"Bergama'yı isteyen alacaklılar Osman Hamdi ile temas kurdu"

Doğan Paksoy Artİstanbul'da sergilediği "Ben Olsam II" adlı sergisindeki eserleri toptan satmaya hazırlanıyor. "Ben Olsam II"de aralarında Bedri Baykam, İrfan Önürmen, Mahir Güven, Şakir Paksoy, Mehmet Uygun ve Mustafa Ata gibi isimlerin yer aldığı 15 ressam Osman Hamdi Bey'in meşhur "Kaplumbağa Terbiyecisi"ni hicvetti. Kimi kaplumbağa terbiyecisini dalgıç yaparken kimi başına çuval geçirdi, kimi ise eline kırbaç verdi. Evet. 2000'de yine bir fuarda ünlü İspanyol ressam Goya'nın "3 Mayıs 1808" adlı resmini 14-15 ressam yorumladı. Çok ilgi gördü ve resimlerin tamamı bir kişiye satıldı. Zaten benim fuarlarda resim satmak gibi bir problemim yok. Daha değişik bir şeyler yapıp insanları farklı yerlere baktırmak istiyorum. O fuara başka bir katkım olsun istiyorum. İlkinde çok başarılı olmuştuk. Projenin adı "Ben Olsam II". Bunun bir de "Ben Olsam I"i de vardı sanırım. Osman Hamdi Bey'in "Kaplumbağa Terbiyecisi" hayli problemli bir resim. Bu resmin ilk sahibi olan Saim Birkök zamanının önemli bir resim alıcısıydı. Bir gün yanındaki çalışanını bıçaklayıp hapse düşüyor ve öldürülüyor. Resimler bir süre İstanbul Resim Heykel Müzesi'nde kalıyor. Sonra Saim Birkök'ün mirasçıları ortaya çıkıp bir vakıf kuruyor ve resimleri geri alıyor. Daha sonra büyük bir para ödeyerek "Kaplumbağa Terbiyecisi"ni Erol Aksoy aldı. Aksoy'un olayları patlak verince devlet resme el koydu ve satışa çıkardı.Biz her yere "Bu resim önemlidir ve Türk resminin sembolüdür. Müzede olması gerekir" gibi yazılar yazdık. Bu proje için neden "Kaplumbağa Terbiyecisi"ni seçtiniz? Satış durduruldu ama sonra yeniden satışa çıkardılar ve Pera Müzesi'ne satıldı.Bu resmin sadece mali değerinin çok yüksek olması bizi ilgilendirmiyor. Bu resmin geçmişi, konusu, Osman Hamdi Bey'in yaptığı işler ilgilendiriyor. Bu birçok açıdan popüler bir resim haline geldi. Osman Hamdi Bey'in aynı boyda başka bir resmi bu kadar para etmez. Bütün bunları düşünerek "Bunu arkadaşlarımla konuşayım. Böyle bir proje yapalım ve fuara katkımız olsun" dedim. Bir sonuç alabildiniz mi? Benim yorumum başkalarınınkine benzeyebilir. Orada Osman Hamdi Bey kendi dönemindeki sarayı eleştiriyor. Pencereden ışık giriyor içeri. Bence bunu aydınlığa giden yol olarak düşünüyor. "Millet dünyada çok farklı şeyler yapıyor. Siz hâlâ kaplumbağa hızında yürüyorsunuz. Sizi böyle terbiye etmek gerekir" diyor.Bu işin bir tarafı; başka tarafları da var. Biz Osman Hamdi Bey'i İstanbul Arkeoloji Müzesi'ni ve Güzel Sanatlar Fakültesi'ni kurmakla tanırız daha çok. O dönemde kültür varlıklarıyla ilgili kanunu çıkarıyor. Her şey ondan soruluyor. Osman Hamdi hayatı boyunca 125 resim yapmış. Hepsi de önemli resimler sayılabilir. Kitapları var. O kitaplarda birçok belge var. Osman Hamdi'ye yabancı ülkeler tarafından birçok madalya, takdir belgesi verilmiş. Biraz araştırınca insan daha farklı şeyler düşünebiliyor. O dönemde Osmanlı'nın dış borçları var. O borçları erteletmek için yabancı ülkeler padişahla değil, onun Osman Hamdi gibi adamlarıyla temasa geçebilirler. Osman Hamdi de padişaha gelip "Bunlar borçları erteleyecekler ama Bergama gibi birtakım kültürel