NFT düştü ama düştüğü yerden kalkacak mı?

Seyhan Akıncı - Sanat dergisi ArtReview 20 yıldır yaptığı gibi 2021’de de sanat dünyasının en etkili 100 ismini sıraladığı The Power 100 listesini açıklamış, herkes şaşmış kalmıştı. Zirvede ilk kez bir insan yoktu. Listenin tepesinde NFT vardı. NFT’nin sanatçılara yeni ve yaratıcı yollar açması, yepyeni bir koleksiyoner grubu yaratması ise onu zirveye yerleştiren nedenler olarak açıklanmıştı. Dahası aynı yıl İngiltere merkezli sözlük Collins Dictionary, NFT’yi yılın sözcüğü olarak açıklamıştı. Sadece iki yıl sonra ise sektör araştırmacılarının yeni raporu NFT’lerin yüzde 95’inin değerinin sıfıra yakın olduğunu ortaya koyuyor.

CoinMarketCap ve NFTScan verilerine dayanarak hazırladığı raporda dappGambl, NFT koleksiyonlarına sahip kişilerin yüzde 95’inin şu anda değersiz yatırımlara sahip olduğunu bu rakamın yatırımları artık değersiz olan 23 milyondan fazla insanı kapsayacağını tahmin ettiğini açıkladı. Ayrıca dappGambl, NFT’lerin yüzde 41’inin 5 ila 100 dolar arasında fiyatlandırıldığını ve yüzde 1’den azının değerinin 6 bin doların üzerinde olduğunu ortaya koydu. Rapordaki en çarpıcı tespitlerden biri de karbon salınımı ile ilgili: “Bir blok zincirine kayıtlı olan ve para birimleri gibi matematiksel olarak çıkarılmayan NFT’ler, enerjiyi aynı şekilde harcamaz, ancak yine de onları blok zincirlere basmak ve varlıklarının devamını sağlamak için atmosfere çok fazla karbonun yayılmasından sorumludur.”

Tina Rivers Ryan, ArtReview’deki makalesinde “Sanat dünyasının NFT savaşları ütopyayla mı yoksa distopyayla mı sonuçlanacak?” diye sormuştu. Veriler ışığında akademisyenlere, sanat eleştirmenlerine ve çalışmalarını NFT olarak yayınlayan isimlere sorduk.

Ayşegül Sönmez (Sanat  Eleştirmeni)  

Sanat piyasasının eski usul aktörleri kolay kolay bunu yeni aktörleri devredemezlerdi elbette. Bunun aksini düşünmek naif olurdu. Hele sanat pazarına yeni yeni adım atan egemenlerin entertainment dünyasından geldiklerini, Basel Fuarı’nın kaç şube olduğunu hatırlar ve hatırlatırsak... En mühimi NFT’de satışa çıkan eserin el değiştirdiği anda yolculuğunun şeffaf olması hâlâ değerli bir imkân taşıyor.

Fırat AraPoğlu (Akademisyen) 

NFT gibi kullanım değeri olmayan şeyler de dahil olmak üzere her meta piyasada satılabilir. NFT bağlamında alıcılar, seri üretim bir nesne yerine, kamuoyunun “benzersiz” olduğunu kabul ettiği bir ürüne yatırım yapmaktadır. Böyle bir durumda sanat, nasıl üretildiğine ve içeriğine bakılmaksızın bir yatırım nesnesi hâline gelir. Bir eser hakkında, ister iyi ister kötü bir üne sahip olsun, esas olan onun spekülatif yatırım için değeridir. Yapay olarak yaratılan bir kıtlık ortamında piyasaya çıkan NFT’ler; hisse senedi ve gayrimenkul gibi küresel kriz ortamında etkili bir spekülatif yatırım hâline gelmişti. NFT’ler konusundaki çılgınlık, kapitalist bireylerin, holdinglerin kumarbazlar gibi davranmalarına benziyordu. Yaratılan bir değer yok, üretken bir girişim yok. Bu, ilk yatırımın değerinin artacağı ya da azalacağına dair bir bahisti. Yatırımcılar, spekülatif yatırımlarında, gerçek şirket ya da mal üretimine değil, NFT’lere bundan dolayı yöneldiler. Bu da üretimin kendisine yatırım yapma süreciyle uğraşmadan, tabiri caizse paradan para kazanma fantezisiydi.

