Senaryolar ve ince hesaplar

AK Parti ve MHP'nin, seçim barajının yüzde 10'dan yüzde 7'ye düşürülmesine ve "artık" oyların değerlendirilmesinden vazgeçilmesine ilişkin teklifi çokça tartışıldıktan sonra Meclis'te kabul edildi. Teklif açıklanır açıklanmaz ise muhalefet partilerinde harıl harıl mevcut oy oranları üzerinden simülasyon çalışmaları başladı. CHP'nin Anayasa Mahkemesi'ne yapmaya hazırlandığı itiraz sonucu değiştirmez ise, ittifakları / partileri, aday listelerinin Yüksek Seçim Kurulu'na (YSK) teslim edilişine kadarki süreçte, bir elde kalem - kağıt, öbür tarafta anket sonuçları, seçim bölgelerinin milletvekili sayıları ve güç dengeleri üzerinden, ince mi ince hesaplar silsilesi bekliyor. Teklif Meclis'te görüşüldüğü sıralarda Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) internet sitesinde yayınlanan, Prof. Dr. Yetkin Çınar ve Prof. Dr. Türkmen Göksel'in hazırladığı politika notu da bunu ortaya koyuyor.

Çalışmada da belirtildiği gibi, bir ittifakın bir seçim bölgesinde ortak liste ile hareket ederken, diğer ittifakı oluşturan partilerin ayrı ayrı seçime girmesinin, ortak hareket eden lehine sonuç doğuracağı anlaşılıyor. Çınar ve Göksel bunu şöyle ifade ediyor:

"Yeni sistemde mümkün olduğunca işbirliği halinde hareket etmek ittifakın getirdiği avantajın yok olmaması için elzemdir. Bu işbirliği, teklif edilen sistemde sandalye dağıtımı ittifaklar üzerinden yapılmayacağından, bir parti üzerinden ortak listeler oluşturmak şeklinde olmak durumundadır." Yazarlar örneği de şöyle veriyor: "Örneğin bir ilde ittifak bileşenlerinden A Partisi önde ise onun listesinden aynı ittifaktaki B Partisi, diğer bir ilde B Partisi önde ise onun listesinden A adayları seçime girebilir."

3 ayrı senaryo

Çınar ve Göksel, seçim sürecine kadar yaşanacak gelişmelerin oy ve ittifak senaryolarını etkileyebilme potansiyelini hatırlatarak, 11 farklı kamuoyu araştırma şirketinin Şubat ve Mart 2022 verilerini ve kamuoyunda genel kabul gören ittifak senaryolarını esas alarak, üç ayrı simülasyon çalışması yapmış. Onların ‘teklif edilen’ ifadesini kullandığı senaryoları, ben teklif Meclis’ten geçtiği için, ‘kabul edilen’ olarak değiştirerek bu yazıya aldım. Politika notunda 3. senaryoya ilişkin şöyle bir not daha düşülüyor: Cumhur ittifak yapısının korunması (ortak listelerden hareket edilmesi) ve HDP’nin de tek parti olarak seçime girmesi varsayımı altında, eğer Millet ittifakı içerisindeki tüm partiler ayrı ayrı seçime girerse (ortak listelerden hareket etmez ise), Cumhur ittifakının toplam milletvekili sayısı 295, Millet ittifakı içerisindeki partilerin toplam milletvekili sayısı 230 ve HDP’nin milletvekili sayısı 75 olmaktadır.

Senaryo çıkarımları

Kimilerine karmaşık gelebilecek yukarıdaki tabloları Prof. Çınar ve Prof. Göksel şu şekilde özetliyor:

- “Mevcut” sistemde seçime girilse idi (SENARYO 1) Cumhur ittifakının 252, Millet İttifakının (CHP+ İYİ + DEVA+SAADET+GELECEK+DP) 280 ve HDP’nin 68 Milletvekili olacaktı.

- Meclis’te kabul edilen sisteme göre (SENARYO 2), Cumhur ittifakı 271 milletvekili ile mevcut duruma göre 19 milletvekili daha fazla kazanmakta; Millet İttifakı ise 252 milletvekiline ulaşarak mevcut duruma göre 28 milletvekili kaybetmektedir. Yeni sistemde HDP’nin 9 milletvekili kazancı oluyor. Millet İttifakı’nın kaybedeceği 28 milletvekilinin 19’u Cumhur’a, 9 milletvekili ise HDP’ye kayıyor.

- Eğer CHP + İYİ ittifakı ile 3. İttifak beraber seçime girerlerse toplamda 280 milletvekili, ayrı ayrı girerlerse (249+14) 263 milletvekili kazanır. Bu ayrılık toplamda Millet İttifakı’na 17 milletvekili kaybettirir. Diğer taraftan normal şartlarda (iki aşamalı d’Hondt sisteminin etkisi ile)SENARYO 1’de milletvekili kazanamayacak olan üç partiden DEVA 11, SAADET ise 3 milletvekili kazanabilmekteler.

Yazarlar, Meclis’te çoğunluğun şu an mevcut oy oranları ve yapıda hiçbir parti / ittifak tarafından sağlanamadığını vurgulayarak, hem Mecliste çoğunluğun sağlanması hem de halkoylaması vb. çoğunluklara ulaşılabilmesine dönük stratejilerin ancak oy ve ittifak senaryolarının her bir il için ayrı ayrı çalışılması ile mümkün olabileceğini belirtiyor. Politika notunda bu tespit şöyle ifade ediliyor: “En uygun (optimal), yani en çok milletvekili kazandıracak işbirliklerinin hangi illerde ve ne şekilde yapılması gerektiği -hem oy dağılımları hem de ilin milletvekili sayısına bağlı olarak hesaplanmalıdır”