Detroit Become Human oyununun gizli mesajı

Sizce şu ana kadar insanlığın gerçekleştirdiği en büyük başarı neydi? Ateşi bulmak mı? Yazıyı keşfetmek mi? Kuduz aşısı mı? Peki ya arabalar? Hepsi bir kenarda dursun. İnsanlığın şu ana kadar gerçekleştirdiği en büyük başarı, sonsuz karmaşıklığa sahip, kendi kendini geliştirebilen yapay zekalı robotlardır.

Yapay zekanın ve Android’lerin dünyayı ele geçireceği, insanlığın sonu olacağı gibi teorileri hepimiz sıkça duyuyoruz. Hatta durup kendimize "Böyle saçma şey mi olur, insan yapımı bir robottan insana zarar gelir mi hiç?" deyip gülüyoruz. Aslına bakarsanız işin sonunda dünyanın sonu gelmeyecekse bile, bizim onlara onların da bizlere çektireceği var gibi görünüyor...

2038 yılında, yani oldukça yakın bir gelecekte geçen 'Detroit Become Human' adlı oyunda, insanların teknolojik olarak çağ atladığı, yapay zekanın inanılmaz gelişerek günlük yaşamın her alanında varlığını gösterdiği, gittikçe bizlere benzedikleri ve hatta ayırt edebilmenin zorlaştığı bir dönemi konu alıyor. Oyundaki bu yapay zekalı robotlara 'Android' deniyor ve bu Android’ler fabrikalarda, polis merkezlerinde, iş yerlerinde çalışabiliyor. Hatta oyunda köle olarak kullanılıyorlar. İnsanların yaptığı tüm işleri bakım masrafları karşılığında ücretsiz yapıyorlar. Buna bağlı olarak oyunun geçtiği ABD’de ekonomi çökmüş durumda gözüküyor. İşsizlik rakamları en üst seviyelere ulaşıyor. Yıllar içinde kaybolan meslek grupları, yerini dijital mesleklere bırakıyor. Halk Android’lerden nefret ederken, hükümet her gün yenilerini üretmeye devam ediyor. Android’ler toplum tarafından kendileri için köleleştirilmiş bir makina olarak görülüyor ve itilip kakılarak aşağılanıyorlar. Hiçbir şey hissetmediğini bildiğimiz bir masaya bile sinirlendiğimizde vurabilirken, hisleri olan hayvanlara işkence edebilirken, Android’lere köle gibi davranıldığı bir dünya çizmiş olmak, oyunun gerçekliklerinden biri. Onlardan böylesi insansı özelliklerle bahsetmemin sebebi ise, oyunda bir 'yazılım hatası' sonucu, insansı özellikleri kazanıyor böylece bilinçleniyor ve sonucunda kendilerine yapılanlara karşı tepki gösteriyor olmaları. Detroit Become Human, bu ayaklanma sonrası yaşananları konu alıyor. Oyunun en önemli ve can alıcı noktası ise, inanabileceğiniz realist bir dünyayı gözler önüne sermesi. Tüm olanları yavaş yavaş anlatıyor bizlere. Sürekli Android adına seçimler yaptığınız ve yaptığınız seçimlerin sonucu oyunun gidişatının değiştiği bu kurguda çok önemli mesajlar var.

Detroit Become Human, elinde bir tabanca ve kaldığı ailenin çocuğunu rehin alan bir Android ile başlıyor. Ortada bir sorun olduğu sinyalleri böylece sezdiriliyor. Bir Android nasıl olur da bir insanı silahla rehin alabilir? Hani tüm Android'ler emirleri dinliyordu; aksi söz konusu dahi olamazdı? 'Aykırılar' şeklinde uyarlanan bir kavramla karşılaşıyoruz. Android'lerin emir almak istemeyen ve kendi kafasına göre hareket edenleri bu şekilde tanımlanıyor oyunda. Peki aykırılar nasıl ortaya çıkıyor? Bir Android'in kendi özgür iradesi olabilir mi? İnsanı karşısına alıp harekete geçebilir mi? Daha doğrusu bir Android tüm bunları neden yapar? Daha başladığı ilk anlarda birçok sorgulama yaptıran bu oyunda, gelecekte yaşamamızın olası olduğu olayların sinyalleri veriliyor. Oyun size bir robot olarak, insanlığın sonunu getirmek ile barış içinde yaşamak arasında bir seçim şansı sunuyor. Ya pasifist ilerleyip barışı sağlarsınız ya da agresif ilerleyip büyük bir savaş başlatırsınız. Siz olsanız hangisini seçerdiniz?

Robotlarla empati kurulabilir mi?

