Yanıbaşımızdaki savaş ve dumanı tüten Donbass

Gökhan Karakaş - Küresel soruna dönüşen Rusya-Ukrayna savaşında barut dumanının tüttüğü; Donetsk, Luhansk ve Mariupol’de insanlar barış günlerinin özlemiyle yaşıyor. Savaşın onarılamaz etkisi günlük yaşamı doğrudan etkilerken, 1 yıllık sürenin sonunda normalleşmenin ilk adımları da gözleniyor. İnsanlar çok yakınlarına düşebilecek patlayıcılara rağmen işlerine giderken kamu hizmetleri aksatılmamaya çalışılıyor. Eğitim, kültür ve sanat tamamen dururken sağlık hizmetlerinin aksamaması için çaba sarf ediliyor. Belli saatlerde açılan market ve restoranlar, savaş bölgesindeki karamsar havanın dağılmasına yardımcı oluyor. Bomba ve füze gölgesinde yaşayan Donbass halkı, Türkiye’yi derin acıya boğan depremler sonrası duydukları üzüntüyü sürekli dile getirerek acıları hissetmek için mesafenin önemli olmadığını kanıtlıyor.

Moskova’dan güneye zorlu yolculuk

Savaşın yıkıcı etkisini ve insanların üzerinde bıraktığı düzeltilemez hasara anlamak için Donbass bölgesine gitmek yeterli olur. Bir yılda Donbass bölgesinde nelerin değiştiğini anlamak için zorlu bir yolculuğa katlanmak gerekiyor. Hava koridoru kapalı olduğundan Moskova’dan bir günü aşan demiryolu ya da otobüs yolculuğuyla bölgeye gidilebiliyor. Moskova’dan güneye uzanan 1200 km’lik yol için güvenli istasyonlara karayoluyla ulaşmak ve 24 saatlik tren yolculuğuyla Donetsk’e gitmenin bedeli 28 saati buluyor. 2014 yılında imzalanan Minsk Protokolü’ne rağmen 9 yıldır süren endişe geçtiğimiz yıl sokağa çıkma yasağını getirmişti. Sokağa çıkma yasağı ocak ayında kaldırılırken kentte süren en büyük sorun susuzluk. Haftada 3 gün ve belli saatlerde verilen su, geceleri eksi 15 dereceyi bulan havada ısınmadığı için banyo yapmak ayrı bir dert.

Dünyaca ünlü eserler sahneleniyordu

Donetsk ve Luhansk büyükşehirlerini kapsayan Donbass bölgesinde insanlar, 2014 yılındaki gerginlikle göçe başlarken geçen yılki savaşla adeta şehirlerini terk etmişler. Donetsk, Luhansk ve Mariupol’da nüfus yarı yarıya azalırken, savaşın getirdiği karanlık günlerden en çok etkilenen yine gençler ve çocuklar. Koronavirüs döneminde uzaktan eğitime geçen, hemen ardından başlayan savaşla yüzyüze eğitime hasret kalan çocukları sokaklarda görmek pek mümkün değil. Okullar kapalı olduğu için şen kahkahalarını duyamadığımız çocuklar kadar gençlerin karamsarlığı da yüzlerinden okunuyor.

Her an bir füze ya da bombanın kurbanı olmamak için sokaklar terk edilmiş, yaşam füze ve top mermilerinin uğultusu eşliğinde sürüyor. Kamu binaları ve hastaneler işlevlerini tam anlamıyla yerine getirirken birkaç eğlence mekanı ile bazı restoranların akşam 20.00’ye kadar açık olduğunu gözlemliyoruz. Savaş öncesinde 1.5 milyon nüfusuyla Ukrayna’nın 5. büyük kentindeki Donetsk Devlet Akademisi Opera ve Bale Binası’na şarapneller isabet etmiş. Geçmişte Ukrayna’nın onur sanatçıları Vasily Riyabenky, Kalenia Kamanyanova ve İnna Doroteivea gibi isimlerin sahne aldığı opera ve bale binasından müzik ve şarkı sesleri yükselmiyor artık. Savaşın sona ermesiyle opera ve bale binasının sanat ve kültür merkezi özelliğine tekrar kavuşacağı umut ediliyor.

En çok çocuklar etkilendi

12 yıldır Donetsk’te yaşan Türk vatandaşı Akın Özcan, en büyük duygusal çöküntüyü çocukların yaşadığını belirtiyor. Otobüs işletmeciliği yapan 55 yaşındaki Özcan, “Sokağa çıkamayan, oynayamayan, enerjisini atamayan çocukları düşünün. Hatta ailesinden kayıplar veren çocukları. Savaştan en çok çocuklar etkilendi. Ama ben yaşamımı ailemle burada kurdum, ayrılmayı düşünmüyorum. 2 ay önce evimin çok yakınındaki parka bomba atıldı. Ağır yaralanan kadını kurtarmak için çok çabaladık ama başaramadık. Savaş hiç olmasın çocuklar umutla koşsunlar isterim” dedi. Rusya Federasyonu adına savaşan binlerce askerden biri olan Vizör takma isimli askerin silahının üzerindeki maskot dikkatimizi çekiyor. 3 çocuğuna barış günlerinde kavuşmayı istediğini belirten Vizör, “Pek çok akrabam Ukrayna’da. Biz çocuklarımızın geleceği için savaşıyoruz. Rus Deniz Piyadeleri’nin uğur sembolü Talisman’ı yanımdan ayrımıyorum. Talisman, gelecek güzel günleri bana hatırlatıyor” dedi.

Uzayda astreoite ismi verilen yazar Korolenko

2014 yılında başlayan gerginliğin savaşa dönüşmesiyle 500 bin kişilik nüfusu yarıdan aza düşen Mariupol, Karadeniz’in uzantısı Azak Denizi kıyısında. Rus, Ukraynalı, Bulgar, Yunan, Ermeni, Belaruslu gibi pek çok milletten insanın barış içinde yaşadığı Mariupol çok kültürlülüğü ve dil zenginliğini korumasına rağmen eski canlılığını barındırmıyor. Sokaklarda yaya trafiğine rastlansa da en çok Rus zırhlı araçları görülüyor. Öykü yazarı ve insan hakları savunucusu Vladimir Galaktionoviç Korolenko (1853-1921), bombalarla tahrip olmuş bir kamu binasının önünde büstüyle karşımıza çıkıyor. Göremeyen bir kız çocuğunun müzikle bulduğu yaşam sevincini anlatan Kör Müzisyen adlı eseriyle ölümsüzleşen yazar, umutsuzluğa inat ayakta kalan binanın önünde deniz feneri gibi parlıyor. 1977 yılında Sovyet kozmonot Nikolai Chernyh tarafından keşfedilen astroite 3835 Korolenko şeklinde ismi verilen yazar, insanlığın barışa ne kadar ihtiyacı olduğunu uzaydan kanıtlıyor.

Herkesin özlemi kalıcı barış

12 yıldır Moskova’da yaşayan belgeselci Cem Kıran, “Umarım çatışmalar durur. Ben de Donbass’ı yaralanan çocuklarıyla değil kültür-sanatıyla tanıtırım. Başkent Moskova’da Rus halkı, çatışmaları büyük gerginlik ve üzüntüyle izliyor. En büyük özlemleri kalıcı barış” dedi.