‘Fazla haz bağımlılık yapar’

Beş yıl önce şizofreni tedavisine yönelik ‘Milli İlaç Projesi’ üzerine çalışırken FETÖ’nün kumpasına uğrayan Prof. Dr. Tayfun Uzbay, ‘Hazdan Bağımlılığa’ isimli yeni kitabında ilginç bağımlılık türlerinin nedenlerini masaya yatırdı. Üsküdar Üniversitesi Nöropsikofarmakoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü olan Uzbay, kitabının içeriğini Milliyet ile paylaştı.

- Beyinde bağımlılık merkezi var mı?

Beyinde ödül merkezi dediğimiz bölge var. Bu bölge ile beynin karar verme işlerini yürüten ön alın lobu kabuğu arasında güçlü sinir ağları yer alıyor. Bölgeler arası iletişim başta dopamin olmak üzere bazı nörokimyasallar ile sağlanıyor. Bu bölge olmasa hiçbir şeyden haz alamazdık. Bu bölgenin hasarı haz almayı yok ediyor. Ancak bu bölgenin çalışmasında dengenin kaçması hazzın zaafa dönüşmesine, zaafın kontrol edilememesi bağımlılığa yol açıyor. Haz veren her şey bu merkezi uyarıyor.

- Çikolata, egzersiz ve kariyer bağımlılığı nasıl anlaşılır?

Haz veren her şey bağımlılık yapabilir. Hazlarımız aynı zamanda zaaflarımızı oluşturur. Zaaflarımız kontrolden çıktığında bağımlılık ortaya çıkar. Bir kişi sürekli çikolata tüketiyorsa, egzersiz yapma bir yaşam biçimine dönüşmüş ve günlük hayatın önemli bir parçası haline gelmişse, kariyer hayatın tamamına hakim olmuşsa bağımlılık var demektir.

- Bağımlılık genetik mi?

Hayat genler üzerinden yürüyor. Genleriniz çevresel faktörlerden ve vücut içi değişikliklerden etkilenerek sürekli adapte oluyor. Adapte olmadığı zaman hastalanıyorsunuz. Bu yönüyle biyolojik olan her şey aslında genetik. Bağımlılığın da tabii ki genetik yönü var.

- Bağımlılık riski nasıl anlaşılır?

Gençlik ve özellikle ergenlik dönemini aşırı yasakçı ve baskıcı bir çevrede geçirme, ezberci eğitim, aile içinde kendini ifade edememe, sevgisizlik, gelecek endişesi, spor ve sanat gibi yararlı hobilere sahip olmama veya bunları hayata geçirebilecek altyapının sunulmaması, bağımlılık konusunda eğitim eksikliği ve aile yakınlarında bağımlılık hikâyesi olması yüksek risk yaratıyor. n Seks bağımlılığı nedir?

Bazı cinsel sapmalar, cinsel içerikli internet sitelerinde aşırı vakit harcama ve pornografi düşkünlüğü bu sınıftadır. Bazı kişilerde bu bağımlılık çocuğa, hayvana, ölüye ve cansız materyale de yönelerek ciddi cinsel sapmalar şeklinde ortaya çıkar.

- Teknoloji bağımlılığı artıyor mu?

Bilgisayar bağımlılığı değil, patolojik oyun bağımlılığı söz konusu. İnternet günümüzde madde temini için de kullanılıyor. Bu durumda hem bilgisayarın, hem de internetin kötüye kullanılması söz konusu. İnternet bağımlılığından ziyade başka bağımlılık türlerinde amaca ulaşmak için internetin kötüye kullanımı söz konusu.

Kadınlar için mavi hap var mı?

Prof. Dr. Tayfun Uzbay şunları söyledi: “Geçen yıl flibanserin içeren bir ilaç, medya tarafından ‘kadın mavi hapı’ olarak tanıtılıp kullanıma sunuldu. Flibanserin beyinde noradrenalin ve dopamin salgılanmasını artırırken, serotonin salgısını azaltır.

Flibanserinin medyada ‘kadın viagrası’ olarak lanse edilmesi doğru değil. Çünkü mavi haplar ve flibanserin gerek kimyasal orijinleri, gerek etki mekanizmaları ve gerekse kullanım amacı bakımından tamamen farklı ilaçlar.

Flibanserin iddia edilen etkilerini doğrudan beyin üzerinden oluştururken, mavi haplar damarlarda yaptığı genişleme ile penis ereksiyonuna yardımcı olur.”