Kalın bağırsak kanseri gençler için alarm veriyor!

Didem Seymen - ‘Erken başlangıçlı kolorektal kanser’, 50 yaşın altındaki bireylerde teşhis edilen kalın bağırsak kanseri olarak tanımlanıyor.  Kalın bağırsak kanserine yakalanma yaşı giderek düşüyor. Kolorektal Cerrah Prof. Dr. Cem Terzi, konuyla ilgili bilgiler verdi…

Amerika Birleşik Devletleri’nde 2030 yılına kadar 20-49 yaş arası bireylerde kansere bağlı ölümlerin en önemli nedeninin kalın bağırsak kanserleri olacağı tahmin ediliyor. Bu çok yeni ve korkutucu bir gelişme.

1990'lardan bu yana, erken ortaya çıkan kalın bağırsak kanserlerinin yaşa göre ayarlanmış görülme sıklığı, birçok ülkede yıllık yüzde 2-4 oranında endişe verici bir artış gösterdi, hatta 30 yaşın altındaki bireylerde daha keskin artışlar görüldü.

Ülkemizde kanser istatistikleri istenilen düzeyde değil. Bu yüzden sıklıkla batı kaynaklarından yararlanıyoruz. 2023 yılında Amerikan Kanser Derneği tarafından yayınlanan bir araştırmaya göre, 1995'te 10 kalın bağırsak kanserli hastanın bir tanesi 55 yaşın altında iken bugün tanı konulan hastaların beşte biri bu yaşın altındadır. 

Lancet Onkoloji dergisinde yayımlanan araştırmada, yüksek gelirli ülkelerde kalın bağırsak kanserinin erken yaşlarda görülme eğiliminin devam ettiği öne sürüldü. Bu eğilimin net bir açıklaması yok maalesef.

Mart 2024 sayısında Science dergisinde yayımlanan bir başka makalede, çevresel ve genetik faktörleri de içeren bir dizi olası neden ortaya konuldu. Toplumda kalın bağırsak kanseri açısından taramaya yönelik programların yetersiz oluşu en ön sırada yer aldı.

Türkiye de dahil bir çok ülkede riskli gruplara, özellikle yaşlılara yönelik dışkıda gizli kan testi ve kolonoskopiyi içeren tarama programları var ancak bunlar çok yetersiz. Çok az kişiye erişilebiliyor. Üstelik bu taramalar genç nüfusu kapsamıyor.

Bir diğer neden gençlerde kanser şüphesinin ön planda düşünülmemesi, bu da tanıda gecikmeye yol açıyor.

İlerlemiş vaka oranları gün geçtikçe artıyor 

Diğer endişe verici durum ilerlemiş kanser vakalarındaki artış.  Kolonoskopinin kanser öncesi lezyonları tespit edip ortadan kaldırabilen bir tarama yöntemi olmasına rağmen erken evre tanıdan ziyade ilerlemiş vaka oranı artıyor. Oysa kolonoskopi, kolorektal kanseri önleme ve erken teşhis için bir araçtır. Bundan yeterince yararlanamıyoruz.

Kalın bağırsak kanserinde erken tanı alan hastalarda bu hastalıktan tamamen kurtulma oranı gelişmiş ülkelerde yüzde 90'dır. Bu imkânı hastalara yeterince sunamıyoruz maalesef.

ABD’de taramalara başlama yaşı bu yüzden erkene çekildi. 2021 yılından itibaren 50 yaş yerine 45 yaşında taramalara başlanması önerilmiş durumda. Hatta risk faktörleri olanlarda taramanın daha da erken yaşta başlaması savunulmaktadır.

Obez veya şişman olmayanlarda da görülüyor

Kolorektal kanserlerin yaklaşık üçte birinde aile öyküsü var yani hastanın birinci derece yakınlardan birinde kalın bağırsak kanseri var. Bu grup, erken tarama kapsamında olmalıdır. 

Şişmanlık; aşırı vücut ağırlığı kolorektal kanser riskini artırır ancak kolorektal kanserlerin yalnızca yüzde 5'i aşırı vücut ağırlığıyla ilişkilidir. Hastaların yüzde 95’i aşırı şişman değildir.

Bir çalışmada hipertansiyon, hiperlipidemi, hiperglisemi ve tip 2 diyabet gibi metabolik hastalıkları olan hastalarda erken ortaya çıkan kalın bağırsak kanseri gelişme olasılığının daha yüksek olduğu gösterildi. Çocukluk ve ergenlik döneminde giderek daha fazla tüketilen şekerli içecekler, kırmızı ve işlenmiş et ve Batı tarzı beslenme gibi faktörler de bu duruma katkıda bulunmaktadır. Düşük ve orta gelirli ülkelerde diyetlerin ve yaşam tarzının Batılılaşması nedeniyle genç erişkinlerde kalın bağırsak görülme sıklığı artış göstermektedir. 

Gençlerde tedavi neden daha başarısız?

Genç yetişkinlerin yüzde 27’sinde tanı anında hastalık ilerlemiş durumdadır.

Genç hastalar genellikle daha agresif tedavi görmelerine ve daha az oranda ek hastalıklara sahip olmalarına rağmen, yaşam oranları yaşlı hastalardan daha yüksek değildir. Bunun nedeni gençlerde kanserin daha agresif bir biyolojiye sahip olmasıdır. 

Bir araştırmada, 50 yaşın altındaki belirtileri olan hastaların tanı almalarının, daha yaşlı hastalara kıyasla yüzde 40 daha uzun süre aldığı saptandı.

Makattan kanama, 50 yaş üstü yetişkinlerde vakaların yüzde 26’sında, genç vakaların yüzde 46’sında görülür.

Gençler, gençliklerinden ötürü sağlıklı olduklarını varsayma eğilimindedir.  Bu yüzden bazı belirtiler olsa da bunları ciddiye almazlar. Bir diğer sorun ise, bireylerin anüs veya dışkılama ile ilgili belirtileri dile getirmekten utanmalarıdır.