Sporda şiddet algısı

Spor medyası taraflar arasında ayrımcılık yaparak, taraftarın coşkusunu şiddet ya da nefret diline çevirmemelidir. Üstelik futbolcunun rehberinde fair-play, rakibe saygı duyacaksın yazılıysa…

Önce hatırlatalım: 2000’li yılların başı… İstanbul, Galatasaray - Leeds United maçına hazırlanırken çıkan olaylarda iki İngiliz taraftar bıçaklanarak öldürüldü. Maç sonrası bir gazete “Two Size” manşetini attı. Haberde iki fotoğraf kullanıldı. Biri dövülen bir İngiliz taraftarı yerde gösteren fotoğraftı ve üzerine “Sokakta böyle” diye yazıldı. Diğeri takımının yediği gole üzülen İngiliz futbolcuyu gösteren fotoğraftı. Bunun üzerine de “Sahada böyle” yazılmıştı. Haberin spotu ise: “Ağzını burnunu kırdık, suratına tükürerek gönderiyoruz” oldu.

Batı Avrupa ülkelerinde ortaya çıkan holiganizm ve ırkçılıkla mücadele, sadece ulusal değil, uluslararası alanda da sporun temel sorunu olarak değerlendirilince, birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de bu alanda hukuki düzenlemelere ihtiyaç duyuldu. Gecikmeli de olsa 2004’de spor müsabakalarında şiddetin önlenmesine dair kanun yürürlüğe girdi. Kanunun gerekçesinde yer alan “… Spor yöneticileri ve medyanın olumsuz tutumundan kaynaklanan eylemlerin önlenmesi amacıyla… “ yönündeki ifadeler ise bu kez medyanın kendisi için neredeyse bir ders niteliğindeydi.

Araştırma konusu oldu

Büyük tartışmalara yol açan ve sporda centilmenlik ilkesini yerle bir eden haberler 2014’de futbol takımları ve taraftarları arasında yaşanan şiddete yönelik gerilimin basketbol salonlarına taşınmasıyla sürdü. Öyle ki; basketboldaki Fenerbahçe-Galatasaray karşılaşması, Galatasaray’ın final maçını protesto etmesi, tribünlerde küfürlü tezahüratlar basında nefret suçları araştırmalarının da konusu oldu.

Medya bu dersi yeterince almamış olmalı ki; Bayern Münih-Beşiktaş maçı için atılan bir manşet, Beşiktaş taraftarlarının bile tepkisini çekti. Manşette “Bayern misin, yemez misin?” başlığını atan bir gazete, Bayern Münih futbolcularını kafası gözü patlamış, yüzüne, gözüne montaj yaparak morluk ve kan lekeleri ekledi. Yabancı terimleri Türkçeye uyarlamanın ve bu yepyeni anlamlar üzerinden haberi kurgulamanın “mizahi” bir yanı olabilir belki ama rakibinin fotoğraflarını dövülmüş futbolcular üzerinden kurgulamak etik açıdan hoş değil. Oysa Münih’teki Allianz Arena’da Beşiktaşlı futbolcular skor tabelasında Türkçe olarak “Hoş geldiniz” yazısıyla karşılandı. Çünkü futbolu muhteşem yapan rekabete rağmen sportmenliktir. Futbolcuların rehberi bellidir: Kazanacaksın, pes etmeyeceksin, fair-play ödülüne layık olacaksın ve rakibe saygı duyacaksın…

Etik ilkelere bağlılık

Futbolcu bu ilkelerle hareket ederken, spor medyası da taraflar arasında ayrımcılık yaparak, taraftarın coşkusunu şiddet ya da nefret diline çevirmemelidir. Geçmişte sporda şiddetin yayılmasında attığı manşetlerdeki sorumluluğu unutmamalıdır. İletişim Bilimci Prof.Dr. Ruhdan Uzun da “Türkiye’de spor basınının etik anlayışı” üzerine yapmış olduğu bir araştırmada şöyle diyor: “Medyada etik kodlarının en fazla ihlal edildiği çalışma alanlarından biri de spor basınıdır. Türkiye’de spor basını, neredeyse etik kodların dışında bir gazetecilik alanı olarak görülmekte, meslek ilkelerine aykırı davranışlar etik bir bakış açısıyla tartışılmamaktadır. Oysa etik ilkelere bağlılık, güvenilir bir basının temelini oluşturur. Basının işlevini yerine getirebilmesi ise ancak okuyucunun güven duymasıyla sağlanabilir. Gazetelerin spor sayfaları da bu olgudan bağımsız değildir.”

BİR ÖVGÜ

Küresel Barış Endeksi’nin iki yıl kadar önceki araştırmalarına göre dünyada medeniyetin beşiği olarak bilinen Avrupa da dahil olmak üzere çatışma halinde olmayan ülke neredeyse yok. Araştırmaya göre çatışma yaşamayan sadece 10 ülke var. Haliyle hükümetlerin ve dünya medyasının gündemi savaş ve çatışmalar olsa da bilim alanındaki gelişmelere toplumsal reaksiyon daha fazla. Mars koşullarında yaşayan altı İsrailli bilim insanının, kuraklığı, coğrafyası ve görünüşü ile kızıl gezegene benzeyen Negev’de Mars’ta yaşam koşullarını test etmesi gibi… Araştırmacıların deneyi sadece teknik veriler elde etmek için değil, kamuoyunda Mars konusunda farkındalık yaratmak amacıyla da gerçekleştirdiklerini söylemesi sosyal medyanın ilgi alanına girdi.

İyi bir gelecek çocuklara ‘verdiklerinizle’ inşa edilir. İzmir’de ilkokul öğrencilerinin sınıflarında beslediği ve bir velinin endişesi üzerine sınıftan uzaklaştırılan ‘Tombi’ isimli kedi, öğrencilerin büyük çabaları sonucu sınıfa tekrar alındı. Tüm aşıları ve kontrolleri yapılmış karnesi çıkartılmış olarak… Hayat neyi istediğinize değil, istediğiniz şey için ne yaptığınıza bakar.