Veganuary 101

“Vegan beslenmek sağlıksız mı?” en çok aldığım sorulardan. Hayır, bir beslenme uzmanı danışmanlığında oluşturulmuş yeterli ve dengeli beslenme ile değil

Ocak ayının ilk haftasını geride bıraktık. Bu ay boyunca Veganuary, daha fazla bireye vegan beslenme konusunda farkındalık yaratmayı hedefliyor. Bu terim, “vegan” ile “january” (ocak) sözcüklerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş. Kampanya 2023’te 10’uncu yıldönümünü kutlarken bu yıl 700 binin üzerinde kişinin bu kampanyayı imzaladığı ve bu akıma katıldığı belirtiliyor.

Çevre bilincinin artması, hayvan refahı, sağlığa verilen değerin ön plana çıkmasıyla, birçok kişi beslenme planında hayvansal ürünleri azaltmaya çalışıyor. Hayvancılık sektörünün insan kaynaklı yıllık sera gazı salımlarının yüzde 14.5’inden sorumlu olması nedeniyle alternatif protein kaynaklarını da değerlendirmek önemli.

“Vegan beslenmek sağlıksız mı?” en çok aldığım sorulardan. Hayır, bir beslenme uzmanı danışmanlığında oluşturulmuş yeterli ve dengeli beslenme ile değil. Hatta yapılan araştırmalar vegan beslenenlerde kalp hastalığı riskinin yüzde 25 daha düşük olduğunu gösteriyor. Yeter ki protein dengesini iyi sağlayın. Protein alımı, vitamin mineral eksiklikleri, özellikle de kalsiyum ve B12 konusu en sık karşılaştığım sorulardan.

Veganlık bir beslenme biçimi değil bir felsefe, bir yolculuktur.

Ben de bugün sizleri bu yolculukta çok kıymetli çalışmaları olan Türkiye Vegan Derneği Başkanı sevgili Ebru Arıman ile tanıştırmak istedim.

Ebru hanım, Türkiye Vegan Derneği’nden ve (TVD) faaliyetlerinizden bahsedebilir misiniz?

TVD, 2006 yılında bir platform olarak kurulan ve 2012 yılında dernekleşen bir hayvan hakları örgütüdür. Derneğimiz, hayvanları belli sınıflara ayıran faydacı bir anlayışa karşı bütüncül bir mücadele verir. Elbette hayvan hakları konusunda faaliyet gösterirken, bu konuda hak mücadelesi veren vegan bireylerin de haklarını korumak temel amaçlarımız arasında.

Bir beslenme uzmanı olarak konu veganizm olduğunda en çok aldığım sorular elbette vegan beslenme ile ilgili oluyor. Dernek olarak en çok hangi soruları alıyorsunuz?

Çoğunlukla beslenme temelli sorular alıyoruz. Örneğin “Beslenmemden hayvansal ürünleri çıkardığımda yerine ne koyabilirim?” “Protein yeterince alabilir miyim?” gibi. Aldığımız bir diğer soru grubu da, “Neden süt, yumurta, bal tüketmiyorsunuz?” “Süt ve yumurta hayvanlara nasıl zarar veriyor?” gibi sorular. Bu soruların her birinin elbette çok acı karşılıkları var. Ya da savunma amaçlı “Hayvanlar da birbirini yiyor” gibi karşıt gerekçeleri çok duyuyoruz.

Sürdürülebilir protein kaynakları, mevcut ihtiyacı karşılamak için iyi bir alternatif haline geliyor. Bu noktada vegan beslenenlerin sayısı giderek artıyor, ben de kendimi bu yolculuğa hazırladığımı belirtmek istiyorum. Ülkemizde güncel veriler neler söylüyor?

