“Z kuşağı nostaljiye sığınıyor”

Seyhan Akıncı - “Serdar Ortaç Saygı Albümü” mü? Artık sosyal medyada sıkça sorulan “Yaşlandığınızı ne zaman anladınız?” sorusuna benim de bir yanıtım var. “Karabiberim”le göbekten zeytin aşıran Serdar Ortaç’ın bir emeklilik emaresi sayılan Saygı Albümü’nü duyduğumda... Peki, kartpostallar ve kokulu kâğıtlar dediğinizde yüzünüze çok bilinmeyenli bir denklemden söz ediyormuş gibi bakan Z kuşağı yeni cover’larla yayınlanan nostaljik şarkılara, 90’lar gecelerine, “Friends”ten Rachel’ın tarzına neden bu kadar ilgi duyuyor? İşte bunun yanıtı dünyanın önde gelen pek çok kurumunun hazırladığı 2024 raporlarında gizli. Hazır olun geçmişe dönüyoruz. 2024 Instagram Trend Talk’tan 2024 Adobe Creative Trends Report’a, Pinterest Predicts 2024’ten Dünya Reklamcılık Federasyonu 2024 raporuna, TikTok’un What’s Next Trend Report’undan teknoloji pazarı analiz şirketi CCS Insight’ın 2024 ve sonrasına dair raporuna sonuçlar çarpıcı veriler barındırıyor. Bunlar arasında en dikkat çekici olanlarsa Z kuşağının iletişimde ve modada daha gelenekçi ve nostaljik yönelimini gösteren veriler. Üsküdar Üniversitesi Sosyoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Barış Erdoğan ve İTÜ Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç Dr. Doğan Gürpınar bu eğilimi yorumladılar. 

2024’te tasarruf moda olacak

Bir giydiğini bir daha giymemek artık demode. Instagram’ın anketine katılanların yaklaşık yüzde 65’i yeni kıyafetler yerine ikinci el almayı tercih ettiğini ifade ediyor. Üstelik Z kuşağının yüzde 70’i aynı kıyafetlerin yeniden yeniden giyilmesini sürdürülebilir bir moda anlayışı olarak da destekliyor. Pinterest’te ‘dede stili’ olarak dikkat çeken aramalarda rahat ve nostaljik görünümlü hırkalar öne çıkarak bu eğilimi destekliyor. Brigette Bardot ile özdeşleşen fiyonklar da saçlardan yakalara her yerde karşımıza çıkacak. ‘Sıfır atık dikiş desenleri’ ve ‘artık kumaş’ gibi aramaların yüzde 80 oranındaki artışına bakılırsa bu yıl hem yaratıcı hem de ekononomik ve özgün olmanın yollarını arayacağız. Adobe de  tüketicilerin vintage stili çağdaş bir yorumla güncelleyeceğinin altını çiziyor. Depositphotos’un yayınladığı rapor da 2024’te klasik tasarım öğelerinin özellikle aile yadigarı parçalara yönelimin altını çizerken bunun sürdürülebilirlik ve geleneğin estetik bir harmanı olacağını belirtiyor. Pinterest’te yapılan ‘Retro temalı düğün’ aramalarının yoğunluğu günlük hayattan en özel anlara kadar nostaljinin ve geçmişe damga vuran stillerin 2024’te her yerde karşımıza çıkacağının kanıtı. Pinterest’te makyajla ilgili aramalardaysa zirve mavi renginin.

Gerçek bağlar için sanal mola

Adobe’nin trend raporundaki veriler Z kuşağının yüzde 50’sinin telefonla olan bağlarını kesmek istediğini ve kendilerini daha az bağlı hissetmelerini sağlayan dijital kamera fotoğrafçılığı da dahil olmak üzere geçmişin uygun maliyetli teknolojisine yöneleceğine işaret ediyor. Instagram’ın Trend Talk raporu da bunu destekliyor. Z kuşağı 2024’te sosyal medyada kendini tanıtmaktan ve yüzeysellikten uzaklaşarak arkadaşları ve aileleriyle gerçek bağlantılar kurmanın arayışına girecek. Z kuşağının yüzde 28’i yeni bir ilişkinin ilk adımı olarak telefon numaraları yerine Instagram profillerini paylaşmayı tercih ediyor.

