Çarpıntı ve ritim bozuklukları neden olur? Ritim bozukluğu nasıl tedavi edilir?

Standart çalışma prensibinde izlenen yol şöyledir. Kalbin sağ kulakçığında yer alan ve "sinüs düğümü" adı verilen bölgeden uyarı üretilir, buradan atriyoventriküler düğüm denen kulakçık ve karıncıklar arasında bir bölgeye ulaşan uyarılar kısa bir bekleme süresinden sonra karıncıkları ayıran ve ventriküler septum adını verdiğimiz anatomik bölgedeki yine özel elektrik ileten lifler sayesinde karıncıkları aynı anda eşit olarak uyarır. Bu uyarı ile birlikte her iki karıncık aynı anda kasılır ve sağ karıncık içerisindeki kan akciğerlere, sol karıncık içerisindeki kan aort damarına pompalanır. 

Taşikardi nedir? 

Bu döngü insanın hayatı boyunca otomatik olarak ortaya çıkar ve elektriksel uyarı ve ileti mekanik olarak kalp kasının kasılmasını sağlayarak kalbin yaşamsal fonksiyonunu devam ettirir. Kalbin elektriksel uyarı hızı vücuttaki kimyasal tepkimelerden de etkilenir. Korku, heyecan, endişe, efor gerektiren aktiviteler vücuttaki hormonları aktive eder. Bu hormonlar kalbin dakikadaki atım sayısını yani kalp hızını yükselterek dakikadaki atım volümünü artırır. Böylece vücudun daha fazla kan döngüsüne ihtiyacı olan dönemlerde kalp hızlanarak fizyolojik ihtiyacı karşılayabilme özelliğini gösterir.

Sinüzal taşikardi dediğimiz bu durum kalpte hızlanma ile karakterize olmakla birlikte beklenen ve gerekli fizyolojik bir süreçtir. Bu durumlar haricinde, vücudun ihtiyacı olmamasına rağmen kalbin hızlanması da taşikardi ile sonuçlanır, ancak bu durum doğal değil anormal bir süreçtir. 

İleti sistemindeki anormallikler, uyarı çıkarma sürecinin fizyolojik ihtiyaçtan bağımsız olarak hızlanması ile olabileceği gibi kalpteki genelde doğuştan olan anormal kısa devrelerin aktivite kazanması ile de ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda ise sinüs düğümü dışındaki kalpteki herhangi bir nokta elektrik üretme potansiyeli kazanır ve kalbin olağan ileti sistemi dışında bağımsız olarak elektrik üretmeye başlar. Kulakçık veya karıncıkta yer almasına bağlı olarak farklı görüntüde elektrokardiyografik morfolojik bulgu ortaya çıkararak tanısını koyabilmemizi sağlayabilir. 

Çarpıntı atakları neden olur? 

Çarpıntı ataklarının karakteri ortaya çıkış şekline göre farklılık gösterir. Taşikardilerin ve aritmilerin ortaya çıkış şekline göre belirgin farklılıkları vardır. Söz gelimi kulakçıktaki sayısız bölgeden kaynaklanan elektriksel deşarjlar atriyal fibrilasyon dediğimiz kaotik ve kendi içinde düzeni olmayan bir ritim bozukluğu ile kendini gösterebilir. Bunun yanında kalpteki kısa devreden kaynaklanan taşikardiler ise kendi içinde düzenli, ancak kalpte belirgin bir hızlanmaya neden olan taşikardi ataklarına neden olabilirler. Kalbin karıncığından bir veya birkaç bölgesinden kaynaklanan elektriksel uyarılar ‘’ventriküler ekstrasistol’’ dediğimiz tekleme hissine sebep olabileceği gibi ard arda ve yine kaotik deşarjlar ventriküler taşikardi veya ventriküler fibrilasyon olarak adlandırdığımız ve bazen yaşamla bağdaşmayacak ciddi taşikardilere yol açabilir. 

Taşikardi ve aritmi birbirinden farklı mıdır?

Neticede her taşikardi veya aritmi aynı değildir. Nereden kaynaklandığının saptanması, altta yatan sebeplerin bulunması tedavi sürecinde farklılıklar ortaya çıkabilir. Tiroid hormon bozuklukları, böbrek üstü bezi bozuklukları, kansızlık gibi sistemik problemler de ritim bozukluklarının sebebi olabilir. Kalp kapak hastalıkları, koroner damar hastalıkları, kalp kası ile ilgili problemler ritim bozukluğunun altında yatan sebepler olabilir. 

