Yakın zamanlarda parlayan özel üniversitelerden biri de Bahçeşehir. Üniversitenin medyatik öğretim üyelerinin yanı sıra bir de Boğaz’a oturmuş kampus avantajı var. Bunun yanı sıra bol bol konferans ve panel düzenleyip üniversitenin popülaritesini artırıyorlar.
Geçen hafta Bahçeşehir Üniversitesi, Columbia Üniversitesi’nden (ABD) üç öğretim üyesini küresel kriz konusunda bir panel için davet etmiş. Bunlardan biri de 1999 yılında Nobel ödülü alan Robert Mundell’di. Tabii çok ilgi çekti.
Mundell bundan 30 yıl önce çok genç ve parlak bir ekonomistti. Karşılığını da Nobel ödülüyle aldı. Onu şöhret yapan farklı kur sistemlerinde farklı politika etkinlikleri elde edildiğini gösteren katkılarıydı. Özellikle esnek kur sistemlerinde fiskal, yani maliye politikasının (açık ekonomilerde ve mali akımların serbest olduğunda) etkisinin sınırlı olduğunu göstermesi önemliydi. Buradan hareketle, bugün Batı ekonomilerinin bol kepçe kamu harcamasını Mundell beyhude buluyor..
Canlanmada beyhude çaba
Mundell, Keynezyen tip kamu destekli canlanmaya karşı çıksa da onu muhafazakâr bir Kanadalı iktisatçı sanmak yanlış olur. Unutmayalım ki Keynes, analizlerini kapalı bir ekonomi üzerinden yaparak modelini geliştirmişti. Bununla beraber, Mundell’i haklı çıkaran Japonya resesyon örneği de var (kamu harcamalarıyla yıllarca toparlanamadılar). Fakat daha fazla Keynezyen canlanma örneği de var.
Mundell, konuşmasının başında krizi çıkaran etmenleri sayarken bildiğimiz birçok etmeni saydı. Yetersiz denetim, yetersiz tasarruf ve türev ürünlerindeki gereksiz gelişmelere işaret etti. Fakat farklı olarak dokunduğu temel nokta, kurlardaki aşırı oynama ve istikrarsızlıktı.
Mundell, kur değişmelerinin çok yüksek boyutlu ve dünyada mali sistemleri tehdit edecek düzeye geldiğine işaret etti. Buna örnekler de verdi. Hepsinden önemlisi, daha önce Alman markı ya da ecu (Avrupa para pirimi) ile dolar arasındaki oynak ilişkiden yakındı. Son yıllarda da dolar, euro karşısında sallanıp duruyor.
Para sistemleri değişmeli
Dünyada kullanılan rezerv para birimlerinin önemi giderek değişiyor. Mundell, bundan 10 ya da 20 yıl sonra rezerv para birimlerindeki ağırlıkların değişeceği kanısında. Bir yeni küresel para birimine ihtiyaç duyulduğunu belirten Mundell’in önerisi NATO para birimi. Biz bunu pek gerçekçi bulmasak da (euro ile doların ortak parası olamayacağına göre) zihinleri çalıştırmak için dikkate değer bir öneri!
Şaka bir yana, Mundell’in söylediklerinden iki önemli noktayı çıkarsamak gerekiyor. Birincisi, kuşkusuz kurlardaki aşırı hareketler dünya ticaretini ve kimi ülkelerin dış dengelerini çok olumsuz etkiliyor. Ancak bunun da temelinde küresel finansal mimarideki hatalar, sermaye hareketlerinin denetim eksikliği ve aşırı dış açıklar yatıyor. Doğrudan kur üzerinde sistem değişikliği yahut para birimini bağımlı hale getirmek yerine, ilk aşama sayılan bu eksiklikleri gidermek daha akılcı olabilir.