Prof. Dr. Barış Erdoğan: “Melez kimliklerin habercisi”

Z kuşağının 1990’ların modasına ilgi göstermesi ve ikinci el kıyafetlere yönelmesi basit bir estetik tercih değil. Gençler içinde yaşadığımız dünyanın ekonomik zorluklarına, dünyanın doğal kaynaklarının har vurulup harman savrulmasına ve sosyal medyanın hayatlarında bu kadar baskın olmasına bir tepki gösteriyorlar. Böyle bir dünyada büyümenin zorlukları karşısında nostaljiye sığınıyorlar. Dijital çağda doğup büyüyen bu nesil kendi çocukluk anılarına değil de sosyal medya öncesi daha basit zamanlara yönelmeleri bu açıdan dikkat çekici. Zira bu nesil özellikle pandemi döneminde tamamen sosyal ilişkilerden yalıtıldılar. Uzaktan eğitimle okullarına devam etmek zorunda kaldılar, sosyal etkileşimleri neredeyse tamamen telefonla sınırlandı. Z kuşağı adeta sanal dünyanın içine hapis oldu. Bu nedenle insanların gerçek yüz yüze ilişkilerinin olduğu dönemler Z kuşağına oldukça ilgi çekici gelmeye başladı. “Friends” gibi o dönemin havasını yansıtan diziler bu nedenle yeniden popülerleşti. Z kuşağı hâliyle o dönemin estetiğini, kıyafet stillerini de benimseyerek kendilerine yeniden bir kimlik oluşturuyorlar. Ancak bu kimliğin ifade edilmesi için yine Instagram, TikTok gibi sosyal medya uygulamalarının kullanılması bir yanıyla tezat bir yanıyla da yeni melez kimliklerin habercisi.

Ekonomik açıdan ise kullanılmış kıyafetlerin popülerleşmesinin iki temel nedeni var. İlki ekonomik zorluklar karşında hayatın zorlamaları gençleri maliyeti daha düşük seçeneklere yöneltiyor. İkincisi ve daha önemlisi ise Z kuşağı çevreye karşı duyarlı ve kaynakların sürdürülebilir kullanımını önemsiyor. İklim krizinden en fazla etkilenecek bu kuşak yavaş moda hareketinin bir parçası olarak, hızlı modanın geçici trendlerine ve çevresel maliyetlerine de tepki gösteriyorlar. Bu davranışlarıyla geleneksel perakende sektörüne de meydan okuyorlar ve markaları daha sürdürülebilir ve etik üretim yöntemlerine yönlendiriyorlar.

Doç Dr. Doğan Gürpınar: “Görsel enflasyon geçmişi yanıbaşımızda”

Günümüzde nostalji her şeyden önce bir tüketim nesnesi. Ticari bir değer taşıyor. Zira bir ihtiyaca karşılık gelmekte İnsanların tamamlanmamışlığı. Onu doldurma ihtiyacını karşılıyor. Bunun içinse geçmiş bu ihtiyaçları karşılayacak şekilde hayal ediliyor ve yeniden yazılıyor. Bu geçmiş her zaman pozitif. Böyle olmak durumunda. Ve belirsizliklerden, karmaşıklıktan arınmış saflaşmış bir hâlde. İnsanların her zaman şık ve kibar olduğu eski İstanbul, erken Cumhuriyet iyimserliği vesaire. Bunlar birer gerçeklik değil, insanların bağlanmak ihtiyaçlarının sonucu. İlginç bir şekilde fotoğrafların dijitale aktarımıyla hiç olmadığı kadar eski zaman fotoğrafları her yerden taşar oldu. Eski İstanbul fotoğrafları, eski apartman fotoğrafları, aile albümlerinden yepyeni çıkma zarif stüdyoda çekilmiş fotoğraflar. Bu görsel enflasyon geçmişi hiç olmadığı kadar yanıbaşımızda kıldı. Ancak fotoğrafların anlıkları ve o anların çağrıştırdığı, imbikten geçirilmiş şekilde. Geçmiş bir nevi Instagramlaştı. Bu da geçmişle yeni bir rabıtalanmayı getirdi. İnsanlar köklenmek isterler. Mazisiz bir geleceğe umut, iyimserlik tanımsızdır. O geçmiş ise elbette yakın, tanıdık ve şefkatli olmalıdır. Bugünle bütünleşik olmalıdır. İşte bu yeni rabıtalanmada antika objeler, vintage kıyafetler yeni bir arayışın ve bağlanmanın karşılıkları oldu. Benzer şekilde Spotify da eski şarkıları çok daha kolay ve anlık ulaşılır kıldı. Herkes bu sayede eski şarkıları aynı nostaljik hisle keşfediyor, onlarla yeni bir bağlanma tesis ediyor. Fi tarihinden şarkıları her an dinleyebilmek yepyeni bir evren. Düşününce popun altın on yılı 1990’lardan çok farklı bir evrendeyiz!