Tetris yüzünden nasıl 1 milyar lira kaybetti? 38 dakikanın ardındaki gerçek
Genç bir yazılım mühendisiydi. Sovyet Electronika 60 bilgisayarının yeteneklerini test ederken, çocukluğundaki bulmacalardan ilham alarak bir oyun tasarladı. İşte ne olduysa da o saaten sonra oldu. Pek çok kişi bu oyun yüzünden işini ihmal edince birer birer yasaklar gelmeye başladı. İşte geçtiğimiz günlerde 13 yaşındaki bir çocuğun 38 dakikada bitirdiği Tetris'in ardındaki gerçek.
Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr - Geçtiğimiz günlerde ABD’nin Oklahoma eyaletinde yaşayan 13 yaşındaki Willis Gibson birçok oyunseverin ilgisini çekti. Tetris oynadığı anları 'Blue Scuti' adlı YouTube kanalında paylaşan Gibson, 157'nci seviyeye geldikten sonra, “Ah! Kaçırdım” diyor ve blokları yanlış yerleştirdiğini düşünüyor. Gibson daha sonra oyunun bittiğini anlıyor ve “Bayılacağım, parmaklarımı hissetmiyorum” diyor. Oyunu sadece 38 dakika içinde bitiren Gibson’un ekrandaki skoru ise 999999.
Piyasaya sunulduğu günden beri milyonlarca kişi tarafından oynanan Tetris, daha önce birçok kişi tarafından bitirilmeye çalışılmış olsa da bunu Willis’ten önce sadece yapay zeka başarabilmişti. Bu zamana kadar milyonlarca kişi tarafından oynanan ve günümüzden yıllar önce piyasaya sunulmuş olsa da hâlâ insanların favori oyunlarından biri olmayı sürdüren Tetris’in geçmişi ise bir hayli enteresan.
Willis Gibson'ın Tetris oyununda en yüksek puana ulaştığı anlar
Rus bilgisayar mühendisi Aleksey Pajitnov tarafından tasarlanan Tetris ilk etapta basit ve küçük bir bulmaca oyunu gibi dursa da aslında arka planında Soğuk Savaş yıllarını anlatan gerilim filmlerini hatırlatacak cinsten detaylara sahip. Temelde 4 kareden oluşan 7 parçalı şekillerle oynanan ve adını 'tetra' (dört) ile Pajitnov’un en sevdiği spor olan tenisi birleştirmesiyle alan Tetris’in arkasında yatan gizli anlaşmalar ve kurumsal entrikalar oyuna bambaşka bir boyut kazandırıyor.
KLAVYEDEKİ KARAKTERLERDEN BAŞKA ŞANSI YOKTU
Tetris’i Electronika 60 isimli bilgisayarda geliştiren Pajitnov, ilk etapta bu oyunu bloklar yerine klavyede bulunan harfler üzerinden tasarlamıştı. Electronika 60, bilgisayarların ilk örneklerinden biri olduğu için günümüz bilgisayarlarından oldukça ilkel bir teknolojiye sahipti ve bu durumun farkında olan Pajitnov’un Tetris’i tasarlarken, klavyede bulunan karakterleri kullanmak dışında başka bir şansı yoktu.
Pajitnov, Tetris'i, Electronika 60'tan daha kaliteli bir ekrana sahip olan IBM işletim sistemli kişisel bilgisayarına uyarlamaya çalıştı ve bunu yapmaya çalışırken bilgisayarlar konusunda oldukça başarılı olan 16 yaşındaki lise öğrencisi Vadim Gerasimov'u işe aldı.
Pajitnov daha önce Gerasimov ile ortak bir tanıdık aracılığıyla tanışmıştı ve daha önce birçok defa ortak çalışmalar yapmıştı. Gerasimov, Tetris'i renk ve puan tablosunu birleştirerek birkaç hafta içinde IBM PC'ye uyarladı ve Tetris gerçek grafiklere sahip olan bir oyuna dönüştü.
Aleksey Pajitnov
İŞLERİNİ İHMAL ETTİKLERİ İÇİN YASAKLANDI
İlk etapta Sovyet Bilimler Akademisi ve çevresinde oynanan oyunun ünü giderek artıyordu ve kopyalanarak daha fazla kişi tarafından oynanmaya başlaDI. Bu dönemde Pajitnov'un arkadaşı Vladimir Pokhilko, Tetris’in bir kopyasını Moskova Tıp Enstitüsü içindeki bilgisayarlara yüklemiş olsa da enstitü içindeki görevlilerin oynunu oynarken işlerini ihmal ettiğini görünce Tetris, tıp enstitüsü içinde yasaklandı.
Tetris'in kısa süre içinde birçok kişi tarafından sevilen bir oyun haline geldiğini gören Pajitnov, oyununu bir girişim haline getirmek ve bundan gelir elde etmek istiyor olsa da ilk etapta gerek iş dünyası hakkında çok bilgisi olmaması gerekse de Sovyet Bilimler Akademisi'ndeki üstlerinin bu durumdan rahatsız olması sebebiyle bunu başaramadı.
