Ortodonti Uzmanı Dr. Anı Türköz Ayar anlattı: Şeffaf plak tedavisi nedir?

Dişlerimizdeki ortodontik sorunları gidermezsek ne gibi problemlerle karşılaşabiliriz?

Ortodonti diş hekimliğinin çene ve dişlerdeki konum bozukluklarını düzelten bilim dalıdır. Çenelerdeki gelişimsel bozukluklar kas ve eklem sağlığını olumsuz etkilemekle birlikte kişinin çiğneme - ısırma fonksiyonunu gerçekleştirmesini engelleyebilmektedir. Ortodontik tedaviler ile hastanın yaşına ve durumuna uygun tedavi yöntemi belirlenerek çene konum ve boyut uyumsuzlukları giderilir ve kas eklem rahatsızlıklarının oluşumu engellenir. Dişsel konum bozukluklarından hastaların en çok rahatsız oldukları problem çapraşıklıktır. Çapraşıklıklar ağız hijyenini sağlamayı zorlaştırır ve çürük oluşumu kaçınılmaz hale getirir. Meydana gelebilecek bir diğer olumsuzluk ise alt ve üst dişler arasındaki erken temaslardır. Erken temasa bağlı travma olgularında dişin etrafındaki kemik destek dokusu kaybı ve diş eti çekilmesi meydana gelebilir.

Şeffaf plak tedavisi nedir?

Şeffaf plak tedavileri, takıp çıkartılabilir plakların günde 20 - 22 saat kullanımı ile dişlerin düzeltilmesini sağlayan bir tedavidir. Bu tedavi dijital ortodonti olarak da tanımlanabilir. Üç boyutlu tarayıcılar ile hastaların dişleri ve birbirlerine göre konumları taranıp dijital ortama aktarıldıktan sonra bir bilgisayar programı yardımıyla tedavi planlanır. Dişlerin nasıl ve kaç plakla düzeltilebileceği belirlenir ve tedavi planlaması hasta ile paylaşılır. Böylece hastalar tedaviye başlamadan, tedavi sonunda dişlerinin ve yeni gülüşlerinin yüzleri ile entegre bir şekilde nasıl görüneceğini, tedavilerinin ne kadar süreceğini, çene ve eklem sağlığı için çok önemli olan alt ve üst dişlerin birbiri ile uyumlarının nasıl olacağını inceleyebilirler.

Daha önce dişlerinde bir işlem görmüş her hastada bu tedavi uygulanabilir mi?

Tabii ki uygulanabilir. Kişinin ortodontik tedaviye uygun olup olmadığını gösteren en önemli kriterlerden biri diş ve diş eti sağlığıdır. Diş eti sağlığı iyi, dişin etrafındaki kemik desteği yeterli olan her bireye şeffaf plak tedavisi uygulanabilir. Muayene sırasında diş ve diş eti problemleri belirlenirse öncelikli olarak gerekli tedaviler uygulanır ve sonrasında hastanın ortodontik tedavisine başlanabilir.

Kulaklarımızdaki ve yüzümüzün herhangi bir yerindeki ağrı dişlerimizdeki bozuklukla ilgili olabilir mi?

Hastaların ortodontik tedaviyi tercih etme nedenlerinin başında estetik kaygılar ilk sırada yer alsa da eklem problemleri ile ilgili şikayetler de tercih nedenleri içerisinde yadsınamayacak bir öneme sahiptir. Alt çenenin kafa yüz kompleksi ile birleşimini sağlayan eklem, “temporomandibular eklem” olarak adlandırılır. Eklemi oluşturan iki kemik arasındaki diskin alt çene ile hareketindeki uyumunun bozulduğu durumlar temporomandibular eklem rahatsızlıkları olarak tanımlanır. Çiğneme sırasında kulak önünden ses gelmesi; alın, boyun ve yanaklarda ağrı ve ilerleyen durumlarda çene açıklığında kısıtlılık başlıca semptomlardır. Bu rahatsızlığın meydana gelmesindeki sebeplerden biri de maloklüzyon dediğimiz alt ve üst dişlerin birbirine göre konumlarındaki bozukluklardır. Maloklüzyonların düzeltimi ile ilgilenen diş hekimliği alanı ise ortodontidir.

Şeffaf plakların kullanımı yaşamı kısıtlıyor mu? Örneğin spor yapılabilir mi, müzik aleti çalınabilir mi?

Şeffaf plaklar dünyada 20 yılı aşkın bir süredir uygulansa da ülkemizde son 3 - 4 senedir yaygınlaşmıştır. Şeffaf plak tedavisinde yemek yeme kısıtlamaları bulunmuyor; plaklar spor yapmaya ya da bir müzik aleti çalmaya herhangi bir engel oluşturmuyor. Tek koşul bu plakların disiplinli bir şekilde takılması ve sadece yemek yerken ve diş fırçalarken çıkartılmasıdır.

Kontrol süreçlerinde hastaların kliğine fiziksel olarak gelme zorunluluğu var mı? Kontrol süreci nasıl yönetiliyor?

