Aziz Nesin: 20. yüzyılın Nasreddin Hoca'sı

Heybeliada'da dünyaya geldi

Aziz Nesin, 20 Aralık 1915'te İstanbul Heybeliada'da dünyaya geldi. Babası Abdülaziz Bey, Giresun'un Şebinkarahisar ilçesine bağlı Ocaktaşı köyünden gelerek İstanbul'a yerleşti ve bahçıvanlık yaparak geçimini sağladı.

Aziz Nesin, 1924'te İstanbul Süleymaniye'deki adı daha sonra İstanbul 7. İlkokulu olarak değiştirilecek olan Kanuni Sultan Süleyman İptidai Mektebi'nin 3. sınıfına gitti. İki yıl Darüşşafaka Lisesi'nde okuduktan sonra, 1935'te Kuleli Askeri Lisesi'ni, 1937'de Ankara'da Harp Okulu'nu bitirip teğmen oldu. Son olarak 1939'da Askeri Fen Okulu'nu bitirdi. Bu dönemde bir yandan da Güzel Sanatlar Akademisi Süsleme Bölümü'ne devam etti.

Aziz Nesin, Ankara Harp Okulu'nu bitirmesinin ardından asteğmen rütbesiyle orduya katıldı. 1941'den başlayarak II. Dünya Savaşı yıllarında 2 yıl Trakya'da çadırlı ordugâhta görev yaptı. 1942'de Erzurum Müstahkem Mevkii İstihkam Taburu Bölük Komutanlığı'na atandı ve bir bomba kazasında yaralandı. Erzincan'da depremde yıkılmış bir cephaneliğin boşaltılmasıyla görevlendirildi. 1944'te Ankara'da Harp Okulu'nda açılan ilk tank kursuna katıldı. Aynı yıl Zonguldak'ta uçaksavar top mevzileri yaptırmakla da görevlendirildikten sonra üsteğmen rütbesindeyken "görev ve yetkisini kötüye kullandığı" suçlamasıyla askerlikten uzaklaştırıldı.

Birçok gazete ve dergide yazarlık yaptı

Aziz Nesin edebiyata şiirle başladı 1944 yılında Yenigün dergisinde Vedia Nesin adıyla şiirler yayımladı. Karagöz ve Yedi Gün'de redaktörlük ve Tan gazetesinde köşe yazarlığı yaptı. Gazetenin kapatılması üzerine bakkallık, muhasebecilik, fotoğrafçılık, kitapçılıkla uğraştı. Sabahattin Ali, Rıfat Ilgaz'la birlikte Markopaşa (sonra Malumpaşa, Merhumpaşa) dergisini çıkardı. Bir yazı nedeniyle 10 ay hapis, 13 ay Bursa'ya sürgün cezası aldı. Ayrıca Politzer'den yaptığı bir çeviri yüzünden de 16 ay hapse mahkûm edildi. Hapisten sonra Akbaba, Dolmuş, Yeni Gazete, Akşam, Tanin, Günaydın, Vatan gibi dergi ve gazetelerde gülmece öyküleri yayımladı. TYS'nin iki dönem genel başkanlığını yaptı. 1984'te askeri yönetime karşı sivil bir girişim olarak "Aydınlar Dilekçesi"nin hazırlanmasını sağladı. Daha sonra Demokrasi Kurultayı düzenledi, Demokrasiyi İzleme Komitesi'nin oluşması için çalıştı. Kurucularından olduğu Aydınlık gazetesinde yazmaya başladı.

UNESCO'ya göre eserleri yabancı dile en çok çevrilen dördüncü Türk yazar...

1972'de ise Nesin Vakfı'nı kurdu. Türkiye'de ve başka ülkelerde yayımlanacak kitaplarının, oynanacak oyunlarının her türlü telif haklarını bu vakfa bıraktı. Bu vakfın amacı "her yıl alınacak dört kimsesiz ve yoksul çocuğu, ilkokuldan başlatarak yüksek okulu, meslek okulunu bitirinceye, ya da bir meslek edininceye dek, her türlü gereksinimlerini sağlayarak barındırmak, yetiştirmek" oldu. İlki 1976'da çıkan birkaç yıl yayımlanabilen Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı''nı yayımladı.

Aziz Nesin, 2 Temmuz 1993'te Pir Sultan Abdal etkinliklerine katılmak üzere gittiği Sivas'ta 37 kişinin yaşamını yitirdiği Madımak Oteli Katliamı (Sivas Katliamı)'ndan sağ kurtuldu. Yazar Nesin, söyleşi ve imza günü için gittiği Çeşme Alaçatı'da, 5 Temmuz'u 6 Temmuz'a bağlayan gece sabaha karşı geçirdiği kalp kriziyle hayatını kaybetti. 7 Temmuz 1995'te vasiyeti gereği hiçbir tören yapılmaksızın ve yeri belli olmayacak şekilde Çatalca'daki Nesin Vakfı'nın bahçesine gömüldü. UNESCO'nun yayınladığı Index Translationum adlı dünya çeviri bibliyografyasına göre Aziz Nesin, Türkçe eser veren yazarlar arasında Orhan Pamuk, Yaşar Kemal ve Nazım Hikmet'in ardından eserleri yabancı dillere en çok çevrilen dördüncü yazar konumundadır.