“500 yıl sonra kim bilir Mars’ta devletler bile kurulur”

Neil Armstrong’un Ay’a ayak basan ilk insan olarak tarihe geçmesinin üzerinden geçen yarım yüzyılın ardından, insanlı uzay misyonlarının odağında Kızıl Gezegen olarak da adlandırılan Mars var. Dünya’ya ortalama 225 milyon kilometre uzaklıktaki Mars’a yapılan ilk başarılı yörünge uçuşu, 1965’te, yüzeyine ilk başarılı iniş ise 1971 yılında ABD Uzay Ajansı NASA tarafından gerçekleştirildi.

O yıllardan bu yana insanların ilgi odağında olan gezegene sadece ABD ve Rusya değil birçok ülkenin uzay ajansları, hatta özel şirketler, insanlı ve insansız araç göndermek için yarışta. Bu yarış kısa süre önce yeniden alevlendi.

Önce Birleşik Arap Emirlikleri, “Hope” isimli uydusunu Mars’a göndererek tarihinde ilk gezegenlerarası uzay görevini başlattı ardından Çin, “göklerdeki hakikati aramak” anlamına gelen “Tianwen” adlı uydusunu Kızıl Gezegen’in yörüngesinde keşif faaliyeti yürütmesi amacıyla yolladı.

Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA) ise sekiz yıl aradan sonra beşinci keşif robotunu yolladı.

Mars’ı keşfetme yarışında bir ay içinde üçüncü keşif uydusunun yollanmasıyla gözler yeniden Kızıl Gezegen’e çevrildi. Şu ana kadar Mars’a yapılan yolculukların yarısının başarısızlıkla sonuçlandığı gerçeğinin yanı sıra Mars’a gitme yarışından orada koloni oluşturmaya kadar merak ettiklerimizi NASA’da çalışan astrofizikçi Dr. Umut Yıldız’a sorduk. 

10-15 gün önce BAE sonra Çin ve ABD Mars’a araç gönderdi. Mars’a bu ilgi niye?

Teknolojinin gelişimiyle hep ileriyi hedefleyen insanlık, Ay’dan sonra varacağı bir sonraki hedef olarak Mars’ı gözüne kestirdi. İlk Mars aracı 1965’de Mars’a ilk yakın geçiş yapan Mariner 4 aracıydı. Bundan sonra Mars’a onlarca araç gönderilmiş olmasına rağmen misyonların ancak yarısından fazlası başarılı oldu. Bugüne kadar sadece NASA’nın araçları başarılı iniş yaptı ve uzun yıllar boyunca Mars yüzeyi hakkında bilgileri bu araçlardan sağladık. ABD ve Rusya’nın ilgisi uzay çağının başından beri olsa da Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin bu konuda yeni oyuncu oldu. Çin, kendi üstünlük gösterisini kademeli olarak uzay projelerinde göstermek istiyor. BAE ise deneyimli ülkeler olan ABD ve Japonya’nın desteği ile bu yola girdi.

ABD, Çin ve Arapların Mars projeleri neler?

ABD, her şeyden önce Mars’i bilimsel olarak tanımaya çalışıyor. Bundan önceki 4 yüzey aracı Mars’ta iklim, yüzey yapısı, jeolojisi gibi soruları çözmeye uğraşırken yeni fırlatılan “Azim” robotu ise Mars’ta şu anda ya da geçmişte yaşam var mıydı sorusunu cevaplayacak. Bundan sonraki hedef ise Mars’a ilk insanların gönderilmesi ve sonrasında koloni. Çin’in ne amaçladığını henüz bilmiyoruz, projelerini çok gizli olarak gönderdiler. Bir yörünge aracının yanında Mars’ta gezecek bir robot olacak. BAE ise bir yörünge aracına sahip, Mars’ın atmosferini inceleyecek.

Keşif araçları için testler nerede ve nasıl yapılıyor?

Mars yüzeyinde çalışan bütün keşif araçları NASA’nın JPL merkezinde yapıldı. Her ne kadar bu araçlarda, hem başka enstitülerin hem da başka ülkelerin katkısı olsa da genel birleştirme ve yönetim burada yapılıyor. JPL’de Mars Yard isminde küçük bir arazi var, buradaki kırmızı toprak yapısı ve taşlar aynı Mars’taki gibi simüle edilmiş durumda. Burada Mars yüzeyinde karşılaşabilecek sorunları önceden tespit edebiliyoruz. 

“Uzay bir prestij olgusu”

Devletler arasındaki bu rekabetin önemi nedir?

Uzay yarışı devletler için bir prestij olgusu, uzayda kendini gösteren ülke, kendini gelişmiş ülkeler sınıfına alıyor. Özellikle ABD olmak üzere, Avrupa ve Japonya’da ciddi uzay şirketleri bu işten gelir sağlamaya başladılar. Bu çok iyi bir gelişme, ne kadar çok şirket ve insan bu işe girerse o kadar büyük projeler olacaktır.