Şeffaf plak tedavileri yine rutin kontrol gerektiren ancak kontrol aralıklarında daha esnek davranabilinen bir tedavi seçeneğidir. Şeffaf plak tedavilerinde ölçü alınan ilk seans ve planlama - üretim aşamasından sonra plakları teslim ettiğimiz ikinci seansta hasta ile yüz yüze görüşme gerekiyor. Hastanın uyumunu ve motivasyonunu değerlendirebilmek adına tedavi başında 4 - 6 hafta ara ile görüşüp hastanın iş birliğinden emin olunduktan sonra kontrol aralıkları 2 - 3 aya çıkartılabiliyor. Kontrol aralıklarının uzun olması; şehir dışı ve yurt dışında yaşayan hastalarla herhangi bir aksaklık olmaksızın, tedavi süreleri uzamaksızın tedavileri gerçekleştirmeye olanak sağlıyor. Hastaların 2 - 3 ayda bir gelemeyeceği durumlarda ise tedavi planlamaları sırasında gerekli düzenlemeler yapılarak işlemleri kliniklere gelebilecekleri tarihlere göre planlanıyor ve ara kontrolleri görüntülü görüşmeler ile gerçekleştiriliyor.

Klinik kontrolüne gelemeyen hastalar için herhangi bir dijital araç kullanılıyor mu?

Ortodontik tedaviler ortalama bir yılın üzerinde süren uzun tedavilerdir ve bu süreçte hekim ve hastaların sürekli iletişimde olmaları gerekir. Hastalar en ufak problemlerinde hekimleriyle iletişime geçebilirler. Belli açılardan çekilmiş fotoğraflarını hekimleri ile paylaşmaları durumunda uzaktan görüntülü görüşmeler ile durum değerlendirmesi yapılabilir. Bazı şeffaf plak firmalarının geliştirdiği aplikasyonlar sayesinde de hastalar dişlerinin hangi plakta nasıl bir konumda olması gerektiğini görebiliyorlar.

Hastaların ağız içi ölçümleri nasıl alınıyor? Hangi teknolojiler kullanılıyor?

Günümüzde şeffaf plak ölçüleri ağız içi üç boyutlu tarayıcılar ile alınıyor. İşlem sırasında hastalar dişlerini ekrandan anında görebiliyorlar. Ölçüm tamamlandıktan sonra da 10 milyonun üzerinde tamamlanmış tedavi sonucunun verileri ile geliştirilmiş tedavi simülasyonunu kendilerine gösterilebiliyor.

Şeffaf plak tedavisinde en uygun yaş aralığı nedir? Çocuk ve yetişkinlerde uygulanabiliyor mu?

Ortodontinin ilgilendiği iki ana problem vardır. İskeletsel ve dişsel problemler. Şeffaf plaklar sabit ortodontik tedaviler gibi her türlü dişsel problemi çözebilmektedir. Şeffaf plak tedavileri ortodontik tedaviler gibi daimî dişlerin sürmeye başladığı 7 yaşından itibaren uygulanabilir. Bu yaş grubundaki tedaviler erken ortodontik tedavileri oluşturur ve ufak müdahalelerle bozukluklar düzeltilebilir. Böylelikle hem ilerleyen yaşlarda daha ağır tedavi gereksinimlerinin ortaya çıkması önlenebilir hem de iskeletsel problemlerin oluşma riski ortadan kaldırılabilir. Eğer hastanın ihtiyacı sadece dişsel bir düzeltim ise 7 yaşından sonra ağız sağlığı iyi olan her bireye her yaşta şeffaf plak tedavileri uygulanabilir ve doğru sonuçlar alınabilir. İskeletsel tedavilerde ise durum farklıdır. İskeletsel bir bozukluk olan alt çene geriliğine bazı firmaların şeffaf plakları ile müdahale edilebilmektedir. Ancak bu tedaviler büyüme ve gelişim potansiyelinden faydalanılarak gerçekleştirilen tedaviler olduğu için hastanın büyüme ve gelişimi bitmeden, ortalama 12 - 13 yaşlarında önce, tedaviye başlanması gerekmektedir.

Hastanın kronik bir rahatsızlığı veya sorunu olması ortodontik tedaviye engel midir?

Kronik rahatsızlıklar ortodontik tedavilere engel değildir. Ancak kronik rahatsızlıklar uygulanacak tedavi seçeneğini belirlerken yönlendirici olabilir. Enfeksiyon oluşumunun ciddi sorun yaratacağı kronik hastalıklarda ağız hijyenini sağlamak ciddi anlamda önem arz etmektedir.

Hastalar şeffaf plaklarının ve dişlerinin bakımlarını nasıl yapabilir?

Şeffaf plak tedavilerinde hastalardan plaklarını sadece yemek yerken ve diş fırçalarken çıkarmaları isteniyor. Yani dişlerini tedavi öncesinde nasıl fırçalıyorlarsa tedavi süresince de aynı şekilde fırçalamaya devam edebiliyorlar. Plak temizliğini de rutinde plaklarını kendi fırçalarıyla temizleyerek sağlıyorlar. Plakların derin temizliği için de haftada 2 - 3 defa plak temizleme tabletlerini kullanmaları öneriliyor.

İlandır