Afro-Türkler
İzmir’in sosyal yaşamına renk katmış siyah tenli yurttaşlarımız Dana Bayramlarını Temaşalık’ta, şimdiki Kubilay Mahallesi ve civarında kutlarlardı. Afro-Türk olarak isimlendirilen, 19. yüzyıldan itibaren Kenya, Somali, Sudan, Nijerya, Etopya ve diğer ülkelerden getirilen, başta tarım olmak üzere çeşitli işlerde çalıştırılan Afro-Türkler, özgürlüklerine kavuştuktan sonra Kadifekale eteklerinde Antik Tiyatro civarında yaşadılar.
***
Her yıl bu bölgede bayram hazırlığı yapılır, ülkelerinden uzakta ata gelenekleri bolluk ve bereketin simgesi olan Dana Bayramı, diğer adıyla Arap Bayramlarını coşkuyla kutlarlardı. Godya; siyahların sorunlarını çözen, inanılan, danışılan, saygı duyulan lider kişidir. Ritüeller kadın Godyalar dışında sayıları az da olsa erkek Godyalar tarafından yönetilirdi.
Nisan ayının ilk haftalarında bayram yerinde seyyar kahvehaneler kurulur, gevrekçi, şerbetçi, macuncu, pamuk helvacılar, cambazlar meydanda yerlerini alırlardı. Renkli kurdelelerle süslenmiş danaların önünde yürüyen kırmızı şalvarlı kasapların arkasında kurban eti almak için ellerine çatallı çubuklar bulunan rengârenk kıyafet giymiş çocuklar koştururdu.
Yaşlısı genci, çoğu sarı, mavi, yeşil, mor, eflatun tonda ipek, kadife, saten kumaştan yapılma elbiselerini giyerler ve bir renk cümbüşü oluştururlardı.
***
Siyah-beyaz evliliklerden dünyaya gelen melezlere Halit Ziya Uşaklıgil “Çucana” der ve İzmir hikâyelerinde Çucanalara yer verir. Adı parka verilen Bahri Baba, eski İzmir sokaklarında kar beyazı giysileriyle “Kara koyunun beyaz yoğurdu geldi” diye bağıran yoğurtçu Saim Amca, efsane futbolcu Vahap Özaltay da Afro-Türk’tü.
Temaşalık’ta artık Dana Bayramı kutlanmıyor, son yıllarda etkinliklerin Alsancak’ta ilkel kıyafetler içerisinde yapılması Afro-Türkleri ziyadesiyle üzüyor. Bildiğimiz, Dana Bayramı’nda Afro-Türkler aşağıya inmez, İzmirliler “Kara kiraz” adını verdikleri Arap kardeşlerinin renkli bayramını kutlamak için yukarı mahalleye çıkarlardı.
Afro-Türk Derneği yöneticilerini sorunlarını tartışmak üzere “Basmane Tarih, Sanat, Kültür ve Arkeoolji Günleri” davet organizasyonun içinde yer almış kişi olarak yurtlarından koparılan, özgürlükleri çalınıp köle pazarlarında satılan, en zor işlerde karın tokluğuna çalıştırılan, talihsiz insanların hatırasına Kubilay Mahallesi’ne bir anıt dikilmesini öneriyorum.
Heykeltıraş anıtı siyah taştan oysun ve bir köşesine “Afro-Türkler Dana Bayramlarını burada kutladılar” yazsın.
Temsili Dana Bayramını Ressam Bedriye Gülay Beşikçi çizdi, eski fotoğrafta dikkatlice bakarsanız, siyah beyaz kardeşliğinin günümüze yansımasını göreceksiniz.
İyi pazarlar...