ABD’de üst düzey ekonomi yöneticileri, zamanında tedbir almamış olmakla suçlanıyorlar. Kriz o denli derinleşmiş vaziyette ki, bundan sonra alınacak tedbirlerin, nasıl sonuç vereceği bilinmiyor. Kurtarma operasyonlarının, ülkeye uzun dönemdeki maliyeti de tartışılıyor.
Başlangıçta daha ciddi tedbirler alınabilmiş olsaydı, krizin ülkeye ve dünyaya bu denli etki yapmayacağı kesin gibi görünüyor. Bu nedenle, Avrupa ve diğer ülke yöneticilerine, almaları gerekenden çok daha ciddi ve derin tedbirler almaları öneriliyor.
IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşlar, ülkelerin kriz karşısındaki durumunu yeniden değerlendiriyor ve bir an önce sözlerini dinleyecek ülkelere kredi kullandırmak istiyorlar. Bu ülkeler arasında, Türkiye de var.
IMF’nin elinde en fazla 400 milyar dolara ulaşabilecek kaynak var. Türkiye elini çabuk tutarsa, bu pastadan 20-30 milyar dolar civarında bir pay alabilecek. Bu da, Türkiye’nin hem döviz rezervlerini artıracak hem de kriz karşısında daha uzun dayanabilme gücü kazanmasını sağlayacak.
IMF yardımı hükümete koz
Öte yandan, bu seferki IMF kredileri reel sektörü güçlendirmek için de kullanılabilecek. Bu konuda, tüm ülkeleri kapsayacak anlamda, genel bir karar alındı. IMF parası, yine Merkez Bankası’na verilecek ama bu paranın bir bölümü Hazine’ye veya anlaşma şartlarına göre, reel sektöre kullandırılabilecek. Ancak, paranın geri ödenme sorumluluğu Merkez Bankası’nda olacak.
Paranın bir bölümünün reel sektöre kullandırılmış olması, bizim politikacıların da ağzını sulandırıyor. Muhtemelen bu nedenle, IMF anlaşması açıklamasını Başbakan yapmak istiyor. Anlaşma bu esaslarda gerçekleşirse, yerel seçimler için, hükümetin eline iyi bir koz daha geçmiş olacak.
Öte yandan, krizden Rusya da ciddi biçimde etkilendi. Başta petrol olmak üzere enerji fiyatlarının düşmesi, Rusya’nın döviz giriş kaynaklarını azalttı. Birçok firma iflasla karşı karşıya. Bu durumdan faydalanmak isteyen, “zamanında, bir biçimde, bol para yapıp likit kalanlar” zor durumdaki şirketleri yok pahasına alıyorlar. Alım yapanlar arasında, hükümet yetkililerinin olduğu da dillendiriliyor.
Krizin etkisi yeni yılda görülür
Bize gelince, ekonomi yönetiminin henüz krizin derinliğini görememiş oldukları anlaşılıyor. Önerilen tedbirlerin, faiz oranları, döviz fiyatı, borsa endeksine öncelik vereceği ve cin fikirlerin, önceki hükümetler döneminde olduğu gibi vakit kaybettirmeye başladığı görülüyor.
Krizin yıl sonu etkilerinin beklediğimden düşük kalacağı anlaşılıyor. Kurban Bayramı, yılbaşı, Noel vs. tatilleri nedeniyle, krizin daha derinleşen etkileri, yeni yılda görülecek. Yeni yılda, hem dünyada hem de ülkemizde büyük bir durgunlukla karşılaşabileceğiz.
Siyasi istikrarsızlık olmaması bizim için çok olumlu bir durum. Yerel seçimlerin, ciddi yoğunlukla, iktidar partisi tarafından kazanılma olasılığı da yüksek. Bu gelişme, bu aşamada, ekonomi bakımından da iyi olur.
Başbakan, sorunlara gerçekçi yaklaşım göstererek reel sektörün acil sorunlarını ekonomi kurmaylarıyla konuşmalı. Şu anda, ekonomideki en kırılgan nokta, reel sektörün durumu. Reel sektörü koruma altına alacak tedbirler geliştirmek, yerel seçimlerde zafer kazanmak için de, büyük koz olur.
Yılbaşına kadar bunu yapmalıyız.