SİYASETTE DOĞAN YENİ BİR DİL: GEZİ

Zülfü DİCLELİ
1948, İstanbul doğumlu olan Zülfü Dicleli, orta öğrenimini İstanbul Alman Lisesi’nde (1967), yüksek öğrenimini Robert Kolej Yüksek Okulu İnşaat Mühendisliği’nde (1971) tamamladı. Hiç mühendis olarak çalışmadı. Özel matematik-fizik öğretmenliği ve çevirmenlik yaptı. 1976-1979’da DİSK’te uzman olarak çalıştı. 1979-1989 arasında Almanya’da kaldı. 1993-1996 arasında İstanbul Mülkiyeliler Vakfı’nın genel sekreterliğini yürüttü.
Bugün, 1994’ten beri kurumsal yayıncılık yapan bir şirketi eşi Ayşe Bilge Dicleli’yle birlikte yönetiyor. Çok sayıda kitap çevirisi ve çeşitli dergi ile gazetelerde yayımlanmış makale ve röportajları bulunan Zülfü Dicleli, bu çalışmalarının bir kısmını Temmuz 2012’de yayımlanan Dünyayı Anlamak ve Değiştirmek Üzerine Yeniden Düşünürken isimli kitabında bir araya getirdi.

Modern kesimlerde karamsarlığın giderek derinleştiği, çaresizlik duygusunun yoğunlaştığı, geleneksel muhalefetin hiçbir şekilde varlık gösteremediği koşullarda Gezi bir şimşek gibi çaktı ve bir an için ufku aydınlatıverdi. Şimdi, Gezi’nin bu aydınlığı nasıl sürdürülebilir, Gezi siyasette nasıl öne çıkabilir, Gezi nasıl kalıcılaşabilir ve en önemlisi diğer kesimlere nasıl yayılabilir gibi sorular tartışılıyor.
Gezi nedir? Direniş, protesto, isyan, kitlesel eylem, eleştiri, pasif direniş; bu terimlerin hiçbiri bu olayları kavramada yeterli olmuyor; tanık olduğumuz olgu bir bakıma bunların hepsini içeriyor, ama olay bunların çok daha fazlası; yeni bir kalite: Gezi!
Gezi yatay bir küresel ağ. Zamanda ve mekânda mobil bir ağ. Yatay iletişim, açık kaynak ve eşit haklı katılım üzerinde yükseliyor. Gezi, merkezsiz, emir-komutasız, kendi kendine örgütlenen karmaşık sosyal ağların sayısız düğüm noktasında çok kesimli, çok fikirli, çok renkli eylemler, değişimler, sosyal inovasyonlar olarak boy atıyor. Gezi, küreselleşen dünyada hayatı değiştirmenin yeni tarzı.
O nedenle Gezi’yi dikey, hiyerarşik ve hegemonik iktidar, devlet, parti vb. yapılarına eklemlemek yolundaki her çaba yıkımdan başka bir şey getirmeyecektir. Partileşmek, iktidara aday olmak, ülke çapında “örgütlenmek”, olmadı seçimlerde bağımsız adaylar çıkarmak... Bunlar Gezi için olsa olsa donup kalmanın yolları olur.
“Gezi’den yeni bir siyaset ortaya çıkar mı” sorusu yanlış bir sorudur, çünkü gezi zaten kendi başına yeni bir siyasettir. Ama gezinin politik hedefi iktidar olmak, iktidar değişikliği sağlamak, yeni bir demokratik iktidar kurmak değil, iktidarı sınırlamak, etkilemek, dönüştürmek olabilir.
DEĞER ODAKLI
Gezi’nin yaptığı da bu olmadı mı zaten. Başta “sıfır katılım” taraftarı olan hükümete sonunda referandumu kabul ettirmedi mi? “Katılımcı demokrasi” fikrinin tarihimizde ilk defa fiilen yaşam bulmasının yaratıcısı olmadı mı?
Gezi, hükümetlerin değil politikaların destekcisi ya da karşıtıdır. Seçimlerde de partilere değil, politikalara oy verir veya vermez. Seçim platformları gezinin partilerle müzakere yürütme platformudur. Bu süreçte kendisi de öğrenir, ve değişir ve savunduğu değerler doğrultusunda etkileyebildiklerini destekler ya da desteklemez. Çünkü Gezi değer odaklıdır. Özgürlükçü, katılımcı, doğa ve insan merkezlidir. Kendi evrimi içinde bu değerleri daha da zenginleştirir.