Sovyetler Birliği'nin telif hakkı yasası Sovyet araştırmacıların eserlerini satmasının önünde bir engel olarak duruyordu. Ancak Pajitnov bu engelleri aşmak için kararlıydı.
TETRİS 'DEMİR PERDE'Yİ NASIL AŞTI?
Tetris’i Sovyetler Birliği sınırları dışına pazarlayarak bir gelir kapısı haline getirmek isteyen Pajitnov, bu amaçla ilk etapta akademideki amiri olan ve yurt dışı bağlantıları olan Viktor Bryabrin'den yardım istedi. Pajitnov, oyunun haklarını Akademi'ye devretmeyi teklif etti ve bu kapsamda yapılan anlaşma sayesinde Tetris'ten ilk parasını kazandı. Bryabrin, 1986 yılında Tetris’in bir kopyasını Macar oyun yayıncısı Novotrade'e göndermesi ise Tetris için bir dönüm noktası oldu. Macaristan ve Polonya’da hızla yayılan oyun kısa süre içinde dünya çapında sevilerek oynanan bir oyun haline gelmek üzereydi.
ÖDÜLLER ART ARDA GELDİ
İki yıl sonra yazılım satıcısı Robert Stein, Macaristan'ı ziyaret ederken Tetris'in bir kopyasına rastladı ve oyunun ticari potansiyelini gördü. Oyunun lisans haklarını almak için Pajitnov ve Bryabrin ile faks yoluyla iletişime geçen Stein, ikilinin anlaşmayı kabul etmesi üzerine Tetris’i yayınlaması için oyun şirketi aramaya başladı.
Pajitnov ve Bryabrin ikilisi, Stein ile kurdukları ilk iletişimin bir lisans sözleşmesi olduğunu düşünmüyordu ve bu durum ilerleyen yıllarda bazı problemlere yol açacaktı.
Stein, 1987 yılında bir elektronik fuarında Tetris’in bir kopyasını ABD merkezli video oyun firması Broderbund'un kurucu ortağı Gary Carlston’a satmayı başardı. Şirket çalışaları, oyunu kısa süre içinde severek oynamaya başlamış olsa da Carlston, ilk başta oyunun Sovyet kökenli olması sebebiyle Tetris’e şüpheyle yaklaşıyordu. Fakat yine de Tetris kısa süre içinde popüler olmayı başardı ve Stein, bu konuda Microsoft başta olmak üzere bir dizi şirket ile daha anlaşma imzaladı. Tetris, Mart 1988'de düzenen 'Yazılımda Mükemmellik Ödülleri' töreninde En İyi Eğlence Yazılımı, En İyi Orijinal Oyun, En İyi Strateji Programı ve En İyi Tüketici Yazılımı ödüllerini kazandı. Ancak tam da bu sırada Tetris’in telif hakları ciddi bir problem olmaya başladı.
'BU KADAR ÇOK KİŞİNİN KEYİF ALMASI YETERLİ'
Stein, bir sorunla karşı karşıyaydı. Lisans haklarını belgeleyen tek şey Pajitnov ve Bryabrin'den gelen fakstı, bu da Stein'ın henüz sahip olmadığı bir oyunun lisansını sattığı anlamına geliyordu. Stein, Pajitnov'la temasa geçti ve ondan lisans hakları için bir sözleşme istedi. Stein, görüşmeler için Moskova’ya gittiğinde sürece Sovyetler Birliği'nin bilgisayar yazılımı ithalatı ve ihracatıyla ilgili merkezi kuruluşu olan ELORG da dahil oldu.
Süreç sona erdiğinde Stein istediğinde ulaşmış ve Tetris’in 10 yıllık lisans haklarını satın almayı başarmıştı. Ancak Pajitnov bu süreçten bir gelir elde edemediği gibi 40 milyon dolar (1.2 milyar lira) kazancı da kaçırmış ve "Oyunumdan bu kadar çok kişinin keyif alması benim için yeterli" demekle yetinmişti.
İlerleyen yıllardan Japonya merkezli video oyun şirketi Nintendo’ya satılan Tetris, dünya genelinde patlama yaptı ve birçok kişiye ulaştı. Lisansın hukuki geçmişi sayesinde Pajitnov, Batı'da bir itibar kazandı ve 1990’lı yıllarda ABD’ye göç edince oyun haklarını tekrar kendi üzerine aldı. İlerleyen yıllarda Henk Rogers ile birlikte Tetris isimli yeni bir şirket kuran Pajitnov, halihazırda 68 yaşında şirketini yönetmeye devam ediyor ve Tetris ile ilgili her şeyin küresel haklarını yönetiyor. Şirket, Tetris’i çevrim içi ortamda ve dünyanın her yerindeki akıllı telefonlarda güçlü bir şekilde geliştirmeye devam ediyor.