaz. Var olan yumurtaların işlevlerini yerine getirmesini sağlayarak tedaviyi yürütmektedir. Genellikle bu, kullanılan ilaçlara yönelik söylenmektedir. Ancak kullanılan ilaçların kesinlikle böyle bir etkisi mevcut değildir. İlaçlar tedavinin başarısını destekleyici niteliğindedir. Sadece yan etkileri olabilir. O da tedavisi basit, tehlike arz etmeyen etkilerdir.

YANLIŞ: Tüp bebek tedavisi ile ikiz ya da üçüz gebelikler olur.

Evet, tüp bebek tedavisinde çoğul gebelik riski vardır. Ancak embriyo transferlerinin sayısı ile çoğul gebelikler önlenebilmektedir. Tek ve kaliteli embriyoların transferi ile tek ve sağlıklı gebelikler sağlanabiliyor. Bazı çiftler çoğul gebelik istese de çoğul gebelikler anne ve bebeklerin sağlığı açısından oldukça tehlikeli olabileceği uygulanmaktadır. Ülkemizde de bu yüzden embriyo transferleri sınırlandırılmıştır.

Op. Dr. Nurettin Türktekin