“HİKÂYE”DEN “DİYALOG”A ROBERT MCKEE
Bugün hikaye anlatmayla alakalı iki kitap tavsiyesinde bulunacağım. Robert McKee’nin efsanevi kitabı “Story” ve ardından gelen “Diyalog”
Sıklıkla özellikle genç okurlarımdan kitap tavsiyesi isteyen e-mailler alıyorum. Sadece bana değil birçok köşe yazarına benzer taleplerin geldiğini biliyorum. Hatta goodreads.com sitesi üzerinden de çeşitli paylaşımlar yapan yazarlar var. Böylece genel bir kitleye çok daha kolay ve pratik bir şekilde tavsiye listesi sunma yolunu seçmiş oluyorlar. Ayrıca kitapyurdu.com, idefix.com, dr.com.tr gibi bazı online kitap satış siteleri de okurlara çeşitli listeler sunuyor. Hiç şüphesiz bunlar da okurun tercihlerinde hayli etkili oluyordur. Ben de bugün hikaye anlatmayla alakalı iki kitap tavsiyesinde bulunacağım.
Robert McKee onlarca ödüllü senarist yetiştirmiş bir senaryo hocası. Uzun yıllara dayanan deneyimlerini hâlâ ilgilileriyle konferanslarında paylaşıyor. Bundan birkaç yıl önce Boğaziçi Film Festivali vesilesiyle İstanbul’da da bir çalışma atölyesi düzenlemişti. Robert McKee’nin efsanevi kitabı “Story” (Hikâye) adıyla İstanbul Medya Akademisi Yayınları’nca neşredildi. Daha önce Türkçede iki farklı çevirisi bulunan kitabın önceki baskıları hayli eleştirildiği ve eksiklikler bulunduğu sıklıkla iddia edildiği için yeni bir çeviriyle karşı karşıyayız. Deneyimli mütercim Orhan Düz’ün başarılı, akıcı ve güncel terminolojiye dikkat eden çevirisi sayesinde kitabın hedefine daha başarılı bir şekilde hizmet edeceğine inanıyorum. Hikaye anlatmaya dair bir kitapta anlatım bozuklukları, yanlış terminoloji kullanılması son derece rahatsız ediciydi.
Akademik dilden uzak
Robert McKee’nin aynı yayınevinden çıkan diğer kitabı ise “Diyalog” başlığını taşıyor. İngilizcesi bir seneye yakın bir süre önce yayımlanan kitabın bu kadar sürede Türkçeye kazandırılmış olması son derece önemli.
Robert McKee’nin bazı özelliklerini sıralarsam bu kitapların öneminin biraz daha anlaşılır olacağını düşünüyorum. Her şeyden önce akademik dilden uzak, son derece yalın bir dille anlatıyor. İyi bir sinema izleyicisinin bilmesi gereken filmlerden, dizilerden, romanlardan örneklerle anlattığı konuyu zenginleştiriyor. Peki McKee ne anlatıyor?
Hikâye şu sözlerle başlıyor: Hikaye kurallarla değil, ilkelerle ilgilidir. Hikaye formüllerle değil, ölümsüz evrensel biçimlerle ilgilidir. Hikaye stereotiplerle değil, arketiplerle ilgilidir. Hikaye kesmelerle değil, bütünlükle ilgilidir. Hikaye yazının gizemleriyle değil, gerçeklikle ilgilidir. Hikaye pazarı tahmin etmenle değil, sanata hakim olmakla ilgilidir.
Senaryo ise dört kısımdan oluşuyor: Diyalog Sanatı, Zaaflar ve Çözümler, Diyaloğu Yaratmak, Diyalog Tasarımı. Bütün kitabın amacını yazar şu sözlerle özetliyor: Etkili diyaloğun iki temel ilkesini inceleyeceğiz: İlk olarak, her diyalog değiş tokuşuna sahneyi ilerleten bir aksiyon/reaksiyon eşlik eder. İkinci olarak, her ne kadar bu aksiyonlar konuşma gibi gözlemlenebilir bir edimde ifade bulsa da karakter aksiyonunun kaynağı görünmez alt metindir. Her iki kitap sadece senaristlere yönelikmiş gibi görünse de kurmaca bir metin kaleme alan, kurmaca metin veya sinema eleştirisi yazan herkesin mutlaka okuması gerektiğini düşünüyorum.
Son olarak umarım İstanbul Medya Akademisi Yayınları bu tarz kaliteli ve Türkçede mutlaka bulunması gereken sinema ve medyayla alakalı kitapları neşretmeye devam eder.