Yeni teknoloji neler getiriyor keşif için?

Curiosity’den üstün özellikleri nedir?1976’da Mars’a iniş yapan Viking’lerin amacı Mars’ta yaşam bulmaktı. Ancak araçtaki yaşam araştırması yapan olan bilim enstrümanı beklenen performansı gösteremediğinden, bulduğu sonuçlar teyit edilemedi. Halihazırda görev yapan Curiosity ise neredeyse tamamen jeoloji misyonu, bulunduğu kraterdeki toprak yapısını araştırıyor. “Azim” ise belki Vikinglerin yarım kalan işini tamamlayacak ve Mars’ta yaşama dair izler varsa, bunu keşfedecek. Bunun yanında ilk defa başka bir gezegende çalışacak olan bir helikopter gönderildi. Mars’ın atmosferi Dünya’nın atmosferinin yüzde biri kalınlıkta olduğundan Mars’ta bir helikopter kullanmak çok zor olacak. Güneş enerjisi pilini doldurmak zaman aldığından günde sadece 90 saniye havaya kalkıp etraftan fotoğraflar çekecek. Eğer başarılı olursa daha gelişmiş hava araçlarını Mars’a gönderebileceğiz.

Mars’ta koloni oluşturmak mümkün mü?

1500’lerde Kolomb’a, bulduğu kıtada koloni kurulacak mı denseydi, herhalde önce buradaki tehlikelerden bahsederdi. Ama bulduğu kıtadaki insanların 500 yıl sonra başka gezegenlere koloni kurmak için çalıştığını görüyoruz. Bir Mars kolonisinin bizim yaşam dönemimize yetişeceğini düşünmüyorum ama 500 yıl sonra kim bilir Mars üzerinde devletler bile kurulmuş olur. Bence biz sadece Mars’a gidecek ilk insan(ları) göreceğiz. Bu bile büyük heyecan.

“Türkiye yarışa başlarsa dahil olur”

Türkiye uzay yarışının neresinde? 

Türkiye’nin uzay yarışında ciddi bir oyuncu olduğu pek söylenemez. Elbette, yıllardır Türksat’larımız olsa da bunları dışarıda yaptırıyoruz, henüz yeni yeni kendi sistemlerimizi üretmeye başladık. Bunun yanında Tübitak-Uzay’ın da Rasat uydusunu unutmamak gerekir. Bu gelişmelerin daha planlı bir şekilde artması gerekir.n Türkiye Uzay Ajansı yarışa nasıl dahil olur?Ne zaman başlarsa o zaman dahil olur. Her ne kadar kuruluşunun üzerinden 2 yıl geçmiş olsa da henüz ne gelecek planlarını, ne de bir uzay projesini yürütecek ciddi bir bütçe planını okumadım. Ortada bir  şey görünmediğinden yorum yapmamak daha doğru olur.

“Elon Musk, Mars’ta koloni hedefliyor”

SpaceX CEO’su Elon Musk, Mars’ta ne yapmayı hedefliyor?

Elon Musk, ölmeden Mars’ta ilk insanların hatta koloninin kurulmasını görmek istiyor. Devletin bunda yavaş davrandığını düşünerek, kendi hayalini kendi kurduğu şirket ile kendisi gerçekleştirmek istiyor. SpaceX şirketi roketleri artık ticari olarak kar getiren bir iş modeline dönüştü. Buradan kazandığı parayı zaman içinde Mars’a insan göndermek için harcayacaktır.

Hollywood yıldızı Tom Cruise ile Elon Musk ve Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi’nin (NASA) iş birliğiyle uzayda film projesi de konuşuluyor. Uzay film setine mi dönüşecek yakında?

Aslında Tom Cruise’un film projesinin direkt NASA destekli olup olmayacağı henüz kesin değil. Çünkü bir devlet kurumu olduğundan sadece dolaylı olarak destek verebilir. İstasyona kadar gitme işi belki SpaceX tarafından karşılanabilir ama sonra mecburen istasyonun imkanlarından faydalanacak. O nedenle uzay turistlerine belli bir fiyatlandırma çıkarttı bile. Örneğin geçen yıl bu aylarda güncellenen fiyatlara göre bir uzay turistinin günlük yaşam destek ünitesi ve tuvalet kullanım ücreti 11.250 dolar. Bunun yanında yiyecek, oksijen ve egzersiz alanının kullanımı 22.500 dolar. İnternetin her gigabyte’i 50 dolar. Yani biraz pahalı bir otel olacak ama param olsa gitmek isterdim, buna değerdi.