Kim bu Parvus Efendi?

Sabah yazarı Engin Ardıç, Parvus’un “Alman ajanı ve silah taciri” olduğunu yazarken, Akşam yazarı Atılgan Bayar, “Bolşevik devriminin lideri Lenin’i finanse ettiğini ve mason olduğunu” kaleme aldı.

İstanbul’da yaşadı
Büyük Larousse Ansiklopedisi’nde Parvus, “Rus sosyalist ve sanayici” olarak tanımlanıyor. Gerçek adı ise İzrail Lazareviç Guelfand ve Alexander Helphland olarak görülüyor. Parvus ise yazılarında kullandığı takma adı. 1867’de Beyaz Rusya’da doğan Parvus, 1886’da eğitim için gittiği İsviçre’de, sürgünde bulunan Rus Marksistlerle tanıştı. Daha sonra Alman Sosyal Demokrat Partisi’ne girdi. Parti yayınlarında yazdı. Lenin ve Alman sosyal demokratlar arasında bağlantı sağladı. 1905’te Rusya’ya dönen Parvus, kurduğu yayın organları nedeniyle Çarlık yönetiminin baskısını gördü ve tekrar Almanya’ya kaçtı. Almanya’da sosyalistlerin tepkisini çeken Parvus, önce Viyana’ya sonra İstanbul’a geldi ve 5 yılı aşkın süre burada kaldı.

İttihatçıları etkiledi
İstanbul’da İttihatçılarla temas eden Parvus, onları düşünceleriyle etkiledi. Bu süre içinde “vagon ticareti yolsuzluğu” ile “silah ticareti” gibi iddialarda adı geçti ve ciddi bir servet elde etti.
Osmanlı’nın Almanya’nın yanında savaşa girmesi gerektiği düşüncesini yayıyordu ve Çarlık Rusya’nın Almanya tarafından yıkılabileceğini düşünüyordu. 1915’de İstanbul’dan ayrılan Parvus, Stockholm’e geçti, demir-çelik, kömür ticaretiyle servetini büyüttü. Sürgündeki Lenin’in Almanya üzerinden trenle Rusya’ya dönmesini sağlayarak, 1917 Devrimi’ne önemli katkıda bulundu. Ancak Devrim sonrası Rusya’ya dönme isteği kabul edilmedi. 1924’te Almanya’da öldü.

Kemal Kılıçdaroğlu: Aklıma gelen ilk isimleri saydım
CHP Grup Başkanvekili Kemal Kılıçdaroğlu, Pavlus’un Alman ajanı olduğu iddialarının ardından Milliyet’in “Listeyi hazırlarken yanıldınız mı?” sorusunu yanıtladı. Kılıçdaroğlu, “Bizim toplumumuzu şu veya bu şekilde etkilemiş olan herkes bizim kültürümüzün bir parçasıdır. Bunları sevelim veya sevmeyelim. Gerek Sayın Başbakan’ın gerek benim söylediğim listedekilerin tümünün düşüncelerine katılıyoruz diye bir kavram söz konusu değil” diye konuştu. Tarihsel derinlik süreci içinde listede binlerce kişinin sayılabileceğini belirten Kılıçdaroğlu, “Olayı bir kişiye odaklayıp, onun geçmişte yaptığı hataları, eksiklikleri öne çıkararak yorum yapmanın doğru olmadığı kansındayım. Toplumlar daha çok tarihsel süreç içerisinde olumlu çerçevede bakarak değerlendirir, öne çıkarır. Örneğin bir Alman tarihçi, Hitler’in Almanya’nın kültürünün bir parçası olduğunu söyler. Doğrudur, Hitler Almanya’nın kültürünün bir parçasıdır” dedi. Kılıçdaroğlu, listedeki isimleri nasıl belirlediğini şöyle açıkladı: “Sorulunca, hemen ilk aklıma gelen isimleri saydım. Parvus Efendi’nin de yazılarından derlenen ‘Türkiye’nin Mali Tutsaklığı’ diye bir kitabı vardı, okumuştum. Bana göre önemli bir kitap. Orada ileri sürülen düşünceler, o dönem Türk solcularını, milliyetçilerini etkilemiştir.”

İşte liste
Kılıçdaroğlu, Parvus Efendi dışında şu isimleri de saymıştı: Yaşar Kemal, Necip Fazıl Kısakürek, Aziz Nesin, Yılmaz Güney, Mimar Sinan, Sabahattin Ali, Ziya Gökalp, Âşık Mahzuni Şerif, Agop Dilaçar (Ermeni asıllı Türk dilbilimci), Kul Himmet (16. yüzyılda yaşamış Alevi Bektaşi halk ozanı), Cemil Meriç (edebiyat eleştirmeni), İdris-i Bitlisi (Kürt siyasetçi ve yazar), Mustafa Suphi (Türkiye Komünist Partisi’nin ilk merkez komitesi başkanı).
MANSUR ÇELİK Ankara