Enerji krizi Avrupa’yı derinden etkiliyor

ONUR TOPKAN / UZMANPARA Son dönemde küresel çapta yaşanan arz kısıntıları ve tedarik zincirindeki aksaklıklar petrol ve doğal gaz fiyatlarında yükselişe sebep vererek başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada etkisini artırdı.

Bu kapsamda geçtiğimiz hafta Hollanda merkezli sanal doğal gaz ticaret noktası TTF'de işlem gören kasım vadeli kontratlar 160 euroya kadar çıkarak rekor kırmıştı.

Tedarik zincirinde yaşanan sorunlar ve doğal gaz piyasasında yaşanan artışla birlikte Avrupa’da doğal gaz krizi patlak verdi. Bu gelişme sonrası Avrupa’ya doğal gaz tedarik eden Rusya cephesinden ise önemli bir açıklama geldi.

FİYATLAR ZİRVEDEN GERİ DÖNDÜ

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna üzerinden Avrupa’ya gaz sevkiyatının 2021’deki seviyeleri geçeceğini söyledi. Bu gelişmeyle birlikte piyasada risk algısı hafifledi ve doğal gazın spot fiyatı 160 euro olan zirve seviyeden geri döndü. Bugün itibarıyla kasım vadeli doğal gaz kontratı 90 eurodan işlem görüyor. 

PETROL 3 YILIN ZİRVESİNDE

Öte yandan petrol fiyatlarına ilişkin ise son dönemde arz kısıntıları sebebiyle yükseliş eğilimi giderek artıyor. Geçtiğimiz haftalarda 80 dolara yükselen brent petrol, bugün itibarıyla 84 doları aştı. Bu gelişmeyle birlikte brent petrol son 3 yılın zirvesini gördü.

Yaşanan bu gelişmelerle dünya genelinde ham petrol, doğal gaz ve kömür piyasaları üzerindeki fiyat baskısı, kış döneminde ısınma ve elektrik için yeterli yakıt bulunamayacağı algısını güçlendirirken, petrol fiyatlarındaki yükselişi de tetiklemeye devam ediyor.

BAKAN DÖNMEZ: TÜRKİYE SIKINTI YAŞAMAYACAK

Geçtiğimiz gün Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, enerjide gerçekleşen fiyat yükselişleri ve yaşanan gelişmeler hakkında değerlendirmelerde bulundu. Bakan Dönmez, doğal gaz fiyatlarının geçen yıla göre 5 kat arttığına vurgu yaptı ve tedarikçilerin sevkiyat programına uyduğu takdirde herhangi bir sıkıntı yaşanmayacağının altını çizdi.

Peki bundan sonraki süreçte doğal gaz ve petrol fiyatlarında gidişat hangi yönde olacak? Prof. Dr. Sefer Şener, küresel çapta yaşanan enerji sorunu ve emtialardaki yükselişi Uzmanpara’ya değerlendirdi:

“Enerji fiyatları ile ilgili son dönemdeki gelişmeler öncelikle pandemi dolayısıyla ertelenen talebin yeniden canlanması ile birlikte kendini göstermeye başladı.

Yani pandemi sürecinde kapanan sanayiler, geciken lojistik faaliyetleri ve hizmet sektöründeki daralma küresel çapta enerji kullanımını da son 1.5 yıldan beri nispi olarak düşürdü.

‘ENERJİ KULLANIMINI HIZLI BİR ŞEKİLDE ARTIRDI’

Aşılamanın hız kazanması ve pandemide normal sürecin de hızlanmasıyla birlikte sanayi üretiminin toparlanmaya başlaması, küresel çapta hizmet sektörünün yeniden açılması, turizm sektörünün canlanması beraberinde bir talep yoğunluğunu getirdi. Bu talep yoğunluğu öncelikle başta enerji kullanımını hızlı bir şekilde artırmaya başladı.

‘TALEP ARTIŞI HIZLANARAK DEVAM EDECEK’

Bu hızlı talep artışına ani olarak karşılık veremeyen enerji üretiminde fiyatlar doğal olarak yukarı yönlü artmaya başladı. Bundan sonraki süreçte bu talep artışı önümüzdeki 1 yıllık dönemde hızlanarak devam edecek gibi gözüküyor. Çünkü hem sanayi üretiminde kapasite kullanım oranları hem de hizmet sektöründeki kapasite henüz pandemi öncesi döneme erişmediği için bundan sonraki süreç talep artışının devam edeceğini gösteriyor.

‘PETROL 120 DOLARI TEST EDEBİLİR’

Enerji fiyatlarının daha üst seviyelere tırmanması sürpriz olmayacaktır. Petrolde yeniden 100 dolar seviyelerine ulaşılması ve kritik eşik olan 100 dolar seviyesi aşılırsa 120 dolarların dahi yeniden test edilebileceği bir sürece doğru ilerleniyor.

Eğer arz kısmı, talep artışının üzerinde bir yükseliş gerçekleştirebilirse bu durumda fiyatların yukarı yönlü oynaklığının düşeceğini söylemek de mümkündür.

‘PARASAL GENİŞLEME VE ENFLASYON FİYATLARI YUKARI YÖNE TAŞIYOR’

Öte yandan diğer sebep ise küresel çapta yaşanan parasal genişlemeler, ABD’deki varlık alımları ve faizlerin belli seviyelere gelmesi doğal olarak parasal genişlemenin yönünü emtia fiyatlarına çeviriyor.

Parasal genişleme ve yol açtığı enflasyon ile birlikte enerji fiyatlarının ve emtia fiyatlarının yukarı yönlü taşındığını görüyoruz. Enerji fiyatlarındaki yukarı yönlü eğilim, Fed’in varlık alımlarını azaltmaya başlamasıyla ve faiz artırımı ile birlikte yeniden yönünü aşağıya çevirebilecektir.

Ancak bu süreç için 2022’nin ortalarını beklemek daha gerçekçi olacaktır. Bu nedenlerden ötürü enerji fiyatları yukarı yönlü seyretmektedir.

‘FİYATLAR VATANDAŞA YANSIMADI’

Türkiye ile ilgili ise özellikle akaryakıtta eşel mobil sisteminin uygulanması fiyatlardaki bu yüksek oranlı oynaklığın şu ana kadar vatandaşa yansımasını engelleyen en önemli unsurdur.

Yani devlet hem dizelde hem benzinde hem de doğal gazda aldığı ÖTV vergisinden ciddi anlamda vazgeçerek şu ana kadar gerçekleşen yüksek fiyatların vatandaşa yansımasını engellemek istemektedir.

‘ÖTV YÜZDE 0’A KADAR ÇEKİLDİ’

Son dönem itibarıyla hükümet doğal gazdan aldığı ÖTV miktarını 0 seviyelerine aynı zamanda dizel yakıtlardan aldığı ÖTV miktarını da 0 seviyelerine kadar çekmiştir. Benzinde ise çok cüzi bir miktarda ÖTV alınmaktadır. Bu manada baktığımızda gelinen noktada hükümet tarafından enerji fiyatlarındaki yüksek oynaklık vatandaşa yansıtılmamıştır.”