Sınav, çocukta şekeri tetikliyor
Son yıllarda yanlış beslenmenin yanı sıra, sınav dönemlerindeki stres nedeniyle çocuklarda şeker hastalığına yakalanma oranı hızla artıyor.
En tatsız şeker DİYABET - 2/
Ayşegül Aydoğan
Obezitenin artışı, şeker hastalığını da tetikliyor. Son yıllarda obezite tehdidinden söz edilirken fark edildi ki, bu global salgın, çocukları da ağına düşürüyor.
Son verilere göre, Tip1 diyabet eskiye göre artış gösteriyor. Bunun en önemli nedeni şişmanlık. Öyle ki aynı neden, gençleri erişkin tipi diyabetle de karşı karşıya getiriyor.Çocuk ve ergenlerde görülen Tip1 diyabet, Türkiye’de halen 600 bin hastada mevcut. Türk Diyabet Cemiyeti ve Obezite Araştırma Derneği Başkanı Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, sorularımızı yanıtlamaya devam ediyor.
Son yıllarda erişkin tipi diyabetin yınında Tip1’de de artışlar görülmeye başladı. Bunun nedeni, 2 - 9 yaş arasındaki çocukların şişmanlaması, yanlış beslenmesi. Televizyon karşısında cips yiyor, gazlı içecekler tüketiyor, hareketsiz kalıyor. Eskiden yalnız ilkbahar ve sonbahar aylarında kabakulak, suçiçeği, kızamıkçık olur ve şekeri tetikler diyorduk. Şimdi bunlar kalktı. O güne kadar gayet normal olan bir çocuğun annesi birdenbire çocuğunun zayıflamaya başladığını, ağzının kuruduğunu, devamlı su içtiğini, sık idrara çıktığını, 8 yaşına geldiği halde hiç huyu değilken gece yatağını ıslattığını fark ediyor.
Başka tetikleyici faktörler var mı?
Son yıllarda strese bağlı olarak, örneğin okullara giriş sınavları döneminde çocuklarda şeker hastalığı birdenbire artıyor. Travmalar, ameliyatlar da artırıyor ama bu stres faktörleri çok daha etkili.
Maalesef bizde teşhis 7 yaşına kadar konulmuyor. Çünkü 7 yaşına kadar çocuğa her şey yediriliyor. Ta ki okul çağına başladığı zaman çocuktaki halsizlik, bitkinlik, zayıflama, iştah bozukları görülüyor, o zaman ortaya çıkıyor. Bu nedenle 7 - 14 teşhisin en çok konulduğu yaşlar diyebiliriz.
Aileler ne zaman fark ediyor?
Bizde en çok şeker çıkaran faktörler kola ve mevsiminde üzüm yemek. Aile geliyor, çocuğum bugüne kadar günde 2 bardak kola içerken 2 litre içiyor ve yetmiyor, diyor. Bir bakıyorsunuz, şeker çıkıyor çocukta. Ya da aile, bu yıl üzümün başından kalkmıyor, günde 2 kilo üzüm yiyor, diyor. Öyle bir zayıflıyor ki, ağzında aseton kokusu, günde 2 - 3 litre idrara çıkıyor. Şüphelenmiyor bile annesi, yemekten kesildi, diyor ama aklına gelmiyor. 100 çocuktan 10’u diyabet komasıyla geliyor.
Tip 1 diyabet belirtisi ortaya çıkan hastalarda sanayi şekerini tamamen ortadan kaldırmak lazım. Ama bugün Amerikan ekolü ve kısmen Dünya Sağlık Örgütü günde alınacak gıdalar içinde örneğin 200 karbonhidrat alıyorsa, bunun 25 gramının normal şekerden alınmasına izin verilmesini öneriyor. Biz tavsiye edemiyoruz çünkü eğitim ve kontrol yok. Çikolata, dondurma yedir, dersek , aile ölçüsünü kaçırıyor, çocuk komayla geliyor. Ama iyi eğitilmiş bir aile varsa, diyet dondurma yerine haftada bir normal dondurma ya da canı istediği zaman bir parça diyabetik çikolata alıp yesin, diyoruz.
Tosuncuk doğan bebekte ileride şeker hastası olma ihtimali olduğu doğru mu?
Diyabetin iri doğanlarda görülme oranı yüzde 18’dir. 4 kiloyu geçince diyabet riski olabilir.
Şeker hastalığı cinsel yaşamı nasıl etkiliyor?