İnsan empati kurması gerektiğinde, “Ben olsam ne yapardım?” sorusunu kendine sorar ve vardığı sonuca göre karşısındakiyle empati kurar. Yani karşısındakinin menfaatlerini, tıpkı kendi menfaatleri gibi gözeterek karar verir. Peki ya empati kurmanız gereken bir insan değil de, size karşı ayaklanan bir robot olsaydı? Oyunun verdiği ilk mesaj bu aslında. Şu ana kadar oynadığınız bütün oyunlarda kendinizi bir insanın yerine koydunuz ve kararlarınızı bir 'insan' için verdiniz. Fakat bu oyun sizlere “Onlar için ne yapardım” sorusunu sordurarak empatinin sınırlarını genişletiyor. Bu zamana kadar izlediğimiz tüm Hollywood filmlerinde robotlar, canavarlar, uzaylılar her zaman 'kötü' karakterlerdi. Bu sebeple aslında hiçbirimizin onlarla empati kurmak gibi bir isteği olmamıştı. Amaçları dünyanın sonunu getirmek veya insanlığı bitirmekti çünkü. Fakat bazı yapımlarda savaşın ve vahşiliğin tam tersine, robotlarla insanların aşk yaşaması, insanlığı tehlikelere karşı koruması ya da ortak bir düşman için birlik olması gibi temalar işleniyor. Bu da izleyiciyi empati kurmaya ve aslında dünyanın paylaşılabilir bir yer olduğuna ikna etmeyi amaçlıyor. Detroit Become Human oyunun amacı tam olarak bu.

Oyunu oynadıkça, acı çektiğini, üzüldüğünü ve diğer tüm insansı özellikleri gösterdiğini gördüğünüz bu robotlara, sempati duyar hale gelmeniz olası. Bu kötü bir şey mi? Evrendeki neredeyse her canlının bir ruhu olduğuna inanan insanlık, ruhsuz bir makinaya sempati duyabilir mi? Dünyadaki her varlıktan kendini üstün ve değerli gören insan, robotlara kendi kadar değer verebilir mi? Bu gibi daha birçok sorgulamayı yaptıran bu oyunda, akıl ve duygu gibi kavramların soyutluğu yeniden değerlendiriliyor.

Tercihler hayati önem taşıyor

Oyunun özeliklerinden biri, kararlarınızın sonuçları etkiliyor olması. Olabildiğince hızlı karar vermeniz ve sonuçları anında görmeniz sebebiyle sık sık vicdanınız ve mantığınız arasında kalıyorsunuz. Grafiklerin olağanüstü gerçekliği ve karakterlerin Bryan Dechart, Valorie Curry, Jessie Williams gibi ünlü oyuncular tarafından canlandırılması sebebiyle, adeta bir film tadında ilerliyorsunuz. Kurgunun her saniyesinde, her mekanında kendinizi olayların tam merkezinde gibi hissediyorsunuz. Bu sebeple aslında tüm mesajları tam olarak özümseyebilirsiniz. Öte yandan karakterlerin ve grafiklerin gerçekliği sebebiyle, karakterinizi yer yer insan sandığınız durumlar bile olabiliyor. Bu da oyunun güzelliklerinden biri. Bu manipülasyonu üzerinizde kurarak vereceğiniz kararları değiştirebilir, Android’inizin ağladığı bir sahnede duygulanabilirsiniz bile. Oyunun yapımcıları bu gerçekliğin yarattığı manipülasyonu avantaja çevirerek ulaşılması gereken 'farkındalığı' arşa çıkarmışlar...

Yapay zekanın özgür iradesi, insanlığın sorularına cevap olabilir

Detroit Become Human’ın felsefi açıdan vermek istediği mesajlardan bir diğeri ise, özgür iradeye sahip bir insansı varlığın, insana öğretebilecekleri... Dünya ne kadar gelişse de, teknoloji ne kadar ilerlese de, hala kendi türümüzle ilgili cevaplayamadığımız binlerce soru var. Bu özgür robotlar insanlığın şifresi olabilir. Bilinç, ahlak ve etik gibi konularda cevap veremediğimiz insan davranışları konusunda bizlere yol gösterebilirler. Aynı şekilde kendi bilinçleri ve ahlak düzenleri olmasının bir sonucu olarak, biz insanlara karşı ayaklanarak kendi türleri için mücadele de verebilirler. Ex Machine, Terminatör, Transformers gibi birçok yapımda gerçekten de izleyiciyi insanın doğası, vicdan, ahlak ve özgür irade nedir gibi sorgulamalara yöneltildi. İnsana benzeyen ve insan gibi düşünen robotlar, kusurlu insanların arasında ahlak timsali gibi mi davranırlar? Yoksa Hitler’e mi dönüşürler?

Tüm bu sorulara cevap aranırken, bilim insanlarının yapay zeka ile ilgili sorgulamaları oldukça yüzeysel. Yapay zekanın ilerleyip özgürleşecek bir güç olabileceğine inanlar da var, tıpkı hayvanlar gibi kontrol altına alınabilen ve çocuklar gibi manipüle edilebilen varlıklar olduğuna inanlar da...

Bhsi geçen olasılıklardan ve oyunda işlenen kurgudan çıkarmamız gereken en önemli ders, dünyanın insanlığın merkezinde dönmediği olmalı. Tıpkı kendi türümüz kadar değer görebilecek türlerinin varlığının mümkün olabileceği, bunların tehlike oluşturup oluşturmayacağının ise yine bizim elimizde olduğu...