Ayvalık coğrafi işaretleme istiyor

Cuma akşamı Cunda Adası'nda Günay Restoran'da soluğu aldık. İlkin gözüme duvardaki sponsorlar afişi ilişti. Afişte Unilever, Komili markası ile yer alıyordu; Lio ve Tariş yoktu. Ayvalık'ta zeytin hasadı gezilerini bundan 7-8 yıl önce Unilever başlatmıştı. Basının çok ilgi duyduğu zeytin ve zeytinyağının "romantik öyküsü" bu gezilerden sonra kamuoyuna mal oldu; Türkiye'de zeytinyağı lobisi gelişti. Ayvalık Ticaret Odası, gelenekselleştirmeyi amaçladığı "Hasat Günü" etkinliklerinin ilkini hafta sonunda gerçekleştirdi. Unilever, geçtiğimiz yıl Ayvalık'taki zeytinyağı ve ayçiçek yağı üretim tesisini ünlü spekülatör George Soros'a sattı. Soros'un portföyüne bu satışla birlikte Yudum ve Sırma ayçiçek markaları girdi; aynı tesiste üretilen zeytinyağı markası Unilever'de kaldı. Artık Soros'un olan tesislerde Unilever, Komili'yi fason olarak ürettirip pazara veriyor. Gelelim Lio öyküsüne. Lio zeytinyağlarını kuran Şevket Aksoy, Tariş kökenli bir bürokrattı, sonraki yıllarda patron olarak karşımıza çıktı. Dış Ticaret Müsteşarlığı, Aksoy'u yurtdışına zeytinyağı yerine fındık yağı ihraç ettiği iddiasıyla mahkemeye verdi, mahkeme "delil yetersizliğinden" kapandı. Soros da yağcı oldu Sektörün en büyüğü Tariş neden yoktu?Zeytinyağı üreticilerinin kurduğu Tariş, Ayvalık kökenli olmasına karşılık Ayvalık Ticaret Odası ile mahkemelik... Konunun esası odanın İtalya'nın "Toscana bölgesi zeytinyağı" gibi, ambalajlarında "coğrafi işaretleme" istemesi.Türkiye'nin 35 ilinde zeytinyağı yetişiyor. Ayvalık, zeytinlik cenneti olan Edremit Körfez Bölgesi'nde özel bir yeri olduğu iddiasını taşıyor ve tüketiciye, "Bu aldığınız zeytinyağı bizimdir" mesajı vermek istiyor. Tariş ise "coğrafi işaretleme" sınırını geniş tutmaktan yana...Tariş'in son yıllarda modernize edilen görünümü, Amerika'ya kadar mağaza açması, çeşitlenmeyi artırarak raflarda "albeni" yaratması tartışma konusu. Ayvalık'taki zeytinyağcılar, Tariş'i "haksız rekabet'le suçluyorlar. Soru şu: "Tariş üreticiden yüksek fiyatla zeytin topluyor, düşük fiyatla pazara giriyor. Aradaki finansman maliyetini kim ödüyor?" Tariş'e bozuk atıyorlar Unilever'in eski genel müdürlerinden Mustafa Kürşat'ın zeytinliğine gidip zeytin toplama işlemini izliyoruz. Birincisi klasik yöntem, elle toplama veya dalları çubukla vurarak zeytinleri düşürme. Elle toplama sofralık zeytin için tercih edilen bir yöntem olmasına karşılık çubuklar ağaçlara zarar veriyor. Ayvalık çiftçisi, ilk kez bu yıl zeytin hasadında kullanılan ve 80 bin euroya satılan traktör benzeri bir araçla tanıştı; iki tane aldılar. Oysa Pellenc marka bu araç 1973 yılından beri dünya pazarında. Ayrıca yine tanesi 4250 YTL olan aletlerle de tarama usulü zeytin toplanıyor. Türkiye; İspanya, İtalya, Yunanistan ve Tunus'tan sonra Akdeniz'in en gözde üretim merkezi. Hele de bu yıl İspanya'daki don nedeniyle yaşanan zeytinyağı kıtlığı, Türkiye'yi daha önemli hale getirdi. Türkiye'de zeytinyağının yakın tarihini anlamak için şu veri yeterli olur sanırım. 1930'larda 40 milyoner varken, bunlardan ikisi Ayvalık'taydı ve zeytinciydi. Biri Sezai Ömer Madra, diğeri Dr. Fazıl Doğan. Ayvalık'ta da şimdi Türkiye'nin en zengini Rahmi Koç'un evi var ama sadece bir "gönül dostu" olarak... syilmaz@milliyet.com.tr Türkiye'nin en zenginleri