Safra kesesi ameliyatı hakkında tüm bilinmeyenler

Prof Dr Kemal Dolay
Genel Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı

Röportaj: Serpil Dokurel

1- Safra kesesi ameliyatı nasıl yapılır?

Safra kesesi ameliyatında altın standart Laparoskopik kolesistektomi dediğimiz kapalı yöntemle yapılan ameliyattır. Bu ameliyat genel anestezi ile yani hasta uyutularak yapılır. Ameliyatta toplam 4 adet trokar (1 adet 10mm, 3 adet 5mm) kullanılır. Göbekten 5mm büyüklüğünde kesi yapılarak 5’lik portla karın içine girilir, karın karbondioksit gazı ile şişirilerek 5’lik kamera ile safra kesesi, karaciğer ve karın içindeki diğer organlar gözden geçirilir. Ek bir hastalık yoksa diğer 3 port kesi yapılarak içeri sokulur. Safra kesesi özel ince aletlerle yakalanır, safra kesesi kanalı ve arterine zımba şeklinde klipler konularak kesilir ve safra kesesi karaciğerden ayrılır. Daha sonra kese 10 mm’lik kesiden doğrudan veya torba içinde dışarı alınır. Yara yerlerine estetik dikiş konularak ameliyat sonlandırılır

2- Safra kesesi ameliyatı öncesinde ne gibi hazırlıklar yapmak gerekir?

Tüm ameliyatlarda olduğu gibi hastanın yaşı ve kondisyonuna göre kan tetkikleri, akciğer ve kalp grafisi yaptırılır ve ameliyattan önce anestezi doktoru tarafından hastamız muayene ettirilir. Ek öneri yoksa ameliyat öncesi gece 12.00 den sonra hastamızın bir şey yiyip içmemesi gereklidir. Eğer aspirin gibi kan sulandırıcılar kullanıyorsa bunların 1 hafta önceden kesilip yerine başka ilaçlar başlanması gerektiğinden hastamız mutlaka doktoruna bu durumu bildirmelidir. Hipertansiyon ilaçları kullanan hastalarımız sabah erken az miktar su ile bu ilaçlarını kullanabilirler.

3- Safra kesesi ameliyatı kaç saat sürer?

Hastanın cinsiyetine, kilosuna ve cerrahın tecrübesine göre süre değişiklik gösterse de safra kesesi ameliyatları 15 ile 45 dakika arasında sürer. Ancak, ihmal edilmiş veya ameliyat korkusundan geciktirilmiş ve komplike olmuş taşlı kolesistitlerde veya daha önce açık karın ameliyatı geçirmiş hastalarda ameliyat süresi 1 saatin üzerine çıkabilir. Kendi hastalarımda en kısa safra kesesi ameliyatım 10 dakika sürmektedir.

4- Safra kesesi ameliyatı sonrası iyileşme süreci nasıl gerçekleşir?

Laparoskopik safra kesesi ameliyatından sonra iyileşme oldukça hızlıdır. Ameliyattan sonra 2-3 saat içinde hasta yatağında doğrulabilir, ayağa kalkıp tuvalete gidebilir hale gelir. Ertesi sabah kontrol muayenesi sonrası evine gönderilir. İlk 4-5 gün ağızdan ağrı kesici alması gerekir, 1. hafta kontrol muayenesi yapıldıktan sonra hasta iş hayatına geri dönebilir.

5- Safra kesesi ameliyatı sonrası beslenme nasıl olmalıdır?

Ameliyattan 3 saat sonra hastamıza sulu gıdalar başlanır, akşam hafif bir yemek ve sabah kahvaltı yaptırılır. Ameliyattan sonraki İlk 6-8 haftada hastalarımızın aşırı yağlı yiyecekler, yumurta sarısı (yumurta beyazı serbest), çikolata, fındık fıstık gibi yağlı kuru yemişlere dikkat etmesi önerilir. Bir de önceden gaz yaptığını bildiği gıdalardan bu süre zarfında geri durması ve bir öğünde yediği yemek miktarını azaltması tavsiye edilir.

6- Safra kesesi ameliyatı sonrasında dikkat edilmesi gerekenlerden genel olarak bahseder misiniz?

Ameliyat sonrası ilk 2 ayda diyet konusunda dikkatli olunmalıdır, yoksa hastalarımız hazımsızlık sorunu yaşayabilirler. İkinci aydan sonra ise miktar aşırı olmamak kaydıyla bazı besinleri yemeye başlayabilirler. Ameliyat izi açısından yatkınlık varsa 1. hafta kontrolde cerrahını bilgilendirsinler ve gerekli görülürse izi azaltmaya yönelik krem reçete edilebilir, ayrıca ilk 6 ayda yara yerlerini güneş ışığından korumalıdırlar.

7- Safra kesesi ameliyatı hangi durumlarda zorunlu hale gelir?

Safra kesesi taşları biiyer kolik dediğimiz yemek sonrası ağrı ve şişkinliğe neden olabildiği gibi, sarılık, safra kanalı taşı, safra yolu iltihabı, pankreas iltihabı, karaciğer apsesi ve uzun dönemde safra kesesi kanserine neden olabilir. Ayrıca safra kesesi taşı iltihabı tedavi edilmezse safra kesesi karın içine patlayıp zehirleyerek ölüme yol açabilir.

Safra kesesi taşları iki guruba ayrılır:

1)Şikayet yapanlar; 2) Sessiz seyredenler. Şikayet yapan safra kesesi taşları sayısı veya büyüklüğü ne olursa olsun ameliyat edilmelidir. Hatta halkımızda yanlış bir kanaat vardır, küçük taş ve tek taş olursa ameliyata gerek yok diye. Tam tersi şikayet yapan taşlardan küçük olanlar safra kanalına daha fazla düşerler ve ölümcül olabilen safra yolu ve pankreas iltihabına, sarılığa yol açabilirler.

Şikayet yapmayan sessiz seyreden safra kesesi taşlarında ise bazı durumlar dışında ameliyata gerek yoktur, takip edilir. Ancak, safra taşı 2.5cm’den büyükse, safra kesesinin etrafında kireçlenme dediğimiz porselen kese durumunda kanser gelişme ihtimali nedeniyle, hemolizle giden anemi hastalarında, uzun süredir ve kontrolsüz şeker hastalığında, şişmanlık ameliyatı ve organ transplantasyonu yapılacak hastalarda ve bir de astronotlarda safra kesesi taşı şikayet yapmasa da ameliyat edilmelidir.

8- Safra kesesinin alınması sonucunda vücutta ne gibi değişiklikler meydana gelir?

Safra kesesi bir depo görevi yapar. Karaciğerin günlük ürettiği 1 litre safranın çoğunu açlıkta safra kesesi yoğunlaştırarak içinde depolar, yemek yiyince sindirimi rahatlatsın diye safra kesesi kasılarak içindeki safranın çoğunu oniki parmak bağırsağına boşaltır. Taşlı bir kesede taş kese kanalını tıkadığı için daha çok yemekten sonra kasılma ağrısı olur. Ameliyattan sonra bu ağrı ortadan kalkar, safra kesede birikmez, devamlı bağırsağa akar. Ancak, ameliyattan sonraki ilk 2 ayda ağır beslenme, aşırı yağlı yiyecekler ve bol yumurta-çikolata yeme durumunda şişkinlik ve gaz gibi hazım problemi gelişebilir.

9- Safra kesesi ameliyatlarında sadece taş mı alınır, böbrek taşında olduğu gibi taş kırma yöntemleri işe yarar mı?

Safra kesesi ameliyatından sadece taş alınmaz, taşla birlikte safra kesesi tamamıyla alınır. Modern cerrahinin başladığı dönemlerde safra kesesi alınmadan içindeki taşlar temizlenip safra kesesi tekrar dikişle kapatılmış, ancak sonraki 6 ayda hastaların çoğunda safra kesesi taşı gelişmiş, hatta yeni oluşan taşlardan bir kısmı kanala düştüğü için sarılık, safra yolu ve pankreas iltihabına neden olmuştur.

Yine aynı sebepten yani küçük taşlar safra kanalına düşüp ölümcül olabileceğinden böbrek taşlarında olduğu gibi safra kesesi taşını kırma yöntemi uygulanmaz, tehlikelidir.

10- Kapalı safra kesesi ameliyatı ile açık safra kesesi ameliyatı arasında ne gibi farklar vardır?

İlk başta söylemiştik, kapalı ameliyat altın standarttır diye. Kapalı ameliyatın avantajları, ameliyattan sonra ağrı az, yara infeksiyonu daha az, hastanede yatış kısa, günlük aktivite ve işe dönüş daha erken, iz çok daha az ve geç dönemde karın fıtığı ve bağırsak yapışıklıkları daha azdır. Tecrübenin artmasıyla safra kesesi perforasyonu (patlaması) durumunda bile bu ameliyat kapalı ve sorunsuz yapılabilmektedir.