İsviçre merkezli vegan ürün/hizmet etiketleme kuruluşu V-Label International’ın FMCG Gurus ile birlikte 2021 yılında Türkiye dâhil 14 ülkede yaptığı anketin sonuçlarına göre, Türkiye’de 7 coğrafi bölgeye homojen yayılan katılımcıların yüzde 3’ü kendini vegan, yüzde 20’si ise vejetaryen olarak tanımlıyor. Düzenli “et” yemediğini söyleyen yüzde 52’lik kesime bunun nedeni sorulduğunda birinci neden olarak sağlık, ikinci olarak çevresel ve hayvan hakları konusundaki kaygılar, sonrasında ekonomik ve güvensizlik gibi diğer gerekçeler belirtiliyor. Ankete katılanların yüzde 18’i hayvansal süt ürünleri tüketmediğini söylüyor. Türkiye gerek vegan nüfusu gerekse alternatiflerin artışı konusunda oldukça hızlı yükselen bir grafiğe sahip.

Biyoçeşitlilik azalıyor, bu durum insan sağlığından ekosistem sağlığına pek çok noktayı etkiliyor. Ben son günlerde kendimi yaban-insan arabulucusu olarak tanımlıyorum. Dernek olarak yaban hayat ile ilgili neler yapıyorsunuz?

Hayvan hakları geniş bir mücadele alanı. Hayvanların haklarının görmezden gelindiği ve yaşamlarının sömürüldüğü çok farklı alanlarda mücadele ediyoruz. Yaban hayatı bunlardan sadece bir tanesi. Yaban hayatı, şehirleşme, HES’ler ve barajlar, maden ocakları, otoyollar gibi giderek genişleyen insan müdahaleleriyle her geçen gün daha da dar bir alana sıkışmak zorunda kalıyor. Bunun yanı sıra bu dar alanda yaşamaya çalışan yaban hayvanlarının popülasyonu gerek “yasal” gerekse kaçak avcıların da etkisiyle büyük risk altında. Türkiye de yaban hayatının ve türlerinin korunması için Bern, IUCN gibi bazı sözleşmelerin tarafı konumunda. Ancak korunma gerekçesiyle yaban hayatının kamu tarafından ava / av turizmine açılması ve giderek azalan popülasyonların tespiti için kullanılan bilimsel olmayan yöntemler bu hayvanların türlerinin hızla azalmasına ve yok olmasına yol açıyor. 2023-2024 Av Turizmi kapsamında ilgili bakanlık tarafından açılan bütün av ihalelerine karşı bu sene de ilgili bölge müdürlüklerine ayrı ayrı dava açtık. Bununla ilgili bir de “AvaDurDe” etiketiyle yeni bir kampanya başlattık. Mücadelemize destek olmak için stüdyoya girerek “Urfa’nın Etrafı Dumanlı Dağlar” türküsünü seslendiren vegan sanatçı Tan Taşçı’nın kampanyamıza katkısı ve desteği büyük. Kampanyamıza change.org/AvaDurDe linki üzerinden imza verebilirsiniz.

En çok aldığım sorular

Bitkisel proteinler: Vegan beslenmek konusunda en çok aldığım sorulardan biri protein dengesi. Proteini nereden alacağız? diye soracak olursanız nohut, mercimek ve fasulye aklınıza ilk gelmesi gereken bitkisel protein kaynaklarından. Öyle ki 100 gramında yaklaşık 10 gram protein bulunuyor. Bakliyatlar sizde şişkinlik ve gaz problemi yaratıyorsa filizlendirilmiş bakliyatları deneyebilirsiniz.

B12: B12 ise bir diğer en çok aldığım soru. B12’nin kaynağı hayvansal kaynaklar olarak görülse de günümüzde bu hayvanlar da topraktan uzakta bir şekilde büyüdüklerinden aslında yeterli B12 vitamini almak giderek zorlaşıyor. Bu konuda da hekim ve diyetisyen desteği önemlidir. Kalsiyum, B12, demir, çinko, D vitaminini kontrol etmeyi ve eksik vitamin mineralleri hekiminiz kontrolünde takviye olarak almayı unutmayın!