Taşikardiler veya ritm bozuklukları sıklıkla hasta tarafından her zaman hissedilmez. Zaman zaman ortaya çıktığını ifade edebilir. Hatta birçok ritim bozukluğunda muayene esnasında ritim bozukluğuna denk gelinmeyebilir. Bu nedenle taşikardi ve ritim bozuklukları çeşitli yöntemlerle adı konması gereken problemlerdir.

Bazı ritim bozuklukları ise kalpte hızlanma ile değil aksine yavaşlama ile kendini gösterebilir. Kalp ileti sistemindeki doğuştan veya edinilen problemler kalpte aşırı yavaşlamaya sebep olabilir. Bu hastalarda aşırı yorgunluk, göz kararması, baş dönmesi, bayılma gibi belirtiler görülür.

EKG neden istenir? 

Hasta doktora başvurduğu zaman ayrıntılı fizik muayeneden geçirilir. Kan basıncı ölçümü, EKG ve ekokardiyografi standart olarak yapılması gereken tetkiklerdir. Rutin kan tahlilleri, yukarıda belirttiğim gerekçeler nedeniyle mutlaka değerlendirilmelidir. Bazı durumlarda ritim bozukluğu muayene sırasında ve EKG’de saptanabilir. Ritim bozukluğunun tipine göre tedavi planlanır. 24 saatlik kalp ritmi monitorizasyonu yani Holter tetkiki tanı açısından elimizdeki önemli tetkiklerden birisidir. Ancak 24 saat süresinde hasta yakınmış olduğu ritim bozukluğunu yaşamayabilir. Böyle durumlarda daha uzun süreli ritim monitorizasyonu yapılır.

Elektrofizyolojik çalışma nasıl yapılır? 

Saptanılan ritim bozukluğunun şekline göre yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi veya ilaçsız izleme yöntemleri ile tedavi planlanır. Bazı ritim bozukluklarından kalp damar hastalıkları sorumlu olabilir. Hastanın koroner anjiyografi ile değerlendirilmesi gerekebilir. Hastanın ritim bozukluğunu tarifi, doktorun genel bir fikir edinmesi konusunda çok önemlidir. Anksiyete gibi emosyonel durumlar, efor kapasitesinin çeşitli sebeplerle düşük olması gibi durumlarda dahi hasta taşikardi hissedebilir. Ancak hastanın yakınması ritim bozukluğundan şüphe ettiriyor ancak yapılan tetkiklerin hiçbirisinde ritim bozukluğu saptanamıyor ise o zaman elektrofizyolojik çalışma dediğimiz tanısal yöntemlere başvurulması gerekebilir. Elektrofizyolojik çalışma, genelde kasık bölgesindeki damarlar aracılığı ile kalbe iletilen kateterler ile kalp içerisindeki bölgelerin elektriksel aktivitelerini ölçmek, kalbe dışarıdan uyarı vererek ritim bozukluklarının ortaya çıkıp çıkmadığını, çıkar ise nereden kaynaklandığını görmek amacıyla yapılan tanısal bir işlemdir. Ritim bozukluğunun yeri, karakteri saptandıktan sonra tedavi aşamasına geçilir. Radyofrekans enerji ile veya kriyoterapi dediğimiz dondurma yöntemi ile ritim bozukluğuna neden olan bölge veya bölgelerin ve de anormal kısa devrelerin yakma veya dondurma işlemi ile ortadan kaldırılması sağlanır. 

Ritim bozuklukları nasıl tedavi edilir?

Bazı hayati ritim bozukluklarında ise kalbe içeriden elektroşok verebilme özelliğine sahip ICD (intrakardiyak defibrilatör) dediğimiz cihazların takılması gerekebilir.

Kalpteki ileti sisteminin sorunlarından kaynaklanan yavaşlamalar, aralıklı duraklamalarda ise otomatik olarak kalbi uyaran "intrakardiyak pacemaker’" dediğimiz pillerin uygulanması tedavi yöntemi olabilir. 

Sonuç olarak taşikardi ve aritmiler çok geniş bir yelpazede değerlendirdiğimiz, tek tedavisi olmayan, hayati ciddiyeti birbirinden çok farklı, çok çeşitli tedavi modellerine ihtiyaç duyabilecek kalp rahatsızlıklarıdır. İlaç tedavisi dahi başlamayıp sadece izlediğimiz bir hasta popülasyonundan elektroşok cihazı takmayı gerektirecek tedavi uygulamamızı gerektirecek kadar farklı müdahalelere ihtiyaç duyduğumuz hasta popülasyonu, kardiyolojinin ilgi alanıdır. Ritim bozukluğu veya taşikardi yakınması olan bir kişinin yapması gereken bir kardiyoloji doktoruna başvurarak gereken tetkik ve tedaviler konusunda onun fikrini almak olacaktır.