varlıklarımızdan, eserlerimizden bir kısmını istiyorlar" diyor. Bunlar veriliyor ve borçlar erteleniyor. Bu iyi mi, kötü mü bilemiyorum. Bir yandan zor durumda bir ülke; diğer yandan da ülkendeki kültürel varlıkları onlara verebiliyorsun. Ben bu ikinci kısmıyla ilgilendim biraz. Osman Hamdi Bey önemli işler yapan, zeki bir adamdı ve bunun başka yollarını bulabilirdi belki. Yurtdışına giden eserlerin çoğunda bu tarz bir mizansen uygulanmış. Bunun yanı sıra bu resmin geçmişi ve popülaritesi çok önemli. Biz de bu popülariteyi kullanmak istedik. Osman Hamdi Bey'in "Kaplumbağa Terbiyecisi"ni siz nasıl yorumluyorsunuz? "Benim favorim Avni Lifij" Osman Hamdi görüntüde Türk resminin en pahalı ressamı ama ben sevmiyorum. Türk resminin en önemli ressamı diyemem çünkü değil. Bence ilk 10'a ya da 20'ye bile giremez. Bence Türk resminin en önemli ressamı Avni Lifij'dir. Bu adam Monet ya da Manet'den geri değil, çok daha ileride. Ama devlet politikası olmaması, müzelerin azlığı ve kurumların sanata sponsor olmaması nedeniyle tanıtılamamış. Osman Hamdi özellikle sevdiğiniz bir ressam değil yani. Kimse ilgilenmezdi. İnsanlara "Kimler ressam?" diye sorduğunuzda "Bedri Baykam, Mehmet Güleryüz, Bedri Rahmi" gibi isimler sayarlar. Bunlar piyasada en çok bilinen isimler. Daha medyatikler, daha popülerler. Ama çok ressam var Türkiye'de. Çoğunu kimse tanımaz. Biz de fuar için resmin popüler yanını kullanmak istedik. Başka bir resim seçseydiniz aynı etkiyi yaratmazdı herhalde. Hiç olmadı. Fikir hepsinin çok hoşuna gitti. Teklifinizi reddeden ressam oldu mu? Bu bir konsept. Bölmek istemiyorum. Bunlar beraber çok güzel. "Eğer toplu satmazsan ben buna talibim" diyen, her birinin ayrı ayrı beş-altı müşterisi var. İstanbul'da gökdelenler yapılıyor, müzeler, büyük işyerleri var. Bunları yan yana astığınızda tek bir resim gibi de gözükebilir. Her biri bir metre olsa, toplam 15 metrelik yer kaplar.Müsait çok mekan var aslında. "Kaplumbağa Terbiyecisi"nin bulunduğu müze var mesela. Müzenin müdürü Özerk bey çok beğendi ama bir daha gelmedi. Ben onların yerinde olsam böyle bir şeyi değerlendirirdim. Bir de bunların hepsi Türkiye'nin önemli sanatçıları. Bir-iki kişiyle görüşüyorum ama fiyatta anlaşamıyoruz. 15 resmi tek bir kişiye ya da tek bir kuruma satmak istiyormuşsunuz. Bunun nedeni nedir? Hayır, hepsinin fiyatı farklı. Sanatçılar fiyatları kendileri koydu. Toplamı 100 bin dolar yapıyor. Hepsinin fiyatı aynı mı? "Ressamların Osman Hamdi'den intikamı" Tabii ki. Bu işe başlarken biraz korktum çünkü biz Osman Hamdi'yi bahsettiğim nedenlerle biraz da eleştirmek için yaptık. Bir arkadaş "Bu ressamların Osman Hamdi'den intikamıdır" dedi. Bizim amacımız toplumu bazı konularda bilgilendirmek, onlara resmi sevdirmek, sanatın kitlelere daha çok yayılmasını, daha çok müzeler açılmasını sağlamak. Bütün bunları gerçekleştirmenin en kısa yolu insanların daha çok ilgileneceği işler yapmaktan geçiyor. Karşımızdaki galerileri üç-beş kişi gezerken bizim sergimizdeki resimleri her an 50-60 kişi inceliyordu. Yapılan anket sonucunda bizimkisi fuarın en iyi sergisi seçildi. Buna benzer başka bir projeniz olacak mı? Yok, olmadı. "Bu resmi bozdunuz" gibi eleştiriler geldi mi hiç?