Dijital çağa atlayan köy

Sanem Arman - Ege’nin güler yüzlü köyü Ulamış’tayız. Yaz sıcaklarının ön gösterim yaptığı bir öğlen vakti ağaç gölgelerini kovalarken buluyoruz kendimizi. Köy meydanında hareketli saatler... Köyün kendi imkânlarıyla hazırlanan leziz ikramlarını tadarken 3 bin nüfuslu Ulamış’ın sınırlarını aşan güç birliğinin meyvelerini de görüyoruz.  Yanı başımızda geçmişten izler taşıyan bu taş bina dijital merkeze dönüşerek köyü bambaşka coğrafyalara taşıyan bir kapı açıyor. İzmir’in Seferihisar ilçesine bağlı Ulamış, Trendyol’un Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile el ele vererek geliştirdiği “Yarının Köyleri” projesinin pilot köylerinden biri.

Teknolojik gelişmelerin ve dijital araçların gündelik hayatta giderek daha fazla yer kaplamasıyla ‘dijital fırsat eşitliği’ndeki derinleşme de her geçen gün daha çok hissediliyor. Pandemi bu sorunun gün yüzüne çıktığı ve tetiklendiği bir dönem. UNDP Türkiye Mukim Temsilcisi Louisa Vinton’ın “Yarının Köyleri”ni anlatırken söze “köprüler kurmak”la başlaması daha anlamlı geliyor böylece. Dijital araçlar kırsal ve kentsel alanlar arasında yaşam standartlarındaki uçurumun kapatılmasına nasıl yardım edebilir sorusu bu projenin çıkış noktası. “Ürünlerin yaratıcılığını ve ustalığını sergilerken köy halkının gelirlerini ve fırsatlarını iyileştirerek, köyleri yaşam ve iş için cazip bir seçeneğe dönüştürmeyi umuyoruz” diyor Vinton.

Ürün seçimindeki kriterler

Her köyde, ulusal ve küresel pazarlarda yüksek satış potansiyeline sahip, markalaşmaya uygun özellikte yerel ürünlerin seçilmesine odaklandıklarını anlatıyor. Ulamış için enginar, zeytin, karakılçık buğdayı, keçiboynuzu, keçe-kök boya ve iğne oyasının içinde olduğu liste, yol haritalarıyla yer alıyor. Pazara erişimlerini genişletmek amacıyla yöre halkına, kooperatiflere ve üretici birliklerine ürün geliştirme, çeşitlendirme, markalaşma, paketleme ve e-ticaret konularında eğitimler veriliyor. Yeni e-ticaret girişimcisi oranının yüzde 60 artması öngörülüyor. 

Çevre köyler de yararlanıyor 

Adana’nın ardından yoluna İzmir ile devam eden Yarının Köyleri; eğitimlerin de katkısıyla, genç-yaşlı tüm köy halkına, yeni geçim kaynaklarına kapı açabilecek dijital beceriler edinme olanağı sağlıyor. Merkezde, eğitim sınıfları ve teknoloji atölyelerinin yanı sıra yüksek nitelikli bilgisayarlar, ürünleri fotoğraflamak için stüdyo, robotik ve kodlama setleri ve 3D yazıcılar gibi teknolojik imkânlar da bulunuyor. Uygulamanın bir amacı da Bademler, Düzce, Turgut, İhsaniye ve Çamlı gibi çevre köylerle birlikte 15 bin civarında bir nüfusun bu olanaklardan yararlanmasını sağlamak.

“Akıllı tarımı” teşvik etmek, projenin başka bir odak noktası. Örneğin Ulamış’ta, proje kapsamında Ağustos 2023’te akıllı sulama, temiz ilaçlama, iklim istasyonu sistemlerinin kurulduğu bir mandalina bahçesinde meyve sineği tespit edilip zamanında önlem alınarak ürün kayıplarının önlendiğini ve yüzde 20’ye varan tasarruf sağlandığını öğreniyoruz. 

Trendyol Grubu Kurumsal İletişim Direktörü İrem Poyraz, kısa süre önce başlayan projenin yarattığı pozitif etkiyi çarpıcı örneklerle anlatıyor:

“Ulamış merkezimizde dijital tarım uygulamalarıyla şimdiden hem maliyetlerden hem de doğal kaynaklarımızdan önemli ölçüde tasarruf sağlandı. Kadınlara katma değerli ürünler geliştirme, çiftçilere dijital tarım uygulamaları, çocuklara robotik eğitimleri vererek projemizde pozitif etkimizi büyütüyoruz. Yarının Köyleri’ni, kapsayıcı bir büyüme ve fırsat eşitliği seferberliği olarak görüyoruz. Bu merkezden çıkan ürünleri sadece Türkiye değil, Azerbaycan’dan Almanya’ya, Dubai’den Çek Cumhuriyeti’ne faaliyet gösterdiğimiz tüm pazarlara da ulaştırmayı hedefliyoruz.” 

Körfez ülkelerine ürün gönderiyor

Adana’nın küçük bir köyündeki dikiş atölyesinde organik ürünlerden çocuk kıyafetleri üretirken “Yarının Köyleri Projesi” ile yolları kesişen Şeyma Aydıner’in hikâyesi yurt dışı pazar hedeflerinin uzakta olmadığının habercisi adeta.
“Dijital merkez köyümüze yakın olduğu için gidip ziyaret ettim, çeşitli eğitim ve atölyelere katıldım. Sanki sihirli bir değnek dokunmuştu. Bulunduğumuz kırsalın dışına çıkmak bir yerde dursun, bugün e-ticaret ile mikro ihracata başlayıp Azerbaycan ve Körfez Ülkelerine ürün gönderiyoruz.”

Nasıl başardınız diye arayanlar oluyor

Adana’nın Suluca köyünde eşiyle birlikte Pasifflora (çarkıfelek meyvesi) üretimi yapan Çiğdem Al, çok yakın bir yerde açıldığını duyduğu diijital merkezin kapısını çalmış:

“Merkezde yetkililere işimi anlattım, eğitim ve atölyelere de katıldım. Kadın Girişimciler Fuarı’nda başka üreticilerle tanıştım. Proje sayesinde Türkiye’nin farklı şehirlerine meyve, fidan, yaprak satışı yapıyoruz. Hatta biz de bu meyveyi yetiştirebilir miyiz, siz nasıl yaptınız diye arayan kadınlar da oluyor” diyor.

10 köye Dijital Merkez

Girişimin ilk dijital merkezi, Aralık 2023’te Adana’nın Sarıçam ilçesine bağlı Kürkçüler Köyü’nde açıldı. Adana ve İzmir’in ardından Sakarya, Diyarbakır ve deprem felaketinden sonra projeye eklenen Hatay’da belirlenen köylerde benzer merkezlerin açılması için çalışmalar sürüyor. Yarının Köyleri projesi ile beş yılda toplam 10 köye Dijital Merkez kurulacak. Proje kapsamında toplamda 1 milyondan fazla kişiye ulaşılması planlanıyor.