Rus Devrimi’nin 100’üncü yılı
Bu yıl Büyük Ekim Devrimi’nin, Bolşevik Devrimi’nin, Rus Devrimi’nin 100’üncü yılı. Devrim 7 Kasım 1917’de (Julyen takvimine göre 25 Ekim) gerçekleşmişti.
Bu hafta sonu sayın okuyucularıma, Rus Devrimi’nin 100’üncü yılı nedeniyle Londra’da açılan 3 sergiden söz edeceğim. Londra’da The Bristish Library, Royal Akademy of Art ve Tate Modern’de Rus Devrimi’nin halk, ekonomi, sanat üzerindeki etkilerini gösteren sergiler büyük ilgi görüyor.
Tate Modern’deki serginin adı “Red Star Over Russia-A Revolution in Visial Culture 1905-1955” (Rusya Üzerinde Kırmızı Yıldız. Rus Devriminde Görsel Kültür.)
Sergide, devrimden sonra Rus halkının yaşamının dramatik hikâyesi anlatılırken, rejimin, halkı yönlendirmek, parti propagandası yapmak için kullanılan görsel propaganda araçları, afişler bir araya getirilmiş.
Sergideki orijinal afiş ve fotoğraflar David King‘in (1943-2016) arşivinden seçilmiş. David King gazeteci, grafik sanatçısı ve koleksiyoner. Hayatı boyunca, Rus Devrimi’ne, Weimar Cumhuriyeti’ne, İspanya İç Savaşı’na, Mao dönemi Çin yaşamına ve Amerikan işçi hareketine dair 250 bin fotoğraf, afiş, kitap, dergi, gazete derlemiş. (Dünyada ne koleksiyonerler var!)
Devrimden sonraki on yılda halk sivil savaşlar, Lenin’in ölümünden sonra ise liderlik mücadelesi nedenleriyle çok acı çekti. Açlık, fakirlik en önemli sorundu. 1930’lardan sonra Stalin’in totaliter yönetiminde gene çok can, acı ve açlık pahasına ekonomide ve sanayide gelişmeler sağlandı. 1941 Alman işgali ve 2. Dünya Savaşı acılara acı kattı. 1953’te Stalin’in ölümüyle göreli serbestleşme dönemi (Erime Dönemi) yaşandı.
Görsel kültür bütün bu değişimlerde iktidara ayak uydurdu. Birçok avangart sanatçı, çok geniş ülkede milyonlara ulaşan, basit hazırlanmış afişler vergiler, resimli kitaplarla, propaganda savaşını sürdürdü.
Farklı bir sanat kolu
Sokaklara, tren istasyonlarına, fabrikalara, işçi lokallerine asılan çok dilli afişler, bildiriler, sinema filmleri, seyyar tiyatrolar, propaganda trenleri rejimin mesajını her seviyedeki halka ulaştırıyordu.
Avangart sanatçılar görsel sanatı basitleştirerek toplu sanat üretimine dayalı popüler bir sanat akımı ortaya çıkardılar. Bu sanat dalında birçok Rus sanatçı öne çıktı. (Bilgilerin derlenmesinde yardımı için Mualla Akyüz’e teşekkürler.)
Sergi bu görsel propagandanın nesiller boyu insanların günlük hayatını, politikayı, tarihi nasıl şekillendirdiğinin anlaşılmasına imkân veriyor.
Tate Modern’deki sergi insanı etkiliyor. Devrimin acıtıcı uygulamalarının halkın moralini bozmaması, halkta tepki yaratmaması için komünist rejimin görsel propagandayı her dönem nasıl kullandığı görülüyor. Propagandanın, görsel sanatın yıllar boyu nasıl etkili olduğu görülüyor. Yıllar boyu iktidarın her uygulamasını halka anlatmak, halkın tepkisini önlemek için, iktidarların görsel propagandaya önem vermeleri nedeniyle Rusya’da nasıl bir sanat akımının geliştiği görülüyor. Sergi, izleyenlerin devrimin 50 yıllık hikâyesini bir bütün olarak değerlemesine imkân veriyor.
Londra’ya yolu düşenlere tavsiye edilir.
