Kutlamalar zehir olmasın
Yılbaşında, tatil dönemlerinde, restoran, kafe gibi alanların yoğunluğu arttıkça gıda güvenliği daha önemli hâle geliyor. Bu dönemde artan bir risk ise salmonella.
Salmonellalar çok küçük mikroorganizmalardır, onları görmek veya koklamak mümkün değildir. Çiğ hayvansal gıdalar da dâhil olmak üzere birçok farklı yerde bulunabilirler. Sindirdiğinizde gıda kaynaklı hastalıklara neden olabilir, ancak aynı zamanda insandan insana ve hayvandan insana da bulaşabilirler. Kümes hayvanları, köpekler, kediler gibi birçok hayvanın bağırsak sisteminde bulunabilir. Kesim sırasında ete bulaşabilirken dondurma işlemi bu mikroorganizmayı öldürmez, fakat düzgün pişirme ile yok edilebilir. Özetle çiğ kümes hayvanları, çiğ etin yanı sıra çiğ yumurta ve çiğ süt salmonella konusunda özellikle yüksek risk teşkil eder. Eğer çiğ et ve/veya suları pişmiş gıda ile veya salata gibi çiğ tüketilecek gıdalarla temasa geçerse çapraz-bulaşma riski de olabilir. Geçtiğimiz günlerde ABD’de, “Salmonellalı kavun” haberi gündeme gelmişti. Dilimlenmiş olarak satılan kavun kaynaklı salmonella salgını nedeniyle 3’ü ABD’de, 5’i Kanada’da 8 kişi yaşamını yitirmiş, yüzlerce kişi hastanelik olmuştu. Toplu gıda üretilen ve tüketilen yerlerde çok daha sık görüldüğü ve tek bir kişinin hasta olmasının bile bulaş için yeterli olduğunu da hatırlatmak istiyorum.
Evcil hayvanınıza dikkat!
Salmonella ile enfekte olmuş hayvanlardan da bulaş olabileceğini unutmayın! Sürüngenler, çiftlik hayvanları, özellikle tavuklar salgınlarla ilişkilendirilir, ancak köpek gibi diğer evcil hayvanlar da risk grubu arasında yer alır. Bu nedenle evcil hayvanlarınıza da dikkat etmekte fayda var. Ayrıca evdeki can dostlarımıza çiğ et veya yaş mama vermemeye özen gösterin; bu gıdalarda da salmonella bulaş riski yüksek olduğunu hatırlatmalıyım.
Belirtileri
En sık görülen semptomlar arasında kusma ve ishal yer alır; mide ağrıları, mide bulantısı ve baş ağrısı da görülen semptomlara örnek verilebilir. Bazen salmonella bağırsakları terk edip kan dolaşımına karışabilir, bu da sepsis gibi çok daha ciddi hastalıklara neden olabilir. Yüksek ateş veya kanlı ishal durumunda mutlaka hekiminize danışmalısınız.
Tehlike çanları
Yılbaşında veya ertesi gün kahvaltı programlarınızda açık büfeyi tercih edecek olabilirsiniz. Burada gıdalar oda sıcaklığında uzun süre bekletildiğinde aslında tehlike çanları çalmaya başlar. Beklemiş salam, sosis gibi işlenmiş etler, peynirler burada risk oluşturan gıdaların başında gelir. Aynı zamanda dilimlenmiş meyveler de dikkat edilmesi gereken besinler arasında. Geçen temmuz ayında İngiltere, Türkiye’den dönen vatandaşlarında yüzlerce salmonella vakası olduğunu duyurmuştu. 2023’ün başından bu yana Birleşik Krallık’ta yaklaşık 250 salmonella enfeksiyonunun Türkiye’ye seyahatle bağlantılı olduğu belirtilmişti.
Makarna ve pilavda da risk var
Birçoğumuz mutfak tezgâhında çok uzun süre kalan etin sağlığımız için risk oluşturduğunun farkındayız. Peki ya pirinç ve makarna? Pirinç, makarna gibi belirli kuru gıdaların tekrar ısıtılmasıyla ve çok uzun süre dışarıda bırakılmasıyla da toksin riski taşıyabildiğini biliyor musunuz? Journal of Clinical Microbiology bülteninde geçtiğimiz yıllarda kaydedilen bir vakaya göre; bir ailedeki 5 çocuk, 4 günlük makarna salatasını yediği için hastalanmıştı. Burada bu soruna sebep olan salmonella değil, bacillus cereus’tu. Yaygın olarak kızarmış pilav, pirinç, spagetti ve kızarmış eriştede son beş yıldır sıklıkla etken madde olarak bulunuyor. Yılbaşı sofralarında bu gıdalara sıklıkla yer verildiğinden buna da dikkatinizi çekmek istedim!
Soğan-sarımsak ikilisi ve tarçın
Soğan ve sarımsak, sofralardan eksik olmaması gereken alternatifler arasında. Soğan ailesi güçlü antibakteriyel özellikleriyle e.coli ve salmonella gibi patojenlere neden olan birçok hastalığa karşı savaşıyor. Ayrıca doğal bir diüretik görevi görerek şişkinlik, su tutma ve ödemi azaltmaya yardımcı oluyorlar.
Tarçının ana aktif bileşenlerinden biri olan sinnamaldehit, çeşitli enfeksiyonlarla savaşmaya yardımcı olur. Listeria ve salmonella da dâhil olmak üzere birçok bakterinin büyümesini engellemeye yardımcı olduğuna dair çalışmalar bulunuyor.
Ne yapmalı?
Yiyeceklere dokunmadan önce ve çiğ ete her dokunduğunuzda ellerinizi yıkayın. Çiğ etlerle temas ettikten sonra lavabo dâhil tüm yüzeyleri ılık sabunlu suyla temizleyin. Çiğ et ve kümes hayvanlarını pişirmeden önce yıkamayın. Meyve ve sebzeleri tüketmeden veya kesmeden önce temizlemeye özen gösterin. Çiğ ve pişmiş ürünlerde aynı kesme tahtası ve bıçağı kullanmamaya dikkat edin! Örneğin bir spatula ızgaradaki çiğ ete temas ederse o spatula da salmonella kaynağı olabilir.