Sağlık okuryazarlığında sınıfta kaldık

Bireyin temel sağlık bilgilerini ve hizmetlerini edinebilme, yorumlayabilme, anlayabilme kapasitesine sağlık okuryazarlığı deniyor. Maalesef Türkiye’de bu konuda büyük eksiklerimiz var. Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOGV) ve GSK Türkiye, “Sağlıklı Gençlik Hareketi”yle sağlık okuryazarlığı konusunda toplumsal farkındalık yaratmayı amaçlıyor. Projeyle önümüzdeki iki yıl içinde, 15-30 yaş arasındaki 70 bin gence ulaşılacak. TOG üyesi gençler; ruhen iyi olma, hijyen ve özbakım, sağlıklı beslenme ve obeziteyle mücadele, sağlık hakları, bağımlılıkla mücadele, bilinçli ilaç kullanımı, afet zamanlarında yaşama rehberi ve sağlıklı çevre konularında hem bilgi ediniyor hem de bunları çevresiyle paylaşıyor. İlk adımları, 2013’te “Bağlanamam - Sağlıklı Gençlik Hareketi”yle atılan proje, eylülde start aldı. GSK Kurumsal İletişim ve Hasta İlişkilerinden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı İrte Alptekin, Türkiye’nin sağlık okuryazarlığı konusunda sınıfta kaldığını anlattı.

Türkiye’de sağlık okuryazarlığı konusunda ne durumdayız?

Avrupa Sağlık Okuryazarlığı projesi SOYA-AB 2014 anketine göre, Türk toplumunun yüzde 64.6’sı bu konuda “yetersiz” veya “sorunlu”. 18 yaş ve üzeri, 53 milyon 827 bin kişi olduğu göz önüne alındığında, 35 milyonluk erişkin nüfusun büyük eksikleri bulunduğu ortaya çıkıyor. Örneğin ülkemizde acil servise başvurma oranı yüzde 52.7. Bu oran, Avrupa ülkelerinde yüzde 27. Bir yıl içinde üç veya daha fazla kez doktora gitme oranı bizde yüzde 55, Avrupa’da yüzde 40. Yaş arttıkça ve eğitim seviyesi düştükçe, sağlık okuryazarlık oranları da düşüyor.

TOGV ile nasıl bir araya geldiniz?

Gençler deyince, Türkiye’de akla gelen ilk sivil toplum kuruluşu TOGV. Sağlık okuryazarlığı konusuna dair toplumda farkındalık yaratmak istedik çünkü dünya genelinde büyük bir sorun. Bu alan, Sağlık Bakanlığı’nın strateji raporunda yer alıyor, biz de paralel bir proje geliştirmek istedik. Eğitim seviyemiz, 6.8 yıl. Sağlık okuryazarlık seviyemizse ilkokul dördüncü sınıf düzeyinde. Doktora gittiğimizde, hangi soruları soracağımızı ve haklarımızı bilmiyoruz. Hatta doktorun söylediklerini bile anlamıyoruz. Sistem karmaşık, hasta ve yakınlarının kafası karışık, doktorların süresi ve kaynakları kısıtlı...

Projenin amacı nedir?

Amacımız, ilk önce bireyin iyi olması ve bunu koruması veya kaybettiği sağlığı yerine koyması. Sonra da çevresini koruması.

“Sağlıklı Türkiye’ye yatırım yapıyoruz”

Proje hakkında bilgi verebilir misiniz?

“Sağlıklı Gençlik Hareketi Projesi”nde gençleri sağlık okuryazarlığı konusunda güçlendirerek, kişisel gelişim süreçlerini destekliyor ve onlar aracılığıyla daha sağlıklı bir Türkiye için yatırım yapmayı hedefliyoruz. 2017-2019 arasında yaklaşık 70 bin kişiye ulaşmayı amaçlıyoruz.

Bu çalışmada yer alan gençlere nasıl ulaştınız?

Gençlerin hepsi gönüllü. Vakıf olarak 80 ilde, 129 üniversite kampüsünde, 60 bin gençle aktif olarak çalışıyoruz. Arkadaşlar başvuruyor ve belirli kriterlerden sonra projenin rehberi oluyor. Yedi günlük eğitimin ardından sahaya çıkıyor ve yerel yaygınlaştırma oturumları gerçekleştiriyorlar. Gençler, bu bilgileri yaşıtlarına aktarıyor ve öğrendikleri ailelere kadar ulaşıyor. Gençlerimizin yüzde 94’ü devlet üniversitelerinde okuyor. Ailelerin eğitim profilleri düşük. Genç, bilgiyi anneye aktarıyor. Anne, bilgi çocuğundan geldiği için bunu içselleştiriyor.

TOG ÜYESİ GENÇLER KONUŞTU

Burcu Zeybek

(Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi 3’üncü sınıf öğrencisi)

İnsanlara bilmedikleri bir şeyi anlatmıyoruz. Sadece neyi yanlış yaptığımızı hatırlatıyoruz. Aslında herkes bir şeyler biliyor ama anlatamıyor. Ön ve son test yapıyoruz. Ön testte her şeyi bildiğini söyleyen biri son testte pek de bir şey bilmediğini kabul ediyor. Yanlış ilaç kullanımı, özellikle ağrı kesici ve antibiyotik konusunda bilinçsizlik var.

Gülhavin Meçin

(İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi 2’nci sınıf öğrencisi)

Ağız hijyeni konusunda ciddi sıkıntılar, doğru bildiğimiz yanlışlar var. Mesela acile gidip serum taktırmak toplumumuzda çok yaygın. Bağımlılık oturumunda uyuşturucu kullanımıyla ilgili sorduğumuz sorulardan birine, çoğunluk “Bir kereden bir şey olmaz”, “Benim iradem çok güçlü” ve “Ben hepsini denedim ama sağlıklıyım” tarzında cevaplar verdi. Eğitimi verdiğimiz farklı coğrafyalara göre, farklı yanıtlar alıyoruz.

Mehmet Şamil Polat

(Selçuk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 3’üncü sınıf öğrencisi)

En basit sorulardan biri olan “Sağlık nedir?” dediğimizde, hemen herkesin bir fikri var. Ama Dünya Sağlık Örgütü’nün şu tanımını yaptığımızda insanlar şaşırıyor: Sağlık, sadece kendini iyi hissetmek değil; fiziksel, ruhsal ve toplumsal iyilik halidir. İnsanlar, fiziksel iyiliği sağlıklı olmak zannediyor. Eğitimden sonra da aydınlanma yaşıyor. İnsanları oturuma çağırdığımızda, “Ben sağlık konusunu biliyorum, ilgi çekici bir şey söyle de geleyim” yanıtını alıyoruz.
Bu sefer arkadaşlık yoluyla ilerleyip, ikna etmeye çalışıyoruz. Geldiklerinde, çoğu süre bitmesin, konuşma devam etsin istiyor.