Onu eve gelen biri gibi düşünüp göndermeye bakın!

Sigara bağımlılarının bir kısmı çareyi eczanelerden aldıkları nikotin bandı ve sakızda ararken bir kısmı da sigaradan kurtulmak için Sağlık Bakanlığı’ndan profesyonel destek alıyor. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Sigara Bıraktırma Merkezi Sorumlusu Doç. Dr. Tijen Şengezer, sigaradan kurtulmanın yollarını Milliyet’e anlattı. Sigarayı bırakmak isteyenlerin aklındaki soruların yanıtları şöyle:

- Sigarayı nasıl bırakabiliriz?

Sigara içmek kronik bir hastalıktır. Aynı şeker, tansiyon hastalığı gibi. Şeker ve tansiyon hastalarının nasıl sağlık hizmeti almaya hakları varsa sigara hastalarının da bu hizmeti almaya hakları var. Profesyonel yardım almak sadece iradesini kullanamayanların işi olarak kabul edilmemeli. Bu bir hastalık ve biz yardım almalıyız. Eğer bir insan herhangi bir şeye karşı bağımlıysa, bağımlı oldukları maddeye karşı iradelerini kullanamazlar. Tedavi olurlar, aradan bir yıl geçer, ondan sonra iradeleriyle içip içmeme kararı verebilirler. Ama ilk başta “Ben iradesizim başaramıyorum” diye kendilerini suçlamasınlar. Hastalar karar verdilerse ve sigarayı bırakmak için profesyonel bir yardım istiyorlarsa, Alo 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı’nı arayabilir ve Türkiye’nin neresinde olursa olsun kendilerine en yakın sigara bırakma polikliniğinin numarasını alabilirler. Alo 171’den randevu isteyebilirler ya da “Ben bırakmak istiyorum, telefonda bana yardım eder misiniz?” diyebilirler.

Önce form dolduruluyor

- Sigara bıraktırma merkezleri nasıl çalışıyor?

İlk gelen hastamıza form doldurtuyoruz. Ne sıklıkla sigara içtiği, hangi hastalıkları var, evde başka sigara içen var mı? Aynı zamanda ruhsal durumlarına bakmak için anket doldurtuyoruz. Niye? Sigara bırakan bir hastanın hem fiziksel sağlığını hem de ruhsal sağlığını bilmemiz lazım. Hastayı tanırız, sigara içme öyküsünü öğreniriz. Herkes için içme nedeni, sürdürme nedeni, bırakma nedeni farklıdır. Eğer kişinin sigara içme dışında başka hastalıkları varsa fiziksel ve ruhsal, biz mutlaka hepsini beraber değerlendirip yürümek zorundayız. Bu oturmuş alışkanlıklar, ritüeller sigarayı bıraktıktan sonra da bizi çok zorlar. Biz önce bunları değiştirmeye uğraşırız. Biz kural koyarız. Artık biz kapalı yerde sigara içmiyoruz. Artık biz çayla kahve ile sigara içmiyoruz. Artık biz arkadaşlarımızla sohbet ederken sigara içmiyoruz gibi. Ufak değişikliklerle başlıyoruz. Ondan sonra eğer sigara bırakmak için ilaç kullanmak istiyorsa ilaca başlayabiliriz. Bu, hekimin hasta ile karar vereceği bir şey.

- Sigara bıraktırma ilaçları ne işe yarar?

- Sigarayı bıraktıktan sonra bir yoksunluk, çekilme hissederiz. Basit olarak anlatmak gerekirse canları çok fazla sigara içmek ister. Sigara içmediği için bazıları sinirli olur, bazıları uyuyamaz, bazısı çok uyur, bazıları az yer, bazıları ise çok yer. Bunları geçirmek için tedavi veriyoruz. Kullandığımız ilaçlar ya yerine koyma tedavisidir (nikotin bandı, sakız) ya da iki tane ilacımız var onlardır. İlaçlar gidip beyne etki edip hem isteği
hem de sigara içmediği için olan sıkıntıları azaltır.

- Sigarayı bırakanlar kilo alır mı?

- Sigarayı bıraktığı zaman bir grup hasta kilo alabilir. Ama bu kesinlikle ilaçtan kaynaklanmaz. Tam tersi tedaviyle sigarayı bırakanlarda kilo alma çok daha azdır. Neden kilo alınır? Çünkü metabolizma biraz yavaşlar. İnsanlar sigarayı bırakınca yemek yemeye daha fazla düşerler.

- Sigara bıraktırma ilaçlarının yan etkisi var mı?

- Her ilacın yan etkisi var. En basit ilacın bile. Hiçbir yan etki sigara içmenin verdiği zararla kıyaslanamaz. Biz hangi ilacın hangi hastada kullanılmayacağını zaten biliriz. O yüzden kendi kendilerine eczaneden gidip sigara bıraktırma ilacı almalarını önermiyoruz. Mutlaka hekim kontrolünde kullanmalılar. Zaten başarı da, bunu yaparlarsa çok artıyor. Eczaneden ilaç alıp kullananlarda başarı oranı çok düşük. İlacın öyle korkulacak yan etkileri de yok. Yan etkisi uykusuzluk, mide bulantısı yapar.

- Sadece ilaç kullanmakla sigara bırakılır mı?

- Sadece ilaç kullanmakla sigara bırakma işi yok. Davranış değiştirme tedavileriyle birlikte ilaç kullandığımızda başarı oranımız çok artıyor. Davranış tedavileri olmazsa olmazımız.

‘Tedavi doğru zamanda kesilmeli’

- Sigara içme isteğiyle nasıl başa çıkılır?

- Sigara içme isteği çoğunlukla stresli durumlarda gelen bir şey. Stresli bir durum gerçekleştiği zaman sigara bağımlıları bağımlı oldukları şeyi arıyorlar. Akıllarına hemen sigara içmek geliyor. Niye? Geçmişte hep onu yapmışlar. O zaman yapacağım en önemli şeylerden birisi stresle başa çıkmayı öğrenmek. Sigara içme isteği öyle uzun süre kalan bir istek değil. Maksimum 10 dakikada geçiyor. Ben hastalarıma şunu öğretiyorum. İstekler gelmesin, gitsin değil... Sigara içme isteği gelecek ve gidecek. Evimize gelen bir misafir gibi düşünün, geliyor ve sonra yolculuyoruz.

- Sigara içme isteği ne zaman bitiyor?

- Bu kişiye göre değişir. İlk 3 ay yoğundur ama sonra azalır. İçme isteği normal. Bunları bastırdıkça onun esiri oluyoruz. Bastırmaya çalışmıyoruz. Bunu kabul edip, geçeceğini düşünmek lazım. Tedavide bunu öğretiyoruz. Tedaviyle bu istek çok aza indiriliyor.

- Tedavi ne zaman bitmeli?

- Hastalar, “rahatım ben sigara içmiyorum artık” deyip tedaviyi bırakıyor. Bir ay sonra kontrole gelmeyi de bırakıyor, tedaviyi de bırakıyor. Bunu yapmasınlar. Biz, tedaviyi ne zaman keseceğimizi hastayla anlaşıp karar veriyoruz. Tedavi doğru zamanda kesilmişse bir sorun yaşamazlar. Tedaviyi erken kesmiş kişilerde sorun oluyor.