Aralık enflasyonunun düşündürdükleri

Enflasyonda geçen yılı yüzde 8.53 ile kapattık. Önceki 3 yılda olduğu gibi yine yüzde 5’lik hedeften ciddi şekilde saptık. Merkez Bankası’nın iki ay önce açıkladığı tahmininin bile 1 puan üzerinde kaldık.

Aralıkta aylık enflasyon ise yüzde 1.64’tü. Piyasadaki en kötümser tahminin bile üzerinde bir artıştı. Ne oldu da rakam Merkez Bankası’nı bile yanıltacak kadar yüksek geldi. Gelir birlikte bakalım...

- Kurun etkisini arada sırada unutuyoruz ama o kendisini hatırlatıyor. Son birkaç aydaki kur artışlarının fiyatlar üzerindeki etkisini aralık enflasyonunda gördük. Çekirdek enflasyon ve üretici fiyatlarında bunu daha da açık görebiliyoruz. Kur bu seviyelerde seyretse bile şu ana kadar olan birikimli artışların etkisini önümüzdeki aylarda da hafifleyen bir şeklide hissedebiliriz. Üretimde bu kadar ithal girdi kullanan ve birçok hizmetin fiyatının dolara endeksli olduğu bir ekonomide bundan kaçınmak çok zor. Sorun üretimin yapısında...

- Gıda enflasyonu son birkaç ayda oldukça düşük çıkmıştı ama aralıktaki yüzde 3.3 artışla eskiye döndük. Çevre ülkelerdeki kuş gribiyle üreticimizin ihracata yönelmesiyle yumurta fiyatları arttı. Yem ve malzeme fiyatları kur etkisiyle yükseldi. Sonbaharın kurak geçmesi gibi olumsuzluklar öne çıktı. Ama biliyoruz ki gıdada 5 yıldır konuştuğumuz ama çözemediğimiz bir sorun var. Geçen hafta Merkez Bankası açıkladı; Gıda Komitesi toplanmış ve Erken Uyarı Sistemi’nin kurulmasına ilişkin çalışmaların en kısa sürede tamamlanmasını kararlaştırmış. Biz bu komiteyi yeni kurmadık. Aralık 2014’de o zamanın başbakanının imzaladığı bir genelge ile kurulmuştu. Erken uyarı sistemini neden hâlâ kuramadık, anlamış değilim.

- Alkollü içecekler ve tütündeki ÖTV’de yapılan artışın etkisinin aralıkta görülmesi bekleniyordu ve beklenen oldu. İyi haber ise geçen yıl bu artış 1 Ocak’ta yapılmıştı. Dolayısıyla, bu yıl ocakta bu kalemden enflasyona bir yük gelmeyecek. Aksine geçen yılın altındaki bir rakam yıllık enflasyonu düşürücü etki yapacak.

- Petrol üreticilerinin üretim sınırlamasında anlaşmasıyla artan enerji fiyatları bizim gibi ithalatçı ülkeleri etkilemeye başladı. Bu etki 2017 boyunca hissedilmeye devam edebilir.

- Merkez Bankası’nın peş peşe enflasyon hedefinin uzağında kalması bundan sonra açıklanacak hedeflerin inandırıcılığını azaltabileceği gibi, enflasyon bekleyişlerinin olumsuza dönmesi ve katılık oluşturması riskini taşıyor. Bu tabloda en fazla ciddiye alınması gereken olumsuzluklardan birinin bu olduğunu düşünüyorum. Hatırlayalım, 2016’dan önceki 5 yılın yüzde 8.2 olan ortalama enflasyonunun 3 puanı bu katılıktan gelmişti.

Ekonomide yılın ‘en’leri

Yılın Olayı

2016’da çok olay yaşadık ama bunların başında açık ara 15 Temmuz darbe girişimi gelir. Dengeleri öyle bir bozdu ki bu yıl bile etkisini hissetmeye devam ederiz. Dışarıda ise Trump’ın beklenmeyen zaferi dengeleri oynattı.

Yılın Kurumu

Merkez Bankası ana görevi olan fiyat istikrarını koruyamadı. TÜİK yaptığı revizyonla (büyüme) kendisinden çok söz ettirdi. Ama bence yılın kurumu Maliye Bakanlığı’ydı. Maliye, ekonomideki bunca olumsuzluğa rağmen mali dengelerdeki bozulmayı oldukça sınırlı düzeyde tutmayı başardı. Yeniden yapılandırmayla nefes alınabilecek esneklik alanı yarattı. Eğer maliye politikası da para politikası gibi aksasaydı enflasyonu çift hanede görmek içten bile değildi. Dünyada yılın kurumu ise Fed oldu. Sadece ABD ekonomisini değil Afganistan’dan Zimbabve’ye global dengeleri sarstı.

Yılın Kişisi

Hiç şüphe yok ki, Fed Başkanı Janet Yellen... Hem Trump’ın kendisine yönelttiği eleştirilerle boğuştu; hem de Fed Başkanı olarak adeta “züccaciye dükkânındaki umursamaz fil”i oynamak yerine ustaca bir hassaslık ile kırıp dökmeden işi götürdü.

İçeride ise ilk anda akla gelen net bir isim yok. İç ve dış şokların yoğun olduğu bir yılda piyasaları sakinleştirmeye ve ürken yabancı yatırımcıyı içeride tutmaya yönelik açıklamalarıyla Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ve maliye politikasının kimi zaman ince kimi zaman kalın ayarlarla hedeflerden sapmadan yürütülmesinden sorumlu bakan olarak Naci Ağbal öne çıktı.

Yılın Sektörü

İçeride turizm yine zor bir yıl yaşadı. Ciddi hasar aldı. Adından çokça söz ettirdi ama bence yılın sektörü konuttu. Bütün koşullara rağmen satışlar devam etti. Bunda faiz indirimlerinin ve kredi için peşinat tutarının indirilmesi gibi desteklerin etkisi vardı ama bu arada firmalar da satışları sürdürebilmek için kendileri uygun finansman sağlamaya çabaladılar. Alternatifler ürettiler.

Yılın Şirketi

İçeride hiç düşünmeden TAV Havalimanları derim. 28 Haziran 2016’da saat 21.22’de IŞİD mensubu 3 terörist Atatürk Havalimanı dış hatlar terminaline saldırdılar. Aralarında TAV çalışanlarının da olduğu 45 kişi hayatını kaybetti, 236 kişi yaralandı. Saldırının ardından tüm yurtiçi ve yurtdışı uçuş trafiğine kapatılan havalimanı 5 saat sonra tekrar normal mesaiye başladı. Benzer bir saldırı sonrası Belçika’da haftalar süren normale dönüş bizde saatler aldı.

Dışarıda ise bence yılın şirketi İtalyan Monte dei Paschi di Siena’ydı. Bu yılı da kapanmadan ya da dağılmadan atlatabildi. Her yıl başında “Acaba bu yılı atlatır mı?” diyoruz ama bir şekilde atlatıyor. Dünyanın yaşayan en eski bankasının ayrıca batmayacak kadar büyük olduğunu artık anladık.