Şeker hastalığı, eğer çocukluk yaşlarında başlamışsa cinsel gelişimi etkiler, Seksüel gelişim geri kalır. Kız çocuklarında âdet, erkek çocuklarda sekonder seks gelişiminde gecikmeler olur. Koltuk altı ve erojen bölgede tüyleri çıkmaz, sakal - bıyık çıkması gecikir veya çok zayıf gelişir. Erkeklerde yumurtalık fonksiyon bozuklukları, kızlarda ise gebe kalamama sorunları çıkabilir.
Diyabeti 30 yaştan sonra ortaya çıkanlarda ise seksüel güç ve istekte azalmalar olur. Erkek hastaların 20 yıldan sonra yüzde 40-50’sinde iktidarsızlık, ereksiyon kusuru, erken boşalma gibi problemler, kadınlarda da libido eksikliği ve soğukluk - isteksizlik görülür. Kan şekeri ve beslenmesi düzenli ve ayarlı olan hastalarda, bu komplikasyonlar en az düzeydedir.
İnsülinden kaçmayın
Tip 1 teşhisi konulduktan sonra yapılacak tek şey mutlaka insüline başlanması. Ülkemizde çok büyük bir yanlış yapılıyordu. Aileler ve çocuklar insülinden kaçıyor, yerine hap kullanıyorlar. Hap, pankreastan insülin salımını temin eder. Eğer çocuğun pankreasında az da olsa insülin kalmışsa onu da bitiriyorlar. Bütün ömrü boyunca yüksek insülin kullanıyor. Oysaki çocukta erken dönemde teşhis ederseniz, o çocuğun pankreasındaki insülin tükenmeden hemen yoğun insüline başlarsınız. Yoğun insülin bir immunoterapidir yani bağışıklık sistemini tedavi eden bir faktördür.
Tedavide öncelik nedir?
Şeker hastasının tedavisinde dört esas vardır; Diyet (tıbbi beslenme), fizik aktivite, ilaç (ağız yolu ile kullanılan tabletler ve insülin) ve eğitim. Bu 4 şart, birlikte giderse şeker hastası komplikasyonlardan korunmuş, diyabeti olmayan bir insan gibi normal hayat sürer. Tip 2 diyabette hiç ilaç ihtiyacı olmadan yalnızca diyetle tedavi ayarlanabilir.
Diyabet hangi hastalıklara davetiye çıkarıyor?
Diyabetin yol açtığı acil ve kronik komplikasyonlar dışında diyabetle beraber oluşan hastalıklar var. Birincisi damar hastalıkları. Diyabet en çok damarları, özellikle kılcal damarların en çok olduğu organları (göz ve kalp) tutuyor. Sonra böbrek ve ayak damarlarını.
Komplikasyon oluşan vakalarda yüzde 40-50’nin üzerinde. Ama oluşmamışsa ömür uzuyor. 'Diyabetle iyi arkadaş olursanız akranlarınıza göre 10 yıl daha fazla yaşarsınız’ diyoruz. Ölümler en çok kardiyovasküler ve böbrek hastalıklarından oluyor. Diyabet 15 - 20 yılı geçtikten sonra mutlaka koroner ve böbrek damarlarını tutuyor. Biz buna 'diyabet şamarı’ diyoruz. Eğer böbrek ve koroner damarlarını tutma oranı çok ağırsa, ölüm oranı çok yükseliyor. Bu hastalara çoğunlukla by - pass yapılıyor. Damar sertliği, inmeler ortaya çıkıyor.
Şeker hastaları için özel bir tatlı tarifi
Malzemeler:
75 gram un
20 gram çikolatalı puding
10 gram kakao
25 gram diyet şekeri
3 yumurta sarısı
3 yumurta akı
30 gram margarin
2 tatlı kaşığı kabartma tozu
40 gram sıcak su
Sıvı sakarin ve tuz
Hazırlanışı:
Yumurta sarısı suyla ve diyet şekerinin yarısıyla çırpılır. Yumurtanın akı geri kalan diyet şekeri ile koyu sıvı hale gelinceye dek çırpılır ve yumurta sarısı ile karıştırılır. Margarin eritilir, soğutulur ve hamura karıştırılır. Bu karışım sakarin ve bir tutam tuzla tatlandırılır. Hamur yağlanmış ve küçük pişirme kabında 200 derecede yaklaşık 35 dakika pişirilir.