Özel jetini satan bilge

Ege Doğaç Erdoğan - ABD’de bir üniversite hocası derse “Bu dönem size Amerikan vergi sisteminin nasıl zenginlerin vergi vermemesi üzerine kurulu olduğunu anlatacağım“ diyerek başlarsa şaşırmayın. Gerçekten de bir CEO’nun sekreterinden daha az vergi vermesine olanak sunan karmaşık ve yasal boşluklarla dolu bir sistemdir. ABD’de milyonerlerden oluşan ve ultra zenginlere ek vergiler konulmasını savunan bir sivil toplum kuruluşunun üyesinin artık abartılı bulduğu için özel jetini satıyor olması geçtiğimiz günlerde yabancı basında yer buldu.  

Biraz “too good to be true” (inanılmayacak kadar iyi) bir grup gibi gözükse de ABD’de Patriotic Millionaires (yurtsever milyonerler) isminde bir kuruluş mevcut ve bizlerin bu kadar parası olmamalı şeklinde özetleyebileceğimiz bir vizyona sahip. Milyonerlerden oluşan bu grubun başkan yardımcısı Stephen Price çevreye verdiği zararlardan ötürü özel jetini satışa çıkardı. Price, CNN’e yaptığı açıklamada özel uçakla uçmanın çok ayrı bir zevki ve kolaylığı olduğunu ancak çevreye korkunç zararlı olduğundan dolayı gelecek kuşaklara bu kötülüğü yapmaya devam edemeyeceğini ifade etti. “Güvenlik kontrolleri, uzun kuyruklar, kayıp bagajlar tarifeli uçuşlarda nefret ettiğim şeyler ancak kararım kesin, bir an önce uçağımdan kurtulmak zorundayım” diyen ABD’li milyoner “ben” değil “biz” dememiz gerektiğine vurgu yaptı.  

“Ek vergi konulsun” önerisi 

Patriotic Millionaires’ın doğuşu 2010’da Bush vergi indirimleri zamanında oluyor. ABD Başkanı George W. Bush ekonomiyi canlandırmak için yararlı olacağını ileri sürerek en zengin kesimin gelir vergilerinde ciddi indirimlere gitmiş, sol cenahtan büyük tepki çekmişti. New York Times, MSNBC, NPR, gibi ABD’nin en önemli medya kuruluşlarında sesini duyuran milyonerler, kendi çıkarlarına aykırı olsa da zenginlerin daha fazla vergi ödemesi gerektiğini savunuyor. Patriotic Millionaires internet sitesinde vizyonunu üç ana başlıkta, siyasal eşitlik, yaşanabilinir maaş ve adil vergiler olarak sunuyor. “Her Amerikalı milyonerler kadar siyasi güce sahip olmalı. Çalışan her Amerikalı temel ihtiyaçlarını karşılayabilmeli. Milyonerler ve büyük şirketler ülkemizin varlıklarından en çok faydayı görüyorlar; ülkenin menfaati için daha fazla para vermeliler” diye açıklıyorlar görüşlerini ve hedeflerini. Başkanları Morris Pearl dünyanın en büyük yatırım şirketlerinden BlackRock’da üst düzey yöneticilik yapmış, Wall Street kökenli bir yatırım bankacısı. Patriotic Millionaires’ın bir de yasa tasarısı var. OLIGARCH Act isimli tasarı ultra zenginlere servetlerine oranla ek vergi konulmasını öneriyor.  

“Dünyada iyi insanlar da var” dedirten haberlerden biri mi yoksa kapitalist sistemin nimetlerinden yararlanarak milyonlar kazananların vicdanlarını rahatlatmak için yaptıkları mı karar sizin. Ne olursa olsun yine de bencilliğin, bireyciliğin ve açgözlülüğün normalleştirildiği hayatımızda en azından bu farkındalığı görmek sevindirici. 

Davos’a açık mektup

Ocak ayında Davos’ta toplanan Dünya Ekonomik Forumu’na ultra zenginlere vergi koyulması gerektiği konusunda çağrıda bulunan grup medyada ses getirmişti. Disney’in varislerinden Abigail Disney ve “The Hulk” filminin yıldızı Mark Ruffalo’nun da dahil olduğu grup pandemi ve savaşın milyarca insan üzerindeki olumsuz ekonomik etkisine vurgu yaparak ultra zenginlerin üstlerine düşeni yapması gerektiğini söylemişti. Disney, “Aşırı servet dünyamızı mahvediyor, demokrasilerimizi tehdit ediyor, ekonomiyi dengesizleştiriyor ve iklimi yok ediyor” şeklinde konuşmuştu. 

Tüm dünyanın kazandığının iki katı

İngiltere temelli araştırma kurumu Oxfam’a göre son iki senede en zengin yüzde 1’lik kesim geri kalan yüzde 99’un iki katı kadar servetlerini artırdı. Bir başka deyişle tüm dünyanın kazandığının iki katını çok küçük bir grup kazanmış oldu. Oxfam International idari müdürü Gabriela Bucher yine Davos’ta şöyle konuşmuştu: “Sıradan insanlar gıda gibi günlük temel ihtiyaçlarından kısıntı yapmak zorunda kalırken, süper zenginler en çılgın rüyalarında bile göremeyecekleri kadar kazanç elde ettiler”. Patriotic Millionaires gibi Oxfam da ultra zenginlerin üzerine düşeni yapmasını istiyor. Sistematik ve geniş yelpazeli yeni bir vergi sistemi oluşturulması doğrultusunda tavsiyeler içeren rapor, aksi taktirde büyük sosyal sorunların vuku bulacağının altını çiziyor.