GEZİ’NİN RUHU
Gezi’nin gücü yumuşak güçtür. Etkisini zor ve şiddet, dayatma yoluyla değil, diyalog ve müzakere yoluyla yaygınlaştırır. Tüm mücadelesi kendisinin dinlenmesi, kendisiyle konuşulması, kendisinin ciddiye alınması içindir.
Ulusal bayramları bile kutlatılmayan ulusalcılar, yaşam tarzları saldırılara hedef olan modernler, özel yaşamlarına kabaca müdahale edilmek istenen kadınlar, betonlaşmanın altında boğulan kentliler, özgürlükleri kısıtlanan demokratlar, yiten doğaya yanan çevreciler, haysiyetleri çiğnenen insanlar... Gezi bunlardan oluşan bir mağdurlar hareketi miydi?
İlk başta belki, ama insanlar gezide bir araya geldiklerinde, sosyal etkileşime ve karşılıklı dayanışmaya girdiklerinde, birbirlerini tanıdıklarında ve direndiklerinde mağduriyet duygusu muazzam bir yapıcı enerjiye, çaresizlik duygusu sevinç ve neşeye dönüştü. Gezi insanları neşeli insanlar, çevrelerine neşe saçtılar ve saçıyorlar. Gezi’nin bir ruhu var.
ÖZLEMİN İFADESİ
Gezi insanları kendi bireysel taleplerini dile getirirken, belki farkında bile olmadan, tüm toplumun özlemlerini ifade ediyorlar. Onlar bu yüzden kendilerini kahraman, kurtarıcı olarak görmüyorlar. Sadece kendi işlerini yapıyorlar, ama bunu yaparken hem kendilerini hem tüm toplumu değiştiriyorlar. İşin büyüsü burada.
Gezi’nin bir ahlakı var. Gezi’de sadece bir düğüm noktasını gördüğümüz o muazzam küresel ağdaki eşit haklı ilişkilerden türeyen bir ahlak bu. Tüm insanlarla, tüm geçmiş nesillerle, insanlığını tüm kazanımlarıyla, tüm doğayla kendini bağlı hissetmekten kaynaklanan bir ahlak. Ağlardaki diyalogların derinden gelen ulvi melodisinden beslenen bir ahlak.
Gezinin kesin şiddet karşıtlığı (meydana bakan yüzünde “Gaz Sıkma!”, Gezi’ye bakan yüzünde “Taş Atma!” yazan o muhteşem poster mesela), benzersiz kucaklayıcılığı (olaylar sırasında ölen komiserle göstericileri aynı anda birlikte onurlandıran yas törenleri), diyalogculuğu (canlı cansız tüm doğayla ve ayrımsız her kesimden insanla diyalog içinde olması)...
Gezinin yeni siyaseti Türkiye’yi çoktan değiştirmeye başladı bile. Taksim sonrasında Gezi farklı alanlara yayıldı. Dört bir köşede düzenlenen forumlarda insanlar birlikte arayışlara giriyor, çevrelerini dönüştürmek için etkinlikler planlıyor.
Geçen hafta cumartesi Kadıköy’deki düzenlenen “Savunmak İçin Harekete Geçiyoruz!” eylemi ardından pazar günü LGBT’lerin Taksim’e çıkan Onur Yürüyüşü Gezi’nin çok renkli ve çoğulcu bir şekilde yaygınlaşacağını gösterdi.
Önümüzdeki dönemde, ülkemizde değişimin ana akımları olarak Kürt hareketi ile muhafazakâr hareket de ister istemez Gezi’yle etkileşime girecek. Gezi’nin ağları İslamcı ve Kürt demokratlara uzanacak ve giderek onların renkleri de geziye katılacak.
Gezi kendine katılanı dönüştüren, kendisi sürekli dönüşen ve çevresini sürekli dönüştüren bir potansiyelin adıdır artık. Ve geleceğin yoludur:
ODTÜ’nün ve daha birçok üniversitenin mezuniyet törenlerinde mezunlar, taşıdıkları o benzersiz yaratıcılıktaki pankartlarla kendilerinin de artık Gezi dünyasına yazıldıklarını ilan ettiler. On binlerce abla ve ağabeylerine, hepimize, tüm topluma, bu yolda yürüyecekleri sözünü verdiler. Göğüslerimiz gururla kabarıyor kalplerimiz umutla doluyor.
Gezi sadece bir başlangıç. Ama aynı zamanda herkese paradigmaları değiştirmek, her şeye yeniden başlamak gerektiği mesajını veriyor.
Gezi’nin doğru yolu bulma mekanizması biricik: ilerlerken tüm çevresinden, toplumdan alacağı geribildirimleri kendi düğüm noktalarında işlemek. Onu sıçratacak olan da bu. Geziye geribildirim vermeye devam!