Kalp cerrahı Prof. Dr. Bingür Sönmez: “Eskiden 55 yaşında biri CEO olabiliyordu. Şimdi 30’lu yaşlarında çok büyük firmaları yöneten gençler var. Gençler tecrübelerinin çok üzerinde sorumluluklar alıyor. Bu da kalp krizi geçirme risklerini artırıyor”
eçtiğimiz hafta gazetelerde yayımlanan “5 yaşında kalp krizinden öldü” başlıklı haberi okuduğumuzda üzüldük ve korktuk. 5 yaşındaki Furkan Bayraktaroğlu için “Evde oyun oynarken yere yığıldı” diye yazılmıştı haberde. Gençlerde kalp krizi haberlerine bile zorla alışan bize, kalp krizinin küçücük çocuklarda nasıl ortaya çıktığının açıklaması gerekiyordu. Sorularımı Türkiye’nin en ünlü kalp cerrahı, Memorial Şişli Etfal Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bingür Sönmez’e sordum. Sönmez de sağlıklı bir kalp için çocuklu ailelerin ve gençlerin dikkat etmesi gerekenleri anlattı.
* Kalp 24 saat durmaksızın çalışan, inanılmaz boyutta oksijene ihtiyacı olan bir organ. Vücudumuzda oksijen taşıyarak kalbi besleyen koroner damarlarımız var. Bu damarlardan biri tıkanırsa, önündeki kas yeteri kadar oksijen ve kan alamadığı için ölüyor. Buna kalp krizi diyoruz.
“Ani ölümlerin sebebi sessiz kalp krizi”
* Kalp hastalıkları genellikle öncesinde belirti verir. Kişinin göğsünde, omzunda, boynunda, kolunda daha önce olmayan bir baskı, sıkıntı hissi veya karıncalanma gibi daha önce olmayan bir şey varsa bu bir kalp hastalığı belirtisi olabilir.
* Bazı kadın hastalarda, diyabetlilerde ve kilolu kişilerde ağrı mekanizmaları bozulabiliyor. Kriz öncesinde herhangi bir ağrı duymuyorlar. Buna sessiz kalp hastalığı diyoruz. Kişinin ilk ağrısı kalp krizi, ilk krizi de ölüm nedeni olabiliyor. Toplumda azımsanamayacak oranda sessiz kalp krizi vakaları var. Bu şekilde hayatını kaybeden hastalar için çevresindeki kişiler genellikle “Aslan gibiydi, hiçbir şeyi yoktu” derler. Oysa vardı ve gerekli zamanda kalp sağlığı kontrolleri yapılsaydı ortaya çıkacaktı.
* Büyük çocuklarda ve gençlerde kalp krizinin hızla artıyor olması yeni yaşam alışkanlıklarımızdan kaynaklanıyor. Günümüzde sigarayı ilk deneme yaşı ilkokula kadar indi. Her üç üniversite öğrencisinden biri sigara içiyor. Çocuklar ve gençler sürekli mısır şurubu tüketiyor. Reçeller, ballar, gofretler, bisküviler, çikolatalar, şekerler, hamburger, dışarıda yenen tüm tatlılar mısır şurubu içeriyor. Mısır şurubu obeziteye, diyabete ve kalp krizine yol açıyor.
“Sürekli sınav kalbi yoruyor”
* Anne ve babalar üreticileri “Bu ürün mısır şurubu” içermez yazısını yazmaları konusunda zorlamalı. Bu yazıyı üzerinde görmedikleri ürünleri çocuklarına yedirmesinler. Ailelerin çocuklarının hem genel hem de kalp sağlığı açısından yapabilecekleri en önemli şey bu.
* Gençlerde stres, yanlış beslenme, uykusuzluk ve sigara gibi kötü alışkanlıklar kalp krizine yol açıyor. Bugün 20 yaşındaki gençlerin kalp yaşları 30’un üzerinde çıkabiliyor. Çünkü gençler sürekli sınava giriyor. Her sınav kalbi yoran ciddi bir risktir.
* Gençlerin hayata çok hızlı atılması ve tecrübelerinin çok üzerinde sorumluluk almaları da kalp krizi riskini artırıyor. Eskiden 55 yaşında biri CEO olabiliyordu. Şimdi 30’lu yaşlarında çok büyük firmaları yöneten, 25’inde Airbus uçuran gençler var.
* Ailesinde kalp hastalığı olanlar ile diyabeti veya yüksek tansiyonu olan kişiler kalp hastalıkları açısından yüksek risk grubundadır. Bu kişiler ve yüksek stresli işlerde çalışanlar 30 yaşını geçtikten sonra her yıl bir kere efor testi yaptırmalı ve kan yağlarını kontrol ettirmeli. Diğer kişilerse 40 yaşından sonra yılda bir kere bu testleri yaptırmalı.
* Kalp hastalıklarından korunmak isteyenler düzenli olarak, beş kilometreyi 45 dakikada tamamlayacakları bir tempoda yürüsünler veya yüzsünler. Fizyolojik sınırlarını zorlayacakları sporlardan ve yağlı yiyeceklerden kaçınsınlar. Güzel bir sohbet ortamı veya hoş bir müzikle keyif hormonu olan endorfinlerini artırarak gevşesinler.
“Soğuk hava kalp krizini tetikliyor”
* Kış mevsimi de soğuk havalar dolayısıyla kalp krizini tetikler. Kalp krizi ve damar hastalıklarının kışın artmasının sebebi soğuğun spazma neden olması. Örneğin koroner damarında yüzde 60 darlık olan bir kişi hiçbir problem yaşamadan yaşamını sürdürebilir. Ama soğuğa bağlı spazm oluşunca darlığın seviyesi yüzde 90’a çıkarak kişiyi kalp krizine sokabilir.
* Kalp hastalarına soğuk havada dışarıya çıkmamalarını ve çıkarlarsa da göğüslerini çok iyi kapatıp ağızlarını, burunlarını atkıyla sarmalarını tavsiye ediyorum. Soğuk kış günlerinde dışarı çıkacaklarsa dilaltı haplarını da mutlaka yanlarında bulundurmaları gerekir.
“Kontrol anne karnında başlamalı”
* Kalp hastalıklarına bağlı çocuk ölümleri gündemimizde ama küçükler kalp krizinden ölmüyor. 5 yaşındaki çocukta ne ara kalbi besleyen damarda plak oluşacak, o plağın üzerine pıhtı oturacak ve tıkanma olacak? Çok küçük yaştaki çocukların ölümleri aort kapak darlığı, doğumsal ritim bozukluğu veya kalbin iki bölümü arasındaki duvarın kalınlaşması gibi doğumsal anomalilere bağlı ortaya çıkıyor. Bebekte emme zorluğu, emerken morarma veya ağlarken morarma varsa şüphelenilmeli ve EKO çekilmeli.
* Kalp kontrolü anne karnında başlamalı. Üçüncü ay tamamlandıktan sonra anne karnındaki her bebeğin ultrasonu yapılarak kalp odacıkları, büyük damarların çıktığı yerler ve kalp kapakçıkları tespit edilmeli. Doğumdan sonraki beş yıl içinde EKO (kalp ultrasonu) tekrarlanmalı.