37 cana mâl olan paspas skandalı! 3 kıtada toplatıldı, 42 milyar liralık zarar
Değişken alanlarda üretim yapan ve büyük bir model yelpazesine sahip olan Toyota, dünyanın en büyük otomotiv şirketlerinden biri. Ancak takvimler 2009 yılını gösterdiğinde otomobillerinde akıllara durgunluk veren bir gelişme 37 kişinin hayatına mâl oldu. İşte dev otomotiv şirketine hem para hem de itibar kaybı yaşatan akılalmaz olayın ardında yaşananlar.
Derleyen: Betül Topaklı / Milliyet.com.tr - Hız sınırının aşılması, trafikte en çok yapılan ihlallerden biri ve trafik kazalarının gerçekleşmesinde büyük rol oynuyor. Ancak seyir halindeyken siz hız yapmasanız da otomobilinizin aniden kontrolsüz bir şekilde hızlanabileceğini söylesek... Kulağa imkansız gibi gelse de 2009 yılında Toyota’nın ürettiği araçlarda tam olarak böyle bir durum yaşandı.
Değişen alanlarda üretim yapan ve büyük bir model yelpazesine sahip olan Toyota, dünyanın en büyük otomotiv şirketlerinden biri olarak görülüyordu. Ancak ünlü otomotiv şirketinin adı 2009 yılında 12 milyon otomobilin geri çağrılmasına sebep olan hatalı gaz pedalı skandalıyla anılmaya başladı.
ABD’DEKİ SATIŞLARINI ASKIYA ALDI
Tarihler 2009 yılının ocak ayını gösterirken Toyota, emniyet kemeri ve egzoz sisteminde tespit edilen hatalar nedeniyle 1,3 milyon aracı geri çağırdı. Ancak söz konusu bu durum henüz fırtına öncesi sessizlikti. Çünkü kaza raporlarını inceleyen ve araçlardaki sistemleri analiz eden ABD Ulusal Karayolu Trafik Güvenliği İdaresi (NHTSA), Toyota’ya durumu bildirdi ve dev üretici, aynı yılın kasım ayında, ABD’deki 4 milyon aracı geri çağırdığını duyurdu. Yapılan açıklamada ise, gaz pedallarının sürücü paspaslarına sıkışması sonucu araçların çok yüksek hızlara ulaşabileceği ve bu sıkışmanın aracın durmasını zorlaştırabileceği ifadesi yer alıyordu. Sebep olabileceği ciddi kazalar dikkate alınarak her bir araç, Toyota’nın ABD’deki servislerinden toplandı ve araçlara gerekli değişiklikler yapıldı.
Dünya üzerinde en çok otomobil üreten dev şirketin araçlarda yaptığı değişiklik sonrası NHTSA’nın araştırmalarının sürdüğü sırada raporlanan bazı kazaların hatalı paspaslardan kaynaklandığı sonucuna varıldı. Ortaya çıkan bu akıl almaz olay sonrası NHTSA bir kez daha durumu Toyota’ya bildirdi ve Toyota ikinci büyük geri çağırmasını yapmak zorunda kaldı. Takvimler 21 Ocak 2010’u gösterirken ise Toyota, NHTSA’nın geri bildirimi sonrasında aldığı kararı müşterilerine duyurdu ve ABD’de 2,3 milyon aracı daha geri çağırdığını açıkladı. Şirket ayrıca aynı hafta içinde ABD’deki satışlarını askıya alma ve o dönem en çok satılan aracı Camry’nin de yer aldığı, geri çağırmalardan etkilenen 8 modelin üretimini durdurma kararı aldı.
ÇAĞIRMALAR AVRUPA VE ÇİN’DE DE BAŞLADI
Yaşanan geri çağırma sürecinin nasıl gelişeceğini merakla takip eden ABD dışındaki Toyota müşterileri, araçlarını güvenlik gerekçeleriyle kullanmıyor ve şirketten gelecek açıklamayı bekliyorlardı. 28 Ocak 2010’da nihayet Toyota’dan beklenen açıklama geldi ve geri çağırmaların Avrupa ve Çin’de de başlayacağı duyuruldu. Toyota tarafından yapılan açıklamada oldukça yaygın kullanıma sahip Yaris ve Auris’in de dahil olduğu 8 modelden 1,8 milyon aracın geri çağrılacağı belirtildi. Geri çağırmaların genişlemesiyle eş zamanlı olarak Toyota soruşturmasını derinleştiren ABD, kongre araştırmacıları vasıtasıyla 25 Şubat’ta gerçekleşecek duruşma öncesi şirketten bilgi talebinde bulundu.
Şirketin satışları giderek düşüyor ve maliyetler artmaya devam ediyordu. Toyota, 4 Şubat 2010’da geri çağırma maliyetlerinin 2 milyar doları bulduğunu açıkladı. Milyonlarca aracın etkilendiği güvenlik sorunu, Toyota’ya hem para hem de itibar kaybı yaşattı. Yaşananlardan dolayı büyük üzüntü duyan Toyota’nın başkanı Akio Toyoda, "Öncelik sıralamamız her zaman güvenlik, kalite ve nicelik şeklindeydi. Toyota'nın değerler hiyerarşisi son yıllarda alt üst oldu. Yaşananlar için özür dilerim" dedi.
Süreci yakından takip eden ABD hükûmeti, büyük duruşma öncesi sorunun tespit edildiği gibi harekete geçilip geçilmediğini öğrenmek için Toyota’dan belge talebinde bulundu. Bu talepten kısa bir süre sonra sızdırılan bazı e-postalar, şirket çalışanlarının ABD denetleyicilerini paspaslarla ilgili problemde tümüyle bir geri çağırmaya gerek olmaması konusunda ikna edip Toyota için 100 milyon dolardan fazla tasarruf ettiklerini ortaya koyuyordu.
PASPALAR 37 KİŞİNİN HAYATINA MÂL OLDU
Gaz pedalı ve paspas sorunu kaynaklı kazaları inceleyen NHTSA, ilk aşamada 21 kişinin ölümünün bu hatalarla bağlantılı olabileceğini tespit etti. Fakat daha sonra gelen şikâyetleri de değerlendirmeye alan kurum, bu sayıyı 37’ye çıkardı. Tüm belgeleri toplayan ve iddiaları değerlendiren mahkeme heyeti, sürecin daha detaylı araştırılması gerektiği için 25 Şubat’taki duruşmada davayı sonlandırmadı. Yıllar süren mahkeme sürecinde incelenen kaza raporları ve toplanan bazı deliller sonucunda ölümlü kazaların bir kısmı, sürücü hatası olarak nitelendirilirken bir kısmının da mekanik ve elektriksel sorunlardan kaynaklandığı sonucuna varıldı.
HATASININ BEDELİ 1,2 MİLYAR DOLAR OLDU
Kongre araştırmacılarının yaptığı araştırmalar sonucunda arızanın, tespit edildikten 4 ay sonra ABD hükümetine bildirildiği anlaşıldı. Bu geç bilgilendirmeyle Toyota’nın müşterilerinin hayatını riske attığını açıklayan ABD, Japon otomobil üreticisine 16,4 milyon dolar ceza kesti. Toyota da dava açılması olasılığından ve anlaşmazlığın uzamasından kaçınmak için direkt olarak 16,4 milyon dolarlık cezayı ödemeyi kabul ettiğini duyurdu. 2013 yılında devam eden dava süreci kapsamında 32,4 milyon dolar daha ödemek zorunda kalan Toyota’ya en büyük ceza 2014’ün mart ayında geldi ve şirket, ABD Adalet Bakanlığı ile anlaşma sağlayarak 1,2 milyar dolarlık (42 milyar lira) para cezası ödemeyi kabul etti.
ARTIK ARAÇLARINI PEK ÇOK TESTE TABİ TUTUYOR
Ödediği rekor para cezalarının yanı sıra geri çağırma maliyetleriyle de baş etmek zorunda kalan Toyota, yaşanan süreç boyunca hisse fiyatlarında yaşanan düşüşle de büyük bir zarara uğradı. Aldığı maddi hasara ek olarak itibar kaybı da yaşayan şirket, günümüzde bu tür bir hata yaşanmaması için araçlarını birçok güvenlik testinden geçirdikten sonra son kullanıcıya ulaştırıyor.