Tarık Tolunay (Kentçizer) 

NFT’lerin yükselişe geçtiği 2020-21’de ben de çalışmalarımı burada satışa çıkarmış ve bu tür patlama anlarında korkunç bir yığılma yaşanır ama yakın bir dönemde NFT’lerin büyük bir bölümü çöp hâline gelebilir şeklinde bir uyarıda bulunmuştum. Aslında yaşanan durum buna benziyor. Ama uzun vadede NFT dediğimiz şey yaşayacak, ilerleyişine devam edecek.

Cem Onat (Akademisyen) 

Kripto para piyasasındaki daralma ve çalkalanma NFT’yi de etkiledi. Artan değer kaybı, NFT yatırımcılarının üzerinde olumsuz etki yarattı. Hızlı ve kolay gelir elde etme davranışına dönüşen bu durumun farkedilmesi, yatırımcıların çoğunu NFT’den uzaklaştırdı. Sanat camiası içinde yer alamayanların kendilerine, sanatsal/estetik değeri düşük üretimlerinin yer aldığı sanal ortamda, kazanç odaklı bir alan açmaları, ciddi koleksiyonerlerin NFT’ye olan ilgilerini sınırlandırdı. Sanatla ilgisi olmayan ancak yatırım aracı olarak NFT’yi kullanmak isteyenlerin sanat otoritelerine başvurup tavsiye almak istemelerine karşılık “Blockchain” teknolojisinin, otoriteleri sistem dışı bırakarak doğası gereği kendi piyasasını oluşturması, bu tip yatırımcıların temkinli olmalarına yol açmakta. Bu olumsuzluklar giderildiğinde Blockchain teknolojileri gelecekte sanatın dağıtımında ve değerlendirilmesinde önemli bir yere sahip olacaktır.

Feride Çelik (Küratör) 

İlk başlarda NFT anlam olarak dijital sanat olarak anlaşılsa da sonrasında okuma ve eğitimler sayesinde NFT’nin bir sertifika olduğu anlaşıldı. Pandemide Mike Winkelmann’ın eserini yüksek bir fiyata satmasının ardından da tüm sanatçılar eserlerini farklı platformlara koymaya başladılar. Sonunda her eser bu tür platformlara uygun olmayınca NFT’lerde şişirilmiş balon etkisi yarattı. Hukuki açıdan bazı yaptırımların olmaması da NFT dünyasını kötü etkiledi. 

Nihat Özdal (Küratör) 

Sanatçıların aracısız olarak koleksiyonere ulaşımı, pandemide galerilerin ve sergilerin imkânsızlıklarından yeni bir yol, hızlı kâr edilecek bir alan olarak fazla hırpalandı. Yeni durumu normale dönüş olarak yorumluyorum. NFT’ler bir sahiplik, orijinallik bağlamında önemli, fakat neyin sanat eseri olduğu tartışmalarından daha önemli bir konu var, bir eserin doğaya bıraktığı olumsuz etkiden bağımsız hareket edilemeyecek zamanlardayız. 

Sinan Alçın (Akademisyen) 

Finansal okur-yazarlıktaki düşük düzey bu aracı (NFT) bir tür dijital sanat eserine indirgemiş oldu. Neticede yaklaşık 17 milyar dolarlık “varsayılan” NFT değerinin önemli bir kısmı NFT niteliği taşımamakta. Fiziksel ya da dijital bir varlığın blokzincirde izinin oluşturulması yerine herhangi bir dijital eserin doğrudan NFT adıyla satılması gerçeküstü değerlerin fiyatlanmasına neden oldu. 

Tuğçe Kaprol (Sanat Ekonomisi Yazarı) 

NFT’ler 2021’deki patlama döneminden sonra normalleşme sürecine girdi. Bu düşüş, NFT’lerin tamamen değersiz hale geldiği anlamına gelmiyor. Sanat temelli NFT’ler, hâlâ büyümeye ve değerlerini korumaya devam ediyor. NFT’ler, sanat dünyasını kökten değiştiriyor ve sanatçılar için yeni bir gelir kaynağı sağlıyor. Ancak, bu teknolojinin tüm potansiyelini anlamak için daha fazla zamana ihtiyaç var. Bu nedenle, NFT’leri değerlendirirken sabırlı olmak ve uzun vadeli perspektife odaklanmak önemli.