Araya farklı başlıklar girince, bir süredir CHP üzerinden takip ettiğim, son olarak da İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener’in eylül ayı başında Şanlıurfa’daki ziyaretinden yansıyan bir fotoğraf karesinin sunduğu ‘aşiretlerin seçime etkisi’ konusunu ertelemek durumunda kaldım.
Sosyal medyada paylaşılan gece karanlığında çekilmiş flu, tek kare bir fotoğraftan Akşener’in kurmaylarıyla eskiden DYP’de birlikte siyaset yaptığı, Türkiye’nin hafızasına ise Susurluk skandalı ile nakşolan, Bucak Aşireti lideri Sedat Bucak’ı ziyaret ettiğini öğrendik. Ziyarete eşlik eden isimlerden İYİ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz bir röportajında, Bucak ile davet üzerine bir araya gelindiğini, sohbet edildiğini, ‘milletvekili adaylığı’ gibi konuların o şekilde konuşulmayacağını söyledi. Poyraz ayrıca bu ziyaretten sonra ‘İYİ Parti’nin bir anda HDP ile sınanması projesinin devreye sokulduğunu’ ifade etti ki, CHP İstanbul milletvekili Gürsel Tekin’in ‘HDP’ye bakanlık verilebileceği’ açıklamasını ve onu takip eden tartışmayı kastediyor.
O ziyaretin İYİ Parti açısından bir başka sonucu ise, Şanlıurfa’dan yıllarca DYP’ye hem de bakan düzeyinde siyasetçi vermiş bir ailenin, Cevherilerin bir kez daha küstürülmesi oldu. İYİ Parti’de kısa süre önce danışmanlık görevi üstlenmiş olan Mahmut Cevheri, partiyle ilişkisini kesti. DYP dönemi bakanı Necmettin Cevheri’nin oğlu Adana eski milletvekili Cevher Cevheri de İYİ Parti Kurucular Kurulu ve GİK üyesiydi. O da istifa ederek ayrılmıştı partiden. Meral Akşener, Cevher Cevheri’nin ayrılışının ardından partide olması için çok çabaladığını, ona karşı mahcup olduğunu açıklamıştı. Mahmut Cevheri aynı zamanda, Saadet Partisi’nden Şanlıurfa Belediye Başkan adayı olan Sabahattin Cevheri’nin de kardeşi bu arada. Bu kadar detaya girmemin nedeni birazdan daha iyi anlaşılacak.
CHP ve aşiretler
Son dönemde CHP’nin de, özellikle Doğu Masası faaliyete başladıktan sonra, doğu ve güneydoğu bölgelerinden bünyesine kattığı aşiret liderleri dikkat çekiyor. 2018 seçimlerinde bölgedeki oyu sadece yüzde 2,5 seviyesinde olan partinin aşiretlerle irtibatı bir süredir dirsek temasının ötesine geçti. Diyarbakır, Muş, Van ve Şanlıurfa’dan bazı aşiretler CHP rozeti taktı. Bu arada, Sedat Bucak’ın kardeşi Ali Murat Bucak da 7 Haziran 2015 seçimlerinde CHP’nin Şanlıurfa’dan birinci sıra adayıydı. Son olarak Van’dan, daha önce AK Parti ve HDP’nin rozetlerini taşıyan Ertuş Aşiretinden İskender Ertuş Genel Merkez’de CHP’ye katıldı.
Geçmişten bu yana tüm siyasi partiler bölgedeki söz sahibi aşiretlerin, kanaat önderlerinin desteğini sandığa yansıtma, oya çevirme çabasında. ‘Günümüz siyasetinde bu ne kadar işe arıyor’ sorusunu Diyarbakır merkezli, birçok siyasi partinin bölgeye ilişkin araştırmalarından faydalandığı Rawest Araştırma Genel Müdürü Roj Girasun’a sordum.
Girasun, aşiretlerin Kürt seçmen davranışı üzerindeki etkisinin, özellikle 2011’den sonra ‘kadük’ hale dönüştüğünü söyleyerek bunu 12 Haziran 2011 Şanlıurfa seçim sonucuyla örnekledi. AK Parti’den aday gösterilmeyen iki aşiret temsilcisi, Ahmet Ersin Bucak ve Zülfikar İzol seçime bağımsız olarak girdiler ama milletvekili seçilmek için yeterli oyu alamadılar. İktidardaki AK Parti 10 milletvekili çıkarırken, BDP’nin desteklediği iki bağımsız da o seçimde Meclis’e girdi. Yani iktidar ve bölge realitesi seçim sonucuna doğrudan yansıdı.
Girasun aşiretlerin halen belli bölgelerde etkileri olduğunu ancak bunun siyasiden çok, sosyolojik bir etki olduğunu belirterek şunları söyledi:
“Saygınlıkları, toplum içerisinde itibarları var ama bu oy kararı gücüne dönüşebilen bir etki değil. Aşiret liderlerinin bir siyasi partiye geçişi, algı ve imaj açısından önemli. Gücün değişimine dair toplumda bir algı yaratıyor, bu açıdan önemli. Toplum bu aktörler üzerinden güç enerjisi okuyor diyebiliriz.”
İYİ Parti ve Kürtler
Roj Girasun’a, HDP’ye bakanlık verilmesi tartışmasını da içine alacak şekilde İYİ Parti’nin bölgedeki durumu ve Kürt seçmenle ilişkisine dair görüşünü de sordum. Bölge siyasetinin, DYP’nin iktidarda olduğu dönemlerde de, uzun yıllar boyunca Bucak ve Ensarioğlu Aşiretleri üzerinden şekillendiğini hatırlatan Girasun bugüne dair notlarını ise şöyle aktardı:
‘‘İYİ Parti ise iktidar değil. Aşiretler üzerindeki etki alanını genişletebileceği bir pozisyonda değil. Aşiretlerin de sosyolojik olarak etkileri azaldı.’’
‘‘Aşiretler arası rekabeti (Bucak – Cevheri) ortadan kaldırabilecek bir iktidar gücünüz yoksa ikisini bir arada tutamazsınız. AK Parti 10 aşireti de bir arada tutabilir. Çünkü hepsine verebileceği bir şey var. İYİ Parti’nin ise bir koalisyonun ortağı olabilme vaadi var.’’
‘‘HDP’ye bakanlık tartışmasında olduğu gibi İYİ Parti’nin kestirip atan söylemi, Kürt haysiyetini inciten bir şey. İYİ Parti, Kürt ya da HDP’li seçmenin hassasiyetini bir yere kadar göz ardı edebilir ama altılı masa açısından ‘haysiyete’ dokunacak cümlelere İYİ Parti’nin girmemesi gerekir.’’
‘‘Kişisel olarak, İYİ Parti – CHP arasındaki meselenin ‘HDP bakanlık’ tartışmasından ziyade, cumhurbaşkanı adayının kim olması gerektiği ile alakalı, iki parti arasında biriken hıncın patlaması olarak görüyorum. ‘Seçilebilirlik’ meselesi gibi gözükse de, seçimler sonrasında Kürtlerin, Kılıçdaroğlu gibi bir aktörle daha fazla uzlaşabilme ihtimalinden kaynaklandığını düşünüyorum. Aslında seçim sonrası kaygısı ile yapılıyor.’’
