Yabancı eşinden boşanan süresiz nafaka öder mi?

Türkiye’de evlilikler azalıyor, boşanmalar artıyor. Her boşanma aynı zamanda potansiyel yoksulluk nafakası konusunu oluşturuyor. Peki eş yabancı ise boşanma durumunda ne olacak? Gelin birlikte inceleyelim...

Süresiz nafaka konusunu Türkiye’de bilmeyen kalmadı. 1988 yılında Türk Medeni Kanunu (TMK) md 175 düzenlemesi değiştirilerek, o zamana kadar 1 yıl olarak öngörülen yoksulluk nafakası, boşanan kadını koruma amacıyla süresiz hale getirildi.

Sonuçta, boşanan kadının korunması amacıyla yapılan değişiklikle, kişilerin gelecekte başka bir hayat kurmalarının üzerine ağır bir yük getirildi.

Hemen söyleyeyim; Türk Medeni Kanunu, cinsiyet ayrımı yapmıyor, boşanma ile yoksulluğa düşecek taraf ister kadın, ister erkek olsun, eşit kusurluysa, süresiz nafaka isteyebiliyor. Ama eğitim ve iş dünyasındaki yapı ve servet dağılımı oranının erkek lehine olduğu bir toplumda, yoksulluğa düşen taraf genellikle kadın olduğu için, süresiz nafaka alacaklısı genellikle kadın oluyor. İyi, güzel de, ya boşanan kişi yabancı uyruklu ise? TÜİK 2020 yılına ait istatistikleri Şubat 2020’de yayınlayacak.

2019 yılında evlenenlerin sayısı, 2018’e göre azaldı... 2018 yılında 554 bin 389 çift evlenirken, 2019 yılında yüzde 2.3 azalarak 541 bin 424 çift evlendi.

Boşanmalar artıyor

2019’da yabancı gelinlerin sayısı 23 bin 264, yabancı damatların sayısı ise 4 bin 580 olmak üzere, toplam 28 bin 244 yabancılarla evlilik gerçekleşti. Yabancı damatlar içinde yüzde 31 ile Alman damatlar birinci sırada, yüzde 16.4 ile Suriyeli damatlar ikinci ve yüzde 6.8 ile Avusturyalı damatlar üçüncü sıradalar.

Yabancı gelinler uyruklarına göre incelendiğinde ise, yüzde 14.5 ile Suriyeli gelinlerin birinci sırada, yüzde 11.7 ile Azerbaycanlı gelinlerin ikinci   ve yüzde 10.5 ile Alman gelinlerin üçüncü sırada olduğu görülüyor.

Genel olarak 2018 ve 2019 karşılaştırıldığında, evlenmeler azalırken, boşanmalardaki artış dikkat çekiyor... 2018 yılında 143 bin 573 çift boşanırken, 2019 yılında yüzde 8 artışla 155 bin 47 çift boşanmış.

Vatandaşlık şartı yok

Her boşanma aynı zamanda potansiyel yoksulluk nafakası konusunu oluşturuyor. Elbette, kusurlu veya kusursuz ya da eşit kusurlu, boşandığı eşinden hiçbir nafaka talep etmeyen veya anlaşmalı olarak imkânları elverdiği ölçüde nafaka sorununu kendi aralarında çözen boşanmalar da var.

Yabancı uyruklularla evlilikler arttığı gibi, boşanmalar da artıyordur. Eşinden boşanan kimi yabancı uyruklu, Türkiye’yi terk edip ülkesine ya da üçüncü bir ülkeye giderken, kimisi Türkiye’yi yurt edinip burada yaşamaya devam etmekte.

Yabancı uyruklu gelin ya da damat, Türk eşinden boşandığında, boşanmayla yoksulluğa düşecekse, o da süresiz nafaka isteyebilir ve istemişse, mahkeme de yabancı eşe süresiz nafaka ödenmesine karar vermek zorunda.

Yani TMK md 175 süresiz yoksulluk nafakasını vatandaşlık şartına bağlamıyor, ister Türk ister yabancı vatandaş olsun, koşulları varsa herkes süresiz nafaka isteyebilir.

Hangi şartlar öne sürülüyor?

Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un (MÖHUK) 19. maddesi, nafaka taleplerinin, nafaka alacaklısının mutad meskeni hukukuna tabi olduğunu söylüyor. TMK md 175 nafaka alacaklısı olmak için boşanmada en fazla diğer eş kadar kusurlu olmak ve boşanmayla yoksulluğa düşecek olma şartını getirmiş. Bu iki şart varsa, yabancı uyruklu kişi süresiz nafaka alacaklısı olabilir. Ancak MÖHUK md 19’da yabancı uyruklu eşe diyor ki, ‘tamam ama, mutad meskenin Türkiye’de ise, süresiz nafaka isteyebilirsin.’ Dikkat edelim, ikamet demiyor, yani MERNİS’deki adresi esas almıyor. Mutad mesken ise, kişinin yerleşmek niyetiyle olmasa da sosyal ve ekonomik ilişkilerinin ağırlık merkezini teşkil etmesine yetecek belirli bir süredir oturduğu yerdir.

Mutad mesken nedir?

O halde şunu söyleyebiliriz, boşanan yabancı uyruklu eşin mutad meskeni Türkiye ise, süresiz nafaka isteme hakkına sahiptir. Boşanan eş çifte vatandaş ise, o zaman zaten bu mutad mesken kuralı uygulanmaz, çünkü o Türk makamlarına karşı yabancı değil, Türk vatandaşı olarak muamele görür.

İşte böyle sevgili okuyucularım, kendi ülkesinde süresiz nafaka isteme hakkı olmayan, boşanmaya eşit kusuru ile sebep olmuş yabancı eşler, Türk eşlerinden TMK 175’e göre süresiz nafaka alabilirler.

Türk vatandaşı dönerse nafaka borcu sürer mi?

Bir Türk vatandaşı, örneğin Almanya’da boşanmış, mahkemece eşine nafaka ödemesine karar vermiş fakat daha sonra nafaka borçlusu Türk vatandaşı Almanya’yı terk edip Türkiye’ye yerleşmiş olabilir. Nafaka borçlusu Türk, yaşadığı yabancı ülkeyi terk ederse, nafaka borcundan hiç şüphesiz ki kurtulamaz. Böyle bir durumda yabancı eşin ülkesindeki Türk Başkonsolosluklarından birisine başvurarak Adalet Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Nafaka Bürosu’na mahkeme kararını gönderip, infazını isteme hakkına sahip.

YENİ HUKUK KİTAPLARI

HEKİMİN SORUMLULUĞU

Bugün tanıtacağımız kitabın konusu hepimizi ilgilendiriyor. Hastalandığımız zaman gideceğimiz kişiler, sağlıkçılarımız, daha doğrusu doktorlarımız... İyileşmediğimiz, geç iyileştiğimiz zaman da, “yanlış teşhis”, “hatalı tedavi” gibi gerekçelerle doktorlarımızı itham ettiğimiz olur. Haksız ithamlar doktorlarımızı ne kadar üzer, bunu ancak yaşayan hekimlerimiz bilir. Ama zaman zaman gerçekten de hekimin sorumluluğunu gerektiren durumlar olabilir.

Ragıp Şengül, Hasta ile Hekim Arasındaki İlişkinin Hukuki Niteliği ve Hekimin Tazminat Sorumluluğu isimli eserinde, hekim, hasta ve tıbbi müdahale kavramları çerçevesinde konuyu ele alıyor. Tıbbi müdahalenin türüne göre hasta ile hekim arasında vekalet veya eser sözleşme ilişkisi kurulduğunu savunurken, haksız fiil ve vekaletsiz işgörme sorumluluğu hallerinin de bulunduğunu savunuyor. Tabii hekim bir hastanede çalışıyorsa, sorumlu kişi ve hukuki niteliği de değişiyor.

Hekimin sorumluluğunda en fazla karıştırılan, tıbbi hata (malpraktis) ile hekime sorumluluk yüklenemeyen komplikasyon arasındaki farkı 166’ncı sayfa ve devamında sade ve anlaşılır biçimde anlatmış Ragıp Şengül. Bütün sağlıkçılara ve hastalıklardan muzdarip olanlara öneririm, tabii önce şifalar dileyerek.

BOŞANAN KİŞİ TÜRKİYE’Yİ TERK EDERSE NE OLACAK?

Mahkemece süresiz nafaka bağlanmış yabancı uyruklu eşin boşanma sonrası Türkiye’yi terk etmesi de mümkündür.

Yasadaki düzenleme biraz sıkıntılı; MÖHUK 3. maddeye göre, boşanma davası açıldığında, yabancı eşin mutad meskeni Türkiye’de ise, TMK 175’inci maddeye göre süresiz nafaka isteyebiliyor. Bu düzenleme lafzi anlamına göre yorumlanırsa, yabancı eş boşanma davası devam ederken bile Türkiye’yi terk etse, süresiz nafaka isteme hakkına sahip.

Ama bana göre, nafaka belirli sürelerle ifa edilen bir edim, bir borç olduğundan, nafaka borcunu ödeme yükümlülüğü devam ederken, nafaka alacaklısı mutad meskeninin Türkiye dışına taşırsa, süresiz nafaka alacağını kaybeder. Kanaatimce yabancı eş, mutad meskeni Türkiye’de olduğu sürece süresiz nafaka alabilmeli.

Kısaca, yabacı uyruklu süresiz nafaka alacaklısı bir kişi, mutad meskeni Türkiye’de olduğu sürece süresiz nafaka isteyebilmeli. Mutad meskenin Türkiye dışına taşınmadığını ispat yükü de elbette yabancı uyruklu eşe ait olmalı.