Yıl sonu yaklaşırken, çalışanlar gelecek yıl ücretlerinin ne olacağını, işverenler işçilik maliyetlerinin nasıl artacağını merak ederler.
Her sektörde, her iş yerinde çalışanların brüt ücreti ile işverene maliyetleri farklıdır.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun belirlemelerine göre, 2016 yılında işverenlere ortalama işgücü maiyeti 3.991 TL oldu. Çalışanların ise aylık ortalama brüt ücreti (vergi ve sosyal güvenlik kesintisi öncesi) 3.106 TL idi.
Bu rakamları değerlendirirken, 2016 yılında brüt asgari ücretin 1.647 TL, net asgari ücretin 1.300 TL, asgari ücretlinin işverene maliyetinin 1.938 TL olduğunu hatırlatmakta yarar var.
Asgari ücret çalışanların en düşük ücreti, işveren için en düşük işgücü maliyetidir. Her iş kolunda, her iş yerinde aylık brüt ücretler ve aylık ortalama işgücü maliyetleri farklıdır.
Sosyal Güvenlik Kurumu verilerine göre, 2016 yılı sonunda 1 milyon 740 işyerinde zorunlu sigortalı olarak çalışanların sayıları 13 milyon 775 bin.
On veya daha fazla işçi çalıştıran işyeri sayısı 237 bin. On veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan sayısı 9 milyon 746 bin idi.
Ücret önemli
Türkiye İstatistik Kurumu’nun, on veya daha fazla işçi çalıştıran iş yerlerinde işgücü maliyetleri ve aylık ortalama brüt ücretlerle ilgili çalışmasına göre, 2016 yılında;
- Ücretle çalışanların % 32.1’i imalat sanayiinde çalıştı. Çalışanların aylık ortalama brüt ücretleri 2.860 TL. İşverenin aylık ortalama işgücü maliyet 3.786 TL oldu.
- Çalışanların % 8’i inşaat sektöründe çalıştı. Aylık ortama brüt ücretleri 2.404 TL, işverenin ortalama işgücü maliyeti 2.992 TL oldu.
- Çalışanların % 16.7’si toptan ve perakende ticarette, motorlu kara taşıtları onarımında çalıştı. Bu sektörde çalışanların brüt aylık ücret ortalamaları 2.745 TL, işverene maliyetleri 3.535 TL.
- Aylık ortalama brüt ücretin en yüksek olduğu sektörler bankacılık ve sigortacılık sektörleri. Aylık ortalama brüt ücret 5.833 TL.
Çalışanlara, çalışılan süre için yapılan ödemeler, toplam aylık brüt ortalama kazancın % 83’ünü oluşturuyor.
Aylık brüt ücrete, çalışılmayan süre için yapılan ödemeler, düzensiz ödemeler ve ayni ödemeler eklenince aylık ortalama brüt kazanç rakamına ulaşılıyor.
Aylık ortalama brüt kazanç Türkiye genelinde 3.309 TL. Brüt kazanç aylık ortalama brüt ücret rakamı olan 3.106 TL’nin üzerinde.
Ekonomik faaliyet kollarına göre en düşük aylık ortalama brüt kazanç, gene inşaat ve imalat sanayii kollarında çalışanların kazancı.
Türkiye ortalaması 3.309 TL iken, 2016 yılında inşaatta çalışanların aylık ortalama kazançları 2.473 TL, imalat sanayiinde çalışanlarınki 3.108 TL oldu.
İnşaat sektöründe vasıfsız çalışan sayısının çok olması, imalat sanayiinde asgari ücretle çalışan sayısının çok olması bu iki sektörde ortalama aylık brüt ücretlerin ve işgücü maliyetlerinin düşük olmasına neden oluyor.
İki kesim de haklı
Unutmayalım, bu aylık brüt ücret ve kazanç rakamları 10’dan daha fazla işçi çalıştıran 237 bin işyerinde çalışan 9 milyon 746 bin kadın ve erkeğin ortalama brüt ücretini ve kazancını gösteriyor.
Çalışanlar aylık brüt 3.309 TL’lik kazançlarıyla yaşamlarını sürdürüyorlar. Kazançları ölçüsünde tüketim harcaması yapıyorlar.
Çalışanlar için yaşam şartlarının ne kadar güç olduğu görülüyor. Ne var ki işveren “olduğu için vermiyor değil”. Bugünkü üretim yapısı bozuk olduğu için çalışan aldığıyla yaşayamıyor, işveren verdiğiyle işini döndüremiyor, büyütemiyor.
Çünkü bizim üretim yapımızda katma değer düşük. Katma değer, üretimde, üretimin her aşamasında, çıktı fiyatı ile girdi fiyatı arasındaki farktır. Kira, ücret, faiz ve kâr toplamından oluşur.
2016 yılında 500 büyük sanayi kuruluşunun katma değerinde ücretlerin payı % 53, faizin payı % 14, işverenin payı % 33 idi. Üretimin % 3.7’si yüksek teknolojiye dayalı, % 76.7’si düşük ve orta düşük teknolojiye dayalı üretimdi. Yüksek teknolojiye dayalı, katma değeri yüksek üretim artmadan, katma değerden % 53 pay almasına rağmen işçinin reel ücret geliri büyüyemeyecek.
