Anne ve bebekleri güvenle bağlayan proje: Hayat Bağım

Senim TANAY KARAKUŞ

senim.tanay@milliyet.com.tr

Anne ile bebek arasında hem fiziksel hem de duygusal açıdan sağlıklı bir şekilde kurulan bağın öneminden bahsetmenizi istesek neler söylerdiniz? Özellikle doğum sonrası birçok annenin yetersizlik duygusuyla öyle ya da böyle tanıştığını hesaba kattığımızda ortaya can sıkıcı bir tablo çıkıyor. Buna lohusalık psikolojisi de eklenince anne bebeğinden uzaklaşabiliyor ya da yapmak istediği şeyler konusunda eksik bildiklerini bile göremez hale geliyor. Hatta daha da üzücü olanı anne, bebeğini kaybetme acısıyla karşıya karşıya kalabiliyor.

Gelin UNICEF’in 2019’da yayımladığı Küresel Çocuk Ölümleri Raporu'na bir göz atalım. Bu rapora göre 2018 yılında dünya genelinde her bin canlı doğumda 18’i henüz yenidoğan döneminde yani 0-3 ay arasında hayatını kaybediyor. Dünya genelinde her gün 7 bin bebek, birçoğu önlenebilir sebeplerden yaşamını yitiriyor. Son 20 yılda kaydedilen birçok ilerlemeye rağmen yalnızca 2018'de tahminen 6.2 milyon çocuk hayatını kaybetti. 6.2 milyon çocuğun, 2.5 milyonu ise  yenidoğan. 2019 – 2030 arasında 5 yaş altı 52 milyon çocuğun öleceği tahmin ediliyor. Ancak sevindiren bir bilgi var: Doğum öncesi ve sonrası yapılan doğru bakımlarla bu kayıpları yarıya yarıya azaltmak mümkün!

“Bir bebek değişirse bir toplum değişir” diyen Molfix işte tam da bu noktada çok değerli bir projeyle Türkiye’deki annelerin ve bebeklerin hayatlarına dokunuyor. Sağlık Bakanlığı Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü desteği ve Bebek Ruh Sağlığı Derneği ile ortak olarak yürütülen “Hayat Bağım” projesi kapsamında ebelere, hemşirelere ve anne otellerinde konaklayan annelere, güvenli bağlanma, kanguru bakım ve çocuk gelişimiyle ilgili eğitimler veriliyor. Erken ve sağlıksız doğan bebeklerin hayata tutunması için başlatılan, şimdilik Türkiye’nin 10 ilindeki kamu hastanelerinde hayata geçirilen projenin Trabzon ayağındaydık. Projeyle ilgili tüm detayları hem markadan hem de uzmanlardan dinledik.

Eğitim sonrası bilgi seviyesi yüzde 50 arttı

Yapılan çalışmalarla ilgili bilgi veren Hayat Kimya Global Marka İletişim Müdürü Gülben Ordulu Kambay “Şimdiye kadar ulaştığımız ve eğitim alan 1000 anne ile eğitim öncesinde ve eğitim tamamlandıktan sonra değerlendirme anketi gerçekleştirdik. Onlara yoğun bakımdaki bebekle etkileşim kurmayı, kanguru bakımı yapmayı, bebek gelişimini bilip bilmediklerini sorduk. Eğitim öncesindeki bilgi seviyesi yüzde 37 iken eğitim sonrası bilgi seviyesi yüzde 75’e çıktı. İl bazında bilgi oranlarına değinecek olursak sırasıyla Trabzon yüzde 67, Van yüzde 45, Sivas ve Diyarbakır yüzde 44’lük oranla bilgi artışının en çok ölçümlendiği iller oldu. Trabzon’daki bilgi seviyesinde bu kadar yüksek artış, annelerin bu konuda bilgi almaya ne kadar hazır olduklarının bir göstergesi niteliğinde. Trabzon’da düzenlediğimiz anne eğitimleriyle 90 anne ve bebeğe birebir ulaştık” dedi.

Cezayir ve Nijerya’da da uygulanacak

“Anneler bebeğinin başına kötü bir şey gelmesinden çok endişeleniyor. Özellikle bebekleri prematüre yani erken dünyaya gelen annelerde bu duygu çok daha baskın. Bebeğinin başına olumsuz bir şey gelmesi durumunda da yine suçlu olarak kendilerini görüyorlar” diyen Ordulu sözlerini şöyle sürdürdü:

“Kuvöz, solunum cihazı, sarılık cihazı, ekran gibi hayati ekipman bağışlarımızın yanı sıra anne ile bebeğinin hayatına bu eğitimlerle dokunabilmek bizim için çok kıymetli. Projemizi 2020’de 15 ilde yaygınlaştırmayı amaçlıyoruz. Türkiye’den sonra Cezayir ve Nijerya’da da bu projeyi hayata geçireceğiz.”

‘Göbek kordonuyla kurduğu bağ, doğum sonrasında da devam etmeli’

Bebek Ruh Sağlığı Derneği Üyesi Uzman Klinik Psikolog Nilüfer Karapehlivan da Trabzon Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ndeki ebe ve hemşireler için düzenlenen eğitim öncesi yaptığı konuşmada projenin hem Türkiye hem de dünya için önemine değindi.

Güvenli bağlanmanın çocuğun ileriki yaşları için de kritik derecede etkili olduğunu söyleyen Karapehlivan “Projeyi toplumun geneline yayılacak çok önemli bir ruh sağlığı hareketi olarak değerlendirmek daha doğru olur. Annenin bebeğiyle ilk kez göbek kordonu yoluyla kurduğu güvenli bağlanma, doğum sonrasında da devam ederse toplumda huzurlu ve sevgi dolu kişilerin sayısı artar. Doğru ya da yanlış kurulan duygusal bağın ileriki yıllarda eş, iş, arkadaş ilişkilerini de şekillendirdiği unutulmamalı. Daha da önemlisi bu bağlanma şekli, aktarılarak devam eder. Eğer bebek annesiyle güvenli bir bağ kurduysa çocuğu olduğunda da bunu ona aktarır” diye konuştu.

Ayda 2 kere annelere psikolojik destek veriliyor

Hacettepe Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof.Dr. Pınar Bayhan ise “Hayat Bağım” projesinin çocuk gelişimi ayağından bahsetti. Bayhan “Çocuk gelişimi ayağında güvenli bağlanmanın haricinde en önemsediğim şey, annenin bebeğin gelişimi hakkında farkındalığa sahip olması. Yani bebeğin özellikle 0-2 yaş arasında fiziksel, bilişsel ve psiko-sosyal gelişiminin hızlı bir ivme gösterdiğini düşünürsek annenin farkındalığının ne kadar önemli olduğunu anlarız. Ayrıca annenin bebekle güvenli bağlanmayı da içine alan bir iletişim kurması da çok önemli. Peki biz neden anne misafirhanelerini seçtik? Çünkü bebeği yoğun bakımda olan anne, bebeğine ne olacağını bilmediği için kendini kötü hisseder. İşte bu aşamada anneye hem kendi psikolojisi hem de yoğun bakımdaki bebeğine yaklaşımı konusunda nasıl davranması gerektiğiyle ilgili destek veriyoruz. Bunu da daha önce eğittiğimiz eğitimcilerimiz ile yapıyoruz. Bu eğitimcilerimiz 10 ilde belirlenen hastanelere ayda 2 kere giderek yaklaşık 2 saat annelere bizim hazırladığımız içerikleri anlatıyorlar. 1 yıl sürecek bu proje kapsamında 10 ilde 5 bin anne ve bebeğine, 350 ebe-hemşireye ulaşmayı amaçlıyoruz” dedi.

Kanguru bakımı; altı bezlenmiş bebeğinizi baba iseniz çıplak göğsünüze, anne iseniz çıplak göğüsleriniz asına yatırmanızdır. Bebeğinizin çıplak cildi, sizin çıplak cildinize temas ettiği için “Tensel Bakım” olarak da bilinir. Ten teması bebekler için çok sakinleştirici bir etki sağlar. Sıcak tutması için bebeğin sırtına battaniye örtülebilir.

Nefes almayı kolaylaştırıyor, kolik ve gaz sancısını azaltıyor

“Bebekle doğru iletişim açısından kanguru bakım, çocuk gelişiminde de çok dikkat edilen bir konu” diyen Prof.Dr. Bayhan şunları söyledi: “Tenden tene temas olarak nitelendirdiğimiz kanguru bakımı, annenin bebeği iki göğsünün arasına koyarak en az 1 saat süreyle uygulaması gerekir. Bunun nasıl yapılacağı konusunda eğitimcilerimiz anneleri bilgilendiriyor. Bu bakım, doktorların uygun görmesi halinde yoğun bakımdaki bebeklere de uygulanabiliyor. Eğitimlerde aktarılanları dinleyen anneler, bir an önce bunları bebekleriyle paylaşmak istiyor. Kanguru bakımın bebeğin hem sakinleşmesi hem de emmeye teşvik etmesi açısından çok faydası var. Bunun dışında nefes almayı kolaylaştırıyor, kolik ve gaz sancısını azaltıyor, anneye de bebeğine yetebilmesi noktasında büyük güven veriyor. Annelere kanguru bakımın sadece yoğun bakım sürecinde değil, bebek taburcu olduktan sonra da etkili bir şekilde yapılabileceğini söylüyoruz. Hazırladığımız kitapçıklarla da bebek bakımında ve gelişiminde mutlaka dikkat edilmesi gereken noktaları annelerimizle paylaşıyoruz. Ayrıca bebeğin gelişimini destekleyen, her evde oynanabilecek basit bazı oyunlar da oluşturduk, onlarla ilgili anne eğitimimizde ipuçları veriyoruz.

Trabzon'da, yenidoğan servisinde görev yapan 50 ebe ve hemşireye de güvenli bağlanma, çocuk gelişimi ve kanguru bakımıyla ilgili eğitim verildi.

Ebe ve hemşireler ile de birebir görüşülüyor

Annelerin kaldığı anne misafirhanelerine yakın yoğun bakımda görevli ebe ve hemşirelere de annelere verdiğimiz eğitimin paralelinde bir eğitim veriyoruz. Özellikle taburcu olan bebekler için gelişim açısından neler önerebileceklerini anlatıyoruz. Yoğun bakım hemşirelerine psikolojik açıdan zorlandıkları durumlarda nasıl davranmaları gerektiği noktasında birtakım önerilerde bulunuyoruz. Aileyi, yoğun bakım sürecinde tedavi ekibinin içerisine dahil etmeleri konusunda tavsiyeler veriyoruz. Özellikle babaları da bu sürece katmalarını önemle vurguluyoruz.”