Teknoloji kullanımı ve Japonya'nın deprem hazırlığı

Japonya, dünyada doğal afetlerden en çok etkilenen coğrafyalardan... Bu durum ülkeyi, yine bu afetler karşısında en hazırlıklı ülkelerden bir haline getirdi. Japonya’yı vuran felaketlerin miktarını, nüfus yoğunluğunu karşılaştırıp ölüm oranıyla kıyasladığınızda, sayılar şaşırtıcı derecede küçük. Özellikle yaşadığımız depremlerin sonuçları göz önüne alındığında bazı önlemlerin alınması deprem kuşağında bulunan ülkemiz açısından oldukça önemli. Japonya’nın aldığı, depremi en az hasarla atlatmayı sağlayan tedbirlere göz atalım...

Depreme dayanıklı binalar

Japonya'daki depremlerin süreklilik arz etmesi, tüm evlerin büyük şiddetlerde depremlere dayanacak şekilde inşa edilme zorunluluğunu getirdi. Japonya'daki evler, yasalarla belirlenmiş depreme dayanıklı standartlara uygun olarak inşa edildi. Bu yasalar okullar ve ofis binaları gibi diğer yapılar için de geçerli. Tokyo'daki binaların yaklaşık yüzde 87'sinin depremlere dayanabildiği söylenmekte. Birçok yapı, bir deprem olduğunda daha esnek olacak şekilde inşa edilmiştir ve bazı yapılar, binaların depremden gelen şokla hareket etmesini sağlayan Teflon üzerine inşa edilirken, diğerleri ise şişirilebilir, kauçuk veya sıvı dolu bazlara sahip. Tokyo'nun ünlü Skytree'si, yüzyıllarca meydana gelen depremlerde hayatta kalan eski ahşap pagodaların şeklini taklit ederek doğal afetlere dayanacak şekilde inşa edilmiş. Bu noktada özellikle ülkemiz fay hattı üzerinde olan şehirlerde çıkartılacak yönetmeliklerle, aynı yöntemlerin kullanımı özellikle yeni yapılacak binalarda zorunlu hale getirilebilir, olası depremlerde can kayıpları asgari düzeylere indirilebilir.

Telefon güncellemeleri

Japonya'daki her akıllı telefonda bir deprem ve tsunami acil durum uyarı sistemi kullanımı zorunlu. Yaklaşan felaketlerden yaklaşık beş ila on saniye önce uyarı veren bu uygulama kullanıcılara yaşanan felaket üzerine de bildirimler iletmekte. Sistem “Jishin desu! Jishin desu!” (Deprem var!) uyarısıyla deprem duruncaya kadar bir uyarı vermekte. Koronavirüs döneminde uygulandığı gibi, yazılacak benzer bir uygulama üzerinden buna benzer bir çalışma gerçekleştirilebilir. Uygulama üzerinde 'Acil Toplanma Alanları', 'Yardım-destek talepleri' gibi bilgilendirmeler paylaşılabilir.

Depreme hazır mermi trenleri

Japonya, raylı ulaşımın çok fazla olduğu bir ülke ve geleceğin taşıma sistemi olarak bilinen Shinkansen (mermi trenleri) ağları şehirlerarası ulaşımda 400 km’nin üzerinde bir hızda ilerlemekte. Tüm yolcuların güvenliğini sağlamak için trenler, gerekirse ülkedeki her hareketli treni durdurmak için tetiklenen deprem sensörleri ile donatılmış. 2011 yılında, 9.0 büyüklüğünde bir deprem Japonya'yı vurduğunda, hareket halinde 27 Shinkansen treni vardı. Her bir tren daha küçük artçı depremleri algıladı ve büyük deprem isabet etmeden önce trenler durdu, bu da ölüme oranını yüzde 0 seviyelerine çekti. İstanbul, İzmir gibi metropol şehirlerimiz özelinde aynı sensörlerin geçtiğimiz yıllarda depreme olan dayanıklılığın az olacağı değerlendirilen hatlarda kullanımı yaşanacak büyük can kayıplarının önüne geçmesi adına önem taşımakta.

Anında TV yayını

Japonya’da olası bir deprem anında tüm TV kanalları tarafından derhal resmi deprem bilgilendirme kapsamına geçilmekte ve nüfusun nasıl güvende kalabileceği konusunda izleyiciler bilgilendirilmekte. Bu yayınlar kapsamında depremin artçıları, insanların nereden koruma talep edeceği hakkında bilgi verilmekte. Bu kapsamda deprem bölgeleri kapsamında, RTÜK tarafından, daha öncesinde hazırlanacak bilgilendirme yayınları, olası deprem anında televizyon kanalları üzerinden kamu spotu olarak paylaşılmasının yanında insanların temel insani yardımlara, bilgilendirme çadırları vb. gibi yerel otoritelerden alınacak öneri ve yardımlara nasıl ulaşacağı yayınlanabilir.

Afet önleme konusunda farkındalık ve eğitim

Tıpkı dünyada yapılan acil yangın tatbikatları gibi, Japonya'daki okullarda da düzenli olarak ayda bir kez olmak üzere deprem tatbikatları yapılmakta. Genç yaşlardan itibaren, okullar öğrencilere bir deprem anında korunma ve güvende olma konusunda en iyi şekilde eğitim almakta. Tatbikatlar sırasında en yaygın yöntem çocukların masalarının altına girip deprem bitene kadar masanın yanında durmalarıdır. Dışarıda duran çocuklar için, binalardan düşecek molozlardan etkilenmemek için doğrudan açık bir alanın merkezine gitmeleri çocuklara öğretilir. Japonya'da, yerel itfaiye personelinin öğrencileri deprem simülatörlerine koyduğu saha gezileri de mevcuttur, böylece çok genç yaştaki bir kişi deprem hissini tanımlayabilmekte. Türkiye’de de benzer şekilde okullarda benzeri tatbikatlar yapılabilir, uygulanacak bir simülasyon ile kişilerdeki bu farkındalık artırılabilir.

Deprem anıt müzesi

Japonya'nın nüfusunun gelecekteki doğal afetlere karşı korunmasına yardımcı olmasının bir başka yolu da geçmiş olaylardan ders çıkarmak. 1995 yılında, Kobe kenti, 5 bin kişiyi öldüren ve on binlerce evi tahrip eden tamamen yıkıcı bir deprem yaşadı. Şehrin yeniden inşasının ardından Kobe kentinde Deprem Anıt Müzesi'ni de inşa etti. Depremde yaşanılan kayıpları hatırlamak için inşa edilmiş olan tesis, aynı zamanda afet önleme ve hayatta kalma konularında faydalı görüntüler ve eğitim olanaklarıyla dolu bir eğitim merkezi olarak da faaliyet göstermekte. Benzer bir anıt müzenin İstanbul, İzmir gibi deprem kuşağında bulunan bir metropol şehirler özelinden yapılması hem bireylere farkındalık kazandıracak hem de bu bireylerin bu konudaki bilinç düzeyini artıracaktır.

Hayatta kalma kitleri

Deprem hazırlıkları ülkeden ülkeye farklılık gösterse de Japonya’da birçok evde deprem hayatta kalma kitleri var. İlk yardım ekipmanı, şişelenmiş su, gıda takviyeleri, eldivenler, yüz maskeleri, yalıtım levhaları, meşaleler gibi hayatta kalma araçları mevcut. Bu yardım kitleri Japonya’da pek çok eczanede var. Benzer şekilde İzmir ve İstanbul özelinde yapılacak bir iletişim çalışmaları ile bu yardım kitlerinin evlerde bulundurulması teşviki gerçekleştirlebilir, yerel yönetimler bu konuda aksiyon alabilir.

Su tahliye tünelleri

En etkileyici mühendislik özelliklerinden biri, şehrin eteklerinde yer alan ve sabırla bir futbol sahası ve paten parkının altında oturan Tokyo'nun az bilinen Su Deşarj Tüneli'dir diyebiliriz. Bu büyük gizli tünel, siklonlar ve tsunamiler gibi doğal afetlerin neden olduğu sel sularını toplar ve suyu Edo Nehri'ne güvenli bir şekilde yeniden dağıtır. Bu, bölgenin bir depremle vurulması ve bir tsunamiyi tetiklemesi durumunda, şehrin herhangi bir büyük selden kaçması gerektiği anlamına gelir. Bu tahliliye tünellerinin ne kadar gerekli olduğu 30 Ekim 2020 tarihli yaşadığımız depremde Seferihisar bölgesinde ortaya çıktı. Bu tarz yatırımlar çok maliyetli olsa da deniz kenarında olan büyük metropollerde benzeri çalışmaların yapılması olası ölüm risklerini azaltabilir.