DOLAR 2.53 TL OLUR MU?
Şişhane’de metro çıkışında orta yaşlı bir yolcu “Ne olacak bu doların hali?” diyerek söze başladı. Sonra ekledi: “Siz dolar 1 lira diyenlerden biri değil miydiniz?” Kendimi temize çıkarmak çabasında başladım anlatmaya: ”Yok... Vallahi de billahi de ben böyle bir şey söylemedim de, yazmadım da...”
Soruyu yöneteni ikna edemedim. Ama bir kere daha anladım ki, dolar fiyatı hakkında söz söylemek de, yazı yazmak da tehlikeli...
Ama ne yaparsınız ki, halkımız ekonomi konusu açıldığında, “Boş ver palavrayı. Dolar ne olacak, altın ne olacak, sen onu yaz, onu söyle” diyor.
Dolar fiyatının ne olacağı konusunu Prof. Dr. Asaf Savaş Akat kardeşimizin yazılarından izlerdik. Hocanın ünlü bir “İki tarz-ı iktisat” anlatımı vardı.
(1) “Sıcak Paracılar”ın iç talep dostu değerli TL’yi tercih ettiklerini, “Sıcak para ülkeye aksın, TL yükselmesin, talep canlılığını korusun, cari açık sorunu dert değil” dediklerini anlatırdı. (2) “Döviz Kuruna Kafayı Takanlar”ın ise, ihracatı artırmak için, ithalatı sınırlamak için rekabetçi döviz kurunu savunduklarını söylerdi.
İyi de... Acaba dolar kaça satılır ise “Sıcak Paracılar”, dolar kaçın üzerine çıkarsa “Döviz Kuruna Kafayı takanlar” mutlu olacak?
29 Ekim’de hem Cumhuriyetin 91’inci yılını hem de dolar fiyatının 2.20 TL’ye gerilemesini kutladık.(!)
Cuma günü dolar fiyatı 2.21 TL dolayında seyrediyordu. Peki kâğıt üzeri dolar tahminleri nasıl, bir bakalım...
1- Bizim hesap başka türlü
Acaba bu dolar fiyatı ucuz mudur? Pahalı mıdır? Dolar fiyatının ne olacağını “teorik olarak - kâğıt üzerinde” hesaplamak başkadır, dolar fiyatını olması gereken yere oturtmak başkadır.
Kâğıt üzerinde dolar fiyatının ne olması gerektiği farklı yaklaşımlarla hesaplanıyor.
Merkez Bankası TÜFE ve ÜFE bazlı olarak “reel efektif döviz kuru endeksleri” yayınlıyor. Reel efektif döviz kuru endeksleri, ülkemiz fiyat düzeyinin dış ticaret yaptığımız ülkelerin fiyat düzeylerine oranının ağırlıklı geometrik ortalaması alınarak hesaplanıyor. 2003 yılı döviz kuru 100 kabul edilerek, cari döviz fiyatlarının 2003 yılına göre değişimi izleniyor.
Eğer endeks 100’e yaklaşmış ise, cari döviz fiyatında denge kuruna yaklaşılmış demektir. Endeks 100’den uzaklaşınca, döviz fiyatı ucuz, Türk Lirası değerli demektir.
TÜFE bazlı reel döviz kuru endeksi 2013 Nisan ayında 123 iken, bu eylül ayında 109 oldu. ÜFE bazlı endeks 2010 Ekim ayında 125’e kadar çıkmıştı. Eylülde 108’e indi. (Bilgi için: 2014 Ocak ayında dolar 2.19 - 2.27 TL’den satıldı. Eylül ayında ise dolar fiyatı 2.22 - 2.28 TL arasında oynadı.)
Bütün bunlar gösteriyor ki, TÜFE ve ÜFE bazlı reel kur endeksine göre dolar 2.27 - 2.28 TL fiyat, (kâğıt üzerinde) denge fiyatına oldukça yakın. Dolar fiyatı 2.45 TL dolayına yükselebilir.
2- Yabancının hesabı ayrı
Prof. Dr. Asaf Savaş Akat kardeşimiz, ünlü iktisatçı John Williamson’ın “Peterson Institute for International Economics” için her yıl yaptığı “Denge Kuru” (Estimates of Fundamental Equilibrium Exchange Rates) çalışmasına önem verir.
Williamson, her ülke için, cari açığı sıfırlayacak döviz kurunun ne olması gerektiğini hesaplar. Tekrarda yarar vardır, bu hesaplama “kâğıt üzerinde”, mevcut veriler kullanılarak yapılan bir hesaplamadır.
Williamson 2011 Nisan çalışmasında, 1.52 TL’den satılan dolar için denge kurunu 1.90 TL olarak hesaplamıştı. 2012 Eylül çalışmasında 1.80 TL’ye satılan doların denge kurunun 2.31 TL olduğunu söyledi. 2013 Nisan ayında 1.80 TL’ye satılan dolar için denge kurunu 2.50 TL olarak açıkladı. Son hesaplamayı 2014 Nisan ayında yaptı. Çalışmanın yapıldığı ay 2.21 TL olan dolar fiyatının denge fiyatının 2.53 TL olduğu görülüyor.
Bütün bunlar kâğıt üzeri çalışmalara dayalı rakamlar. (Sakın ha... İleride, ”Dolar fiyatının şöyle olacağını yazmıştın. Sana inandık, zarar ettik” diyerek beni azarlamayınız.) Bizde dolar fiyatını, sıcak para akımı belirliyor.
Riski ve net getiriyi değerlendiren sıcak paracılar döviz göndermeye devam ederlerse bizde dolar bollaşıyor, fiyatı düşüyor. Ekonomiyi yönetenler, ucuz doların enflasyonu frenleyeceğini, ekonomide durgunluğu önleyeceğini düşünerek, dolar fiyatının denge fiyatına doğru yükselmesinden hoşlanmıyor.
