“Mental hazırlık fark yaratır”

ÇİSİL DEMİR - Cisil.Demir@milliyet.com.tr  - Ülkelerini en iyi şekilde temsil etmek için ter döken 10 binden fazla sporcu fiziksel olarak ‘olimpiyat meşalesi’ne eşit uzaklıkta olsa da aralarındaki tek fark ‘psikolojik hazırlık’. Milli sporcuların olimpiyat sahnesine çıkmadan önce mental olarak nasıl bir hazırlık sürecinden geçtiğini Milli Yüzücü ve Psikolog Nida Eliz Üstündağ ile konuştuk. 2016 Rio Olimpiyatları’ndaki 2:10.02’lik derecesiyle 200 metre kelebek Türkiye rekorunu kıran ve Başkent Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nden mezun olarak sporcu psikolojisine yönelen milli yüzücü Üstündağ, branşlarında tüm sınırları zorlayan sporcuların, psikolojik süreçlerini paylaştı.

■Milli sporcular ‘olimpiyat’ kaygısını nasıl yönetiyor? 

Sporcular bölgesel, ulusal, Avrupa, Dünya Şampiyonası derken adım adım büyüyen hedefleriyle Olimpiyat noktası yolunda artan baskı ve stresi de deneyimliyor. Önceki süreçte yarışma stresinin vücuttaki belirtilerini tanımlayan sporcular haliyle yönetmeyi de öğreniyor.

■Sosyal yaşamdan uzaklaşan sporcuların, motivasyon kaynakları neler oluyor?  

Bazıları için madalya, bazıları için beş koca halka, bazıları için ünlü olma... Ama galiba en çok motive eden kaynak ülkemizi ve bayrağımızı temsil etmek. Öte yandan, kamp hayatı dendiğinde bir denge durumu söz konusu. Her sporcu mevcut koşullarda sosyal bataryasını nasıl dolduracağını bulmalı. Kısa bir yürüyüş, kahve molası, film gecesi, takım ile oynanabilecek oyunlar... Bunların tamamı stres hormonlarının daha az, mutluluk hormonlarının daha çok salgılanmasını sağlar. 

■İlk denemesinde başarısız olan bir sporcu, o anki stres yönetimiyle nasıl başa çıkıyor? 

İlk roundda istediği gibi oynayamamış bir boksçunun olumsuz performanstan kopmasını sağlayacak anahtar kelime antrenörü tarafından söylenip mücadelesi hatırlatırabilir. “Neleri başardın, bunu da yapacaksın”, “Gardını yukarda tut. Rakibinin gözlerine bak” gibi içsel konuşmalar sporcunun önceki olumsuz performansından kopmasını sağlayacaktır. Ayrıca gevşeme ve aktivasyon egzersizleri, imgeleme, hedef belirleme, içsel konuşma, duygusal kontrol spor psikolojisinde performans artışında kullandığımız yöntemlerden bazıları. Performans öncesi kaygısını yönetebilen, stresini optimal noktaya getiren, işler yolunda gitmese bile savaşmaya devam eden ve kendini motive eden sporcular fark yaratır.

■Sosyal medyada yapılan eleştiriler sporcuların performanslarını etkiliyor mu?  

Olumsuz yorumlar bazı sporcuların hedefe daha da yoğun şekilde odaklanmasını sağlarken, bazılarında stres ve baskıyı arttırma gibi olumsuz şekilde etkileyebilir. Var gücüyle, tüm benliği ile önce kendini, sonra ülkesini temsil eden sporcuların olumsuz yorumları, zorbalıkları hak etmediğini, eleştiri ile yargılama arasında bir fark olduğunu hatırlamamız gerekir. Ve tabii herkes uzman olduğu konuda, uzmanlığı çerçevesinde yorum yaparsa ülke olarak çok daha ileriye gidebiliriz. 

“Başarısızlık bir son değil”

Psikolog Nida Eliz Üstündağ, küçük yaştan itibaren ‘altın madalya’ hedefine ulaşmak için çalışan ancak hedefine ulaşamayan profesyonel sporcular için “Olimpiyat süreci sona erdiğinde ‘Şimdi ben ne yapacağım?’ sorusuyla başbaşa kalan sporcu ‘çıplak’ hissediyor. Sonuç odaklı sistemde büyüyen bir sporcu için başarısızlık dünyanın sonu gibi hissettirebilir. Fakat başarısızlık sporcuların kimliğini değiştirmiyor. Onlar verdikleri mücadelelerle zaten harikalar. Birçok elit sporcu, ‘Destek almak utanılacak bir şey değil. Tam tersine oldukça cesurca’ diyor. Bu nedenle ailelerinden, arkadaşlarından ve bir psikologtan destek istemekten çekinmesinler” diyor.