Gaziemir’de botanik bahçesi
"İngiliz botanikçi ve arkeolojiye büyük tutkusu olan William Sherard, 27 Şubat 1659 tarihinde Bushby/Leicestershire’da doğdu. Aslında döneminin en büyük botanikçilerinden biri olarak tanınır. 1677 ile 1683 tarihleri arasında Oxford’da, St. John’s College’de öğrenim gördü. 1686’dan 1688 yılına dek Paris’te ünlü gezgin Joseph Pitton de Tournefort’un yanında botanik dalında öğrenimini tamamladı. Öte yandan, 1688 ile 1689 yıllarında Leyden’de başka bir botanikçi olan Paul Herman’ın yanında hem öğrenci hem de arkadaşı olarak bulundu. 1703 tarihinde İzmir’e elçi olarak geldi ve 1716 yılına dek kentte verimli bir yaşantı sürdürdü. Kardeşi James Sherard ise İngiltere’de yetiştirdiği, daha doğrusu koruduğu bitkilerle ünlü bir bahçeye sahipti. William Sherard’ın, İzmir dönüşünde İngiltere’nin belli başlı botanikçisi olarak Oxford Üniversitesi’nde sürekli koltuğu oldu...
Sherarad, İzmir’i ziyaretinde çok beğendiği Seydiköy’e (Gaziemir) yerleşip, 40 dönüm yer satın alıp botanik bahçesi kurar. Seydiköy’e yerleşmesinden sonra da İzmir’de İngiliz Konsolosluğu görevine getirilir. Seydiköy’deki Sherard bahçesinin en eski görgü tanığı olan İsveçli doğa bilimcisi Frederik Hasselquist, 1749’daki bahçeyi şöyle anlatır: “İzmir yakınlarındaki Seydiköy’de, döneminin en seçkin bilginlerinden olan büyük Sherard’ın benzersiz bir bahçesi bulunmaktadır. Burası, tüm botanikçilerin görmek isteyecekleri, onun bilgisini artırmak için çevreden derleyerek oluşturduğu özel bitkiler bahçesidir. Ben yaklaşık 20 gün kadar burayı anlamak üzere zaman harcadım. Burası, botaniğin büyük öncüsü ve âşığının yazları geçirmek üzere sahip olduğu bir yerdi. Kendisini ölümsüz yapacak olan botanik koleksiyonuyla burada zaman geçirmişti. Bu bahçe, gösterişli bitkileri ile tasarlanmış bir süs bahçesi değildi. Ancak yalın biçimde düzenlenmişti ve bitkiler çevreye yaptığı yolculuklar sonucu derlenmişti."
Bu alan değerlendirilmeli
“Bahçenin 1975 yılındaki tanığı ise Evelyn Lyle Kalças’tır. Kendisi İngiltere’de The Garden History Society üyesi John Harvey aracılığıyla İzmir’deki bahçenin varlığından haberdar olmuş. 12 bin bitkinin derlendiği bu inanılmaz bahçenin peşine düşen Kalças, bahçenin krokisini çizdi. Burada, eski sınır duvarını saptadığı gibi Sherard’ın mülkiyetinin yaklaşık 37 dönüm kadar olduğunu da gözlemlemiştir. İçine 1968 yılında inşa edilen Cengiz Han İlköğretim Okulu’nun da bulunduğu alanda bitkiler hariç, yalnızca birkaç kalıntı belirleyebilmiştir.
1975 yılında Kalças, yaşlı bir zeytin ağacını bahçenin kuzeybatı ucunda, yaşlıca çam ağaçlarını da doğu ortasında gözlemlemiştir. Yine güneydoğudaki bir servi ve dut ağacı ile bahçe harap durumdadır. Batıdaki tütün tarlası ve okulda bulunan aslan heykeli ve sütunlardan yapılma dibekler, William Sherard’ın yaşantısından arta kalanlardır. Bir de hiç yıkılmadan 1975 yılına ulaşmış anıtsal kapı, Kalças’ın notları arasında yerini alır.”
Yaptığı araştırmalarla Gaziemir ilçemizin kültürel zenginliklerini ortaya çıkaran araştırmacı yazar ve arkeolog Sayın Ercan Çokbankir’le William Sherard’ın Gaziemir’de kurduğu, dünyaca ünlü botanik bahçesi üzerine yaptığım söyleşiden bir bölümü okudunuz. Halen yeri boş olan bu alanda botanik bahçesi; Gaziemir Belediyesi, üniversite ve ilgili kurumların ortak çalışmasıyla hayata geçirilirse, ilçenin kültür ve turizm potansiyeline çok şeyler katar ve önemli bir ziyaret yeri olur. Sayın Ercan Çokbankir’e verdiği bu önemli bilgiler için teşekkür ederim...
