Küresel mali kriz Amerika’da ekim ayında zirve noktasını yaşadı. İşte o dönemde dolara aşırı bir talep doğdu. New York borsası da çöktü. Bu arada gelişmekte olan ülkelerden de çıkış süreci başladı.
İşte o dönemde Türkiye’den kaçan paranın miktarını merak ediyorduk. Bunu döviz mevduatlarındaki azalmadan izlemeye, tahmin etmeye çalışıyorduk.
Yabancı çıkışlarının resmi ve güvenilir tek kaynağı ödemeler dengesi verileri olsa da (belli hata paylarıyla) başka kaynaklardan da bu tahmin edilebilir. Yabancı döviz satın alıyorsa, bunu üç kaynaktan sağlayabilir: Bireyler ya da kurumlar, bankalar, nihayet Merkez Bankası.
Bireyler ya da kurumların döviz mevduat verileri izlenebiliyor. Haftalık olarak her ikisi de ya Merkez Bankası ya da BDDK tarafından yayımlanıyor. Merkez Bankası’nın döviz rezervleri ya da döviz işlemleri de açıkça biliniyor. Dolayısıyla bu veriler üzerinden dolardan TL’ye, yahut da tersine geçişler saptanabiliyor.
Yanıldık mı?
Ekim ayında (ağırlıkla bireyler olmak üzere) 8 milyar dolarlık döviz mevduatı (DTH) azalması olmuş. Bankalar da 2.2 milyar dolarlık rezerv kaybetti. Merkez Bankası ise döviz rezervlerini korumaya özen gösterdi ve piyasalara pek müdahaleci olmadı. Sonuç olarak, o tarihte biz 10 milyar doları aşkın bir paranın yurtdışına çıktığını düşünüyorduk.
Ancak ekim ayına ilişkin ödemeler dengesi hesapları geçen hafta açıklandı. Merakları peşinen giderelim; az da olsa şişmişiz! Çıkan para daha sınırlı olmuş. 1.4 milyar dolar borsadan, 3.2 milyar dolar da bonodan çıkış olmuş. Yani toplam 4.5 milyar dolardan biraz daha fazla sıcak para çıkmış.
Fakat bu arada bankalar yurtdışına 2.2 milyar dolar para plase etmiş. 962 milyon dolar da borç kapatmışlar... Devlet ise 470 milyon dolarlık borç ödemesinde bulunmuş... Geri kalan özel kesim ise 900 milyon doları yurtdışında borç kapamış, ama 1 milyar dolara yakın da borç almış.
Toplam 8 milyar dolar
Demek ki, sıcak para çıkmış. Üstüne üstlük bankalar yurtdışından yeni borç alamaz hale gelmişler. Hatta bu nedenle güven sağlamak yahut yeni borç alabilmek için yabancı bankalarda likit varlıklarını 2.2 milyar dolar artırmışlar. Bankaların ödediği 960, devletin ödediği 470 milyon dolarlık dış borçları da toplarsak 1.4 milyar dolar da böyle çıkar.
Geri kalan özel kesim ise 900 milyon dolar borç ödemiş. Ama 1 milyar dolar kadar da borç almış. Kısacası, ekim ayında 8 milyar döviz çıkışı olmuş.
Ekim ayı ödemeler dengesi verilerinde 7.4 milyar dolarlık bir net hata-noksan verisi gözleniyor. Bu olağanüstü bir düzey. Mutlaka açıklanması gerekiyor. Aksi takdirde, mevcut verilerle yorum yapılamaz. Bununla beraber, ekim ayına ilişkin şu 3 gözleme değinilebilir:
1) Ciddi miktarda sıcak para çıkışı olmuş,
2) Bankalar gerek borç ödemek için, gerek muhabir ilişki geliştirmek için yurtdışına para taşımış,
3) Bireyler de dolarlarını bozmuş.
Mevcut verilere göre, biz yanılmış görünüyoruz. Ama Merkez Bankası’nın net hata-noksan kalemi de bayağı şişmiş!
