Dolar ve faiz daha ne kadar artabilir?
Dolar dün akşam 3.97 TL idi. Faiz yüzde 14.12’ye yükselmişti.
Son günlerde dolar ve faizdeki artış normal boyutun üzerine çıktı. Dolarda ve faizde normalin üzerinde bir hareket var. Basit anlatımıyla, bir “panik havası” ortaya çıktı.
Dolar ve faizde olağan hareketi yöneltmek başkadır, panik havasında ateşi söndürmek başkadır.
Olağan döviz ve faiz hareketinin arkasında (1) Enflasyon var. (2) Dış ticaret açığının artması sonucu cari açığın büyümesi var. (3) Türkiye’nin kredi notunun dalgalanması var.
Olağan dışı ortamda “panik havasında”, önemli olan insanların önlerini görememeleri nedeniyle dolara talebin artması var.
Şu günlerde arayışımız:
Doları çıktığı yerden aşağı indirmek değil.
Doların panik havasında hızla yükselmesini önlemek.
Yılın son günlerinde dolardaki anormal artışın fiyat-ücret sarmalına yol açmasını engellemek.
Normal olmayan dönemlerde, normal olmayan tedbirlere gerek duyulur. Nedir bu normal olmayan tedbirler?
Örneğin, Hazine 6 ay vadeli %20 net faizli tahvil ihraç ederek, dolara gidecek Türk liralarını piyasadan çeker.
Örneğin, Merkez Bankası (faiz ucuzlamalı mı, artmalı mı tartışmalarını unutarak) faizi 5 puan artırır. Türk Lirası’nı pahalı hale getirir. Dolara yönelmesini sınırlar.
Türkiye’de 2003-2012 yılları arasında “Yüksek faiz-Düşük kur” uygulaması hâkimdi. Düşük dolar fiyatına alışmıştık.
2012’den sonra “Düşük faiz-Yüksek kur” politikasına geçilince, dolar fiyatı (geçmişin öcünü alarak) tırmanışa geçti.
Bizde dolar fiyatındaki tırmanışın nedenleri var:
1) Dış ticaret açığımız büyük. Genelde ihracat artışına bakarak düğün bayram ediyoruz. Halbuki ithalat ihracattan daha hızlı artıyor. Çünkü tarımda, sanayide her üründe ithalat girdi payı yüksek.
Üretim ve ihracat artınca, ithalat artıyor. Geçen yıl ilk 9 ayda dış ticaret açığı 42 milyar dolardı. Bu yıl 54 milyar dolar oldu.
2) Dış ticaret açığı artınca, cari açığımız artıyor. Geçen yılın ilk 9 ayında cari açık 24 milyar dolardı. Bu yıl 31 milyar dolar oldu. Cari açığın finansmanı için dışarıdan döviz girişi olması gerekiyor. Cari açığın finansmanını sıcak parayla sağlar hale geldik. Sıcak para yüksek faize geliyor. Bu nedenle, hükümet istemese de faiz yükseliyor.
3) Enflasyon yüksek. Enflasyon, hem faizin hem de dolar fiyatının artmasına neden oluyor. Normal dönemlerde dolar fiyatındaki artışlar enflasyonun döviz fiyatındaki düzeltmesi.
4) Türkiye’nin kredi notu düşük. Son günlerde dışarıdaki ve içerdeki politik ve siyasi gelişmeler ülkeye dolar girişini engelliyor, ülkeye giren doların maliyetini yükseltiyor.
“Geçici, normal olmayan bir dönem” yaşıyoruz. Önemli olan, bu geçici normal olmayan dönemde “panik havası”nı yok edecek tedbirlerle dolardaki normal olmayan tırmanışı önlemek.
Dolar fiyatının normal artışı başkadır, normal olmayan tırmanışı başkadır. Normal olmayan tırmanış, kısa sürede hasara yol açıyor. Sonunda doların olmaması gereken fiyata oturmasına neden oluyor.
Tekrarda yarar var: Şu günlerde dolar fiyatındaki “normal olmayan yükseliş (panik havası)”, normal olmayan tedbirlerle önlenebilir. Ve de önlenmelidir.