Krizin seçim sonuçlarına etkisi sorgulanıyor

Televizyonlarda genel olarak ekonomistler seçim sonuçlarını krizin etkilediğini savunuyor. Medyatik siyaset yorumcuları da buna karşı çıkıyor. Diyorlar ki, sanayileşmiş bölgelerde, yani işten çıkarmaların yoğun olduğu yerlerde pek farklı bir sonuç olmadı. Acaba?
Fakat ilk sorulması gereken soru şu: 1994 krizinden sonra 1995 erken seçiminde kriz etkili olmadı mı? Oldu deniyorsa, sürdürelim. O zaman koalisyonu oluşturan DYP ve SHP (daha sonra CHP) farklı sanayi illerinde değişik sonuçlar elde etmişti. CHP Adana ve Gaziantep’te daha fazla oy kaybetmiş, ancak Bursa, Denizli, İstanbul, Kayseri ve Kocaeli’nde daha az kaybetmişti. DYP ise Denizli ve İstanbul haricinde ki tüm sanayi kentlerinde daha fazla oy kaybetmişti. Demek ki, krizin daha etkili olduğu illerde siyasal eğilim bazen daha fazla, bazen de daha az etkili oluyor.
Gelelim 2001 krizine... DSP, Gaziantep ve Kayseri’de diğer illere göre daha az oy kaybetmişti. MHP ise Adana, Gaziantep ve Kayseri’de ortalamadan daha fazla oy kaybetmişti. ANAP, Bursa ve İstanbul’da daha fazla oy kaybetse de farklar az olmuştu.
Şimdi buradan çıkan sonuç şudur. Birincisi, krizlerde elbette oy kaybedilir.
1994 krizinde koalisyon hükümeti yüzde 16.3 oy kaybetmişti. 1999 koalisyonu ise erken seçimde yüzde 37.7 oy kaybetmiş, sonunda hepsi parlamento dışında kalmıştı. Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi, bu kayıplar sanayileşmiş bölgelerde bariz biçimde daha fazla değil. Örneğin, Adana ve Gaziantep krizlerde genellikle iktidara daha fazla not kırarken, Bursa çok farklılık göstermiyor, Denizli ve Kocaeli ise sınırlı tepki veriyor. İstanbul da az tepki veren illerden biri olarak görünüyor. Kayseri’nin ise ilk defa bu krizde aşırı tepki verdiği görülüyor. 

Kriz mutlaka götürür mü?
Tekrarlayalım, İstanbul’da AKP oyları Türkiye genelinin nerede ise yarısı kadar düşmüş. İstanbul’a kriz gelmedi mi? Acaba İstanbul’da AKP seçmenini daha az, fakat Türkiye genelinde daha çok etkileyen etmen ne? İşte bu bilinmeyince karışık laflar ediliyor.
Herhalde bilim adamlarının söylemek istediği şu olsa gerek: “Bu kriz çok büyük bir kriz. Çok büyük de siyasal etkilerinin olması gerekir. Ancak krizin başında olduğumuzdan bunun siyasal etkileri ya da sonuçları henüz tam olarak gözlenmeyebilir. Seçimler birkaç ay sonra olsaydı, yahut da kriz birkaç ay önce olsaydı, iktidar partisi daha fazla oy kaybedebilirdi.”
Gerçi bu açıklama da yeterli olmazdı. Muhalefet partilerinden biri kriz faili. Diğeri, ana muhalefet ise, seçmene çıkış için yeni bir umut vermiş değil. Eğer olsaydı, kriz etkisini daha fazla gösterir, AKP’nin oyları daha da düşerdi.