Edebiyatın Nobelli kadınları

Geçen hafta açıklanan 2020 Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi ABD’li şair Louise Glück oldu. Böylece 1901’den bu yana 117 yazara verilen ve her yıl edebiyat dünyasında büyük yankı uyandıran bu prestijli ödül, 16’ncı kez bir kadın yazara verilmiş oldu. Nobel Edebiyat Ödülleri’ndeki kadın temsilinin yaklaşık yüzde 13’te kaldığını gösteren bu sayıyı mercek altına aldık, edebiyatın Nobelli kadınlarının izini sürdük.

Louise Glück - 2020

İsveç Akademisi’nin “yalın bir güzellikle, bireysel varoluşu evrenselliğe ulaştıran kusursuz şiirsel sesi” sebebiyle bu yıl Nobel’e layık gördüğü ABD’li şair Louise Glück, “The Wild Iris” eseriyle 1993’te Pulitzer Şiir Ödülü’nü de almıştı.

Olga Tokarczuk - 2018

“Sınırlar arası geçişleri bir yaşam biçimi olarak ansiklopedik bir tutkuyla temsil eden anlatısal hayal gücü” nedeniyle Nobel’e layık görülen Polonyalı yazar, aynı yıl “Bieguni” (Flights) adlı romanıyla Uluslararası Man Booker’ın da sahibi olmuştu. Eleştirmenlerin en önemli çağdaş yazarlar arasında gösterdiği Tokarczuk, aynı zamanda bir feminist, vejeteryan ve Yeşiller Partisi üyesi.

Svetlana Aleksiyeviç - 2015

Belaruslu yazar Svetlena Aleksiyeviç, Çernobil faciası, Sovyetler Birliği’nin dağılışı gibi olayları bireylerin deneyimleri üzerinden ele aldığı eserlerinde, sözlü tarih ve röportajlara dayalı bir anlatımı benimsemesiyle biliniyor, ki bunda kariyerine muhabirlikle başlamış olması şüphesiz etkili. Nobel Komitesi onun yazılarını “bir acı ve cesaret anıtı” olarak tanımlamıştı.

Alice Munro - 2013

“Kısa öykünün ustası” Alice Munro, “Kanada’nın Çehov’u” olarak da anılıyor. Eserlerinde, kendi çocukluğunun da geçtiği küçük kasaba hayatının atmosferini, ilişki problemleri ve ahlaki çatışmaları incelikle işleyen yazar, Nobel Komitesi tarafından “aslında önemsiz görünen olayların kişinin hayatında ne kadar etkili olabileceğini gösterme yeteneği” nedeniyle de kutlamıştı. Bugün 89 yaşındaki Munro,   Nobel aldığı yıl, “yazmaktan emekli olduğunu” açıklamıştı. 

Herta Müller - 2009

Romanya asıllı Alman yazar ve şair Herta Müller, “şiirin yoğunluğu ve nesirin açıklığını kullanarak mülksüzlerin dünyasını tasviriyle” Nobel’e layık görülmüştü. Çavuşesku rejimi altındaki zor yaşam koşullarını anlatan eserleri ile tanınan yazarın ilk kitabı “Niederungen” da dahil birçok kitabı Romanya’da sansürlendi. Müller 1987’de Almanya’ya göç etti.

Doris Lessing - 2007

Nobel Komitesi’nin “Kuşkuculukla, hararetle ve hayal gücüyle kadın deneyimlerinin destanını yazan yazar” olarak tanımladığı Doris Lessing’in başyapıtlarından biri kuşkusuz “Altın Defter” romanı. İran doğumlu İngiliz yazar, Nobel üzerine Avrupa’daki tüm ödülleri toplamasına göndermeyle “Floş royal yaptım” demişti. 2013’te hayatını kaybetti.

Elfriede Jelinek - 2004

Avusturyalı romancı, oyun yazarı ve şair Elfriede Jelinek, kronolojik olarak Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülen 10’uncu kadın. Yazarın dünya çapında bilinen ve kendi yaşamından da izler taşıyan romanı “Piyanist”, yönetmen Michael Haneke tarafından aynı adla sinemaya da uyarlanmıştı.

Wislawa Szymborska - 1996

Nobel Komitesi’nin “Şiirin Mozart’ı” olarak tanımladığı Wislawa Szymborska, Polonya’nın en ünlü kadın şairi ve aynı zamanda ülkenin o güne dek Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülen ilk yazarı.

Toni Morrison - 1993

Irk ayrımcılığı ve köleliğe karşı edebiyatta yükselen ses Toni Morrison, Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülen ilk siyah yazar. “Sevilen” adlı romanıyla 1988’de Pulitzer Ödülü sahibi olmuştu. Geçen yıl hayatını kaybetti.

Nadine Gordimer - 1991

Nobel Komitesi’nin “muhteşem epik eserleri aracılığıyla insanlığa sağladığı büyük yarar” nedeniyle övgüye layık gördüğü Güney Afrikalı yazar Nadine Gordimer, apartheid rejimine karşı ön saflarda mücadele eden isimlerden. Nelson Mandela’yla uzun yıllara dayanan dostluklarının başlangıcını ise Gordimer’in “Burger’s Daughter” romanı oluşturuyor.

Nelly Sachs - 1966

1966’da Nobel Edebiyat Ödülü’nü Shmuel Yosef Agnon’la paylaşan Nelly Sachs, Nazilerin iktidarda olduğu dönemde Yahudi kökenleri nedeniyle Almanya’yı terk etmek zorunda kalan bir yazar. Ailesinin bazı üyelerini Holocaust’ta kaybeden Sachs, savaşın insanda yol açtığı yıkımı konu alan roman ve şiirleriyle tanınıyor.

Gabriela Mistral - 1945

Gabriela Mistral, Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan ilk Latin Amerikalı kadın şair. Pablo Neruda’dan 26 yıl önce bu ödüle layık görülen Şili doğumlu yazar, aynı zamanda bir eğitimci ve insan hakları savunucusuydu. Nobel Komitesi, Mistral’i “güçlü duygulardan ilham alan şiirleriyle bütün Latin Amerika dünyasının idealist özlemlerini temsil eden bir sembole dönüşmesi” nedeniyle övgüye layık bulmuştu.

Pearl Buck - 1938

Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan Amerikalı ilk kadın yazar Pearl Buck, hayatının önemli kısmını Çin’de geçirmiş ve eserlerinde ağırlıklı olarak buradaki yaşama yer vermesi nedeniyle Batı dünyasının Çin’e bakışını değiştirmiş bir isim.

Sigrid Undset - 1928

Norveçli yazar Sigrid Undset’in en bilinen eseri, 1920’li yıllarda yayımlanan “Kristin Lavransdatter” triolojisi.

Grazia Deledda - 1926

İtalya Sardinya Adası doğumlu yazar Grazia Deledda, bölge halkının aktardığı öyküleri derlediği “Sardinya Efsaneleri” adlı kitabıyla tanınıyor.

Selma Lagerlöf - 1909

Nobel Edebiyat Ödülü sahibi ilk kadın olma unvanı İsveçli yazar Selma Lagerlöf’a ait. En çok ses getiren eseri, 1891’de yayınlanan ilk romanı “Gösta Berling’s Saga” 1924’te Greta Garbo’nun da rol aldığı sessiz film olarak sinemaya uyarlanmıştı.