Kolonoskopi hazırlık diyeti

PembeNar Özel - Serpil Dokurel

Prof. Dr. Arzu Tiftikçi
Gastroenteroloji Uzmanı

Kolonoskopi diyeti bağırsak kanseri tanısı ile doktora başvuran hastalara uygulanan bir diyet programıdır.

Bağırsak kanseri erkeklerde üçüncü, kadınlarda ikinci en sık tanı koyulan kanser türüdür. Sıklığı ve bu kansere bağlı ölüm oranı yavaş ama stabil bir düşüş göstermektedir. Bu düşüşün sağlanmasında en önemli etkenin kolonoskopi taramaları olduğu kabul edilmektedir. Önünde ışık kaynağı ve kamera olan ince ve uzun bir hortumla (kolonoskopla) video görüntüsü alınarak yapılan bu işlem sırasında bağırsağın temiz olması gereklidir.

Başarılı bir kolonoskopi için, kalın bağırsağın yeterli hazırlığı mukozal yüzeyin daha rahat görüntülenmesini sağlayacaktır. Böylece ileride kanserleşme potansiyeli taşıyabilecek küçük polipler (etbeni gibi kabarık oluşumlar) kolonoskopi sırasında temizlenerek bu risk ortadan kaldırılacaktır. Temizlenen polibin tipine göre “takip kolonoskopisi” nin süresi de belirlenecektir. Kolonoskopi işlemi makat bölgesinden başlar, tüm kalın bağırsak ile kalın bağırsak ve ince bağırsağın birleşme yeri incelenir.

Hastaya bağlı yetersiz kolon temizliği faktörleri:
Kabızlık yakınması veya kabızlık yapabilecek ilaç kullanımı (bazı antidepresanlar veya opiod türevi ağrı kesiciler gibi) öyküsü olan hastalarda bağırsak hazırlığı daha zordur. Çalışmalar göstermiştir ki; bir önceki kolonoskopi hazırlığında etkin temizlik sağlanamamış kişilerde standart bağırsak hazırlığı yeterli olmayabilir. Aşırı kilolu, diyabet hastası, sirozlu, demans veya parkinson hastalığı olan kişilerde bağırsak temizliği daha güç sağlanabilmektedir. Ek olarak yeterli temizlik için kişinin sağlığını önemsemesi ve ilgili olması gerekmektedir.

Yeterli bağırsak hazırlığının önemi:

1- Bağırsak yeterince temizlenmemişse;
İşleme bağlı komplikasyon riski artabilir ve/veya işlemin süresi uzayabilir. Tam kolonoskopi yapılamayabilir yani kalın bağırsağın ince bağırsakla birleşme yerine kadar ulaşılamayabilir.
Bir sonraki “takip kolonoskopisi”nin daha çabuk yapılması gerekebilir.
Hedeflenen tüm polipler temizlenemez.

Kolonoskopi hazırlığının en az bir hafta önce verilmesi, hastanın diyet faktörlerine dikkat etmesini sağlayarak başarıyı arttırır, ayrıca bir gün önce telefonla görüşme yapılıp konunun hatırlatılması daha iyi temizlik sağlar.

2- İlaç kullanımı: Hastanın kullanmakta olduğu çoğu ilaca hazırlık aşamasında da devam edilir ama diyabet ilaçları veya antikoagulanlara (kan sulandırıcılar) işlem öncesi bir süre ara vermek gerekebilir.

Kolonoskopi hazırlık diyeti:
Bağırsak hazırlığı sırasında yeterli sıvı alımı çok önemlidir. Hem daha iyi bir temizlik sağlanır, hem de hazırlığa bağlı gelişebilecek yan etkilerden korunulur. Verilecek diyet kullanılacak bağırsak hazırlığı solusyonuna ve merkezin alışkanlığına bağlı farklılık gösterecektir.

Kolonoskopi saati:

Kolonoskopi öğleden önce yapılacaksa bir gece önce ilaca başlamak, öğleden sonra yapılacaksa işlem sabahı kolonoskopi hazırlık ilacını kullanmak önerilmektedir. İşlemde kullanılacak sedasyon (hastayı uyutma) yöntemine göre oral alımın kesilmesi gerekmektedir. Anestezi kılavuzlarına göre herhangi bir sedasyondan en az iki saat önce berrak sıvı alımı, en az altı saat önce de partiküllü gıda alımı kesilmelidir. Genel öneri bağırsak hazırlığı solusyonunun bölünmüş dozlarda alınması planlanan solusyonun yarısının işlemden bir gece önce 18:00-20:00 arası alınması diğer yarısının ise 4-6 saat önce alınması şekilindedir. Öğleden önce yapılacak kolonoskopilerde bu durum biraz zorluk yaratmaktadır.

Sabah 08:00 kolonoskopisi için hastanın 02:00 de uyanıp 04:00 e kadar solusyonunu içmesi gerekmektedir. Hasta ihtiyacına göre hareket edilerek sabah erken kolonoskopilerine işlemden bir gece önce tam doz bir defada da verilebilir. Öğleden sonra kolonoskopilerinde ise bölünmüş doz hazırlığı daha rahat uygulanabilir; hazırlığın yarısı bir gece önce diğer yarısı ise işlem sabahı içilebilir. Hatta geç öğleden sonra işlemlerde tam doz işlem sabahı verilebilir, tam doz hazırlığı işlem günü alan hastalarda temizliğin daha etkin olduğu yönünde çalışmalar vardır.

Kolonoskopi diyetinde neler yenmelidir?

Son hafta: Kolonoskopi işlemine karar verdikten sonra mümkünse son bir hafta sert partiküllü gıdalar tüketilmemelidir (susam, nar çekirdeği, fındık, badem, incir, çekirdekli üzüm, her türlü kabuklu gıda v.b) böylece kolonoskopi işlemi sırasında lümende gayta kaldı ise yıkanıp, aspire edilebilir, aletin sert partikül nedeniyle tıkanması önlenir.

Son gün: Kolonoskopi işleminden bir gün önce genelde hafif bir kahvaltıya izin verilir. Kahvaltıdan sonra hiçbir şekilde partiküllü katı bir gıda yenmemelidir, sadece berrak sıvı gıdalar içilmelidir. Bunlar su, çay , ıhlamur, yeşil çay, tanesiz komposto, et suyu, tavuk suyu, üzüm, elma ve vişne suyu olabilir. Hazırlanan et suyu, tavuk suyu tuz, karabiber, limon veya az salça ile tatlandırılabilir ama içine hiçbir şekilde un, şehriye, yoğurt vb gıda eklenmemelidir ve içinde et parçası bırakılmamalıdır. Vişne suyu veya çay koyu renk olmasına rağmen berraktır içilebilir. Kahve veya kayısı suyu, şeftali suyu partiküllüdür, sulandırıldıkça bulanır, bu nedenle içilmemelidir. Gaz yaptığı için kola, gazoz, portakal suyu, greyfurt suyu, süt ve ayran içilmemeli, yoğurt yenmemelidir. Bu diyete ek olarak merkezin deneyimine göre kullanılacak ilaç ve uygulama şekli belirlenecektir.

Kolonoskopi hazırlık ürünleri:

İdeal kolonoskopi hazırlık ilacı; yeterli temizliği sağlayabilen, iyi tolere edilebilen ve ucuz olan üründür. Piyasadaki tüm ürünlerin uygun diyetle ve etkin kullanılırsa yeterli temizliği sağlaması beklenmektedir. Bunun yanında hasta bazında temizlik yanıtı üründen ürüne çeşitlilik gösterecektir. Kişi bazında hazırlık ürünü seçilirken ürüne bağlı komplikasyon riski, hastanın ürünün hacmi ile ilgili tercihi, hastanın daha önceki ilaç kullanım ve temizlik başarısı deneyimi, ürünün ücreti belirleyici olacaktır.

Polietilen Glikol, makrogol, magnezyum sitrat & sodyum pikosulfat, sodyum fosfat, sennozid A+B kalsiyum kolonoskopi hazırlığı için önerilebilecek solusyonlardan bazılarıdır. Merkez; deneyimine ve hastanın özelliklerine göre uygun preparatı reçete edecektir.

Kolonoskopi işlemine aç gidilmesi gerektiği unutulmamalıdır.

Prof. Dr. Arzu Tiftikçi
Gastroenteroloji